Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie en digitaal erfgoed, wenst u prettige feestdagen en een gelukkig 2025
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Mindfulness: verschil tussen versies
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
(volledig herschreven fragmenten van http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mindfulness&oldid=37779643 +De Standaard) |
(nieuwe URL) |
||
| (10 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Mindfulness''' | '''Mindfulness''' is | ||
<!--- | |||
* juiste achtzaamheid, indachtigheid of | |||
een vorm van opmerkzaamheid in verband met een bepaalde staat van waarneming en bewustzijn, als een speciale persoonlijkheidskenmerk en als een methode om lijden (in de breedste zin) te verminderen. Historisch gezien is "mindfulness" vooral te vinden in de boeddhistische leer en meditatiepraktijk. In de westerse cultuur is de praktijk van "mindfulness" bekend geworden, met name door het gebruik van verschillende psychotherapeutische methoden. De term mindfulness wordt ook gebruikt in het kader van de zorgethiek voor een zorgpraktijk. | |||
---> | |||
* een bewustzijnsvorm waarin men zich bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment („Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt”) zonder onmiddellijk te oordelen of te handelen. | |||
* de juiste achtzaamheid, indachtigheid of waakzaamheid is in de boeddhistische leer een deel van het edele Achtvoudige Pad. De juiste achtzaamheid heeft als doel gedachteloos gepraat of gedrag te vermijden. | |||
* een levenshouding die zich kenmerkt door het aanvaarden van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen. | * een levenshouding die zich kenmerkt door het aanvaarden van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen. | ||
Mindfulness kwam de afgelopen tien jaar in de belangstelling als een behandelmethode bij [[depressie]]s en andere psychische problemen. | |||
==Werking== | |||
Door te observeren wat er zich in het lichaam en de geest voordoet zonder hierop te reageren, kan men leren afstand te nemen van de automatische reacties die het welzijn in de weg staan. Mindfulness kan aangeleerd worden. | |||
==Term== | |||
De term '''mindfulness''' komt uit het [[Engels]] en kan met '''achtzaamheid''' worden vertaald. Het Engelse begrip is een vertaling van de woorden ''sati'' in het [[Pali]] en ''smṛti'' in het [[Sanskriet]]. | De term '''mindfulness''' komt uit het [[Engels]] en kan met '''achtzaamheid''' worden vertaald. Het Engelse begrip is een vertaling van de woorden ''sati'' in het [[Pali]] en ''smṛti'' in het [[Sanskriet]]. | ||
Het woord bestond in het Engels reeds lang voor het in boeddhistische context werd gebruikt. Het wordt voor het eerst schriftelijk gevonden als ''myndfulness'', als vertaling van het Franse woord pensée door [[John Palsgrave]] in 1530.<ref>''Oxford English Dictionary'', 2nd ed., 2002</ref> | Het woord bestond in het Engels reeds lang voor het in boeddhistische context werd gebruikt. Het wordt voor het eerst schriftelijk gevonden als ''myndfulness'', als vertaling van het Franse woord pensée door [[John Palsgrave]] in 1530.<ref>''Oxford English Dictionary'', 2nd ed., 2002</ref> | ||
John D. Dunne, hoogleraar aan de Universiteit van Emory, die het concept „mindfulness” in theoretische en praktische samenhang onderzoekt, oordeelt dat de vertaling van ''sati'' en ''smṛti'' als ''mindfulness'' verwarrend is en vermeldt dat een aantal boeddhistische geleerden begon om het begrip „retention” te ondersteunen als het alternatief dat de voorkeur heeft.<ref> Toespraak aan Stanford University Center for Compassion and Altruism Research and Education, c 18:03, <!--[http://ccare.stanford.edu/node/21 oude link]-->[http://ccare.stanford.edu/videos/defining-compassion-empathy-altruism-economic-philosophical-contemplative-perspectives-7/ ''Defining Compassion, Empathy & Altruism: Economic, Philosophical & Contemplative Perspectives – The Contemplative Perspective'']</ref> | |||
== Definities == | |||
Mindfulness of „achtzaamheid” wordt op verschillende manieren gedefinieerd. | |||
=== Kabat-Zinn === | |||
Een definitie waarnaar dikwijls verwezen wordt, is die door [[Jon Kabat-Zinn]].<ref name="Kabat-Zinn 1982">{{Aut|Jon Kabat-Zinn}}, ''An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation: Theoretical considerations and preliminary results.'' In: General Hospital Psychiatry. 4 (1), 1982, p. 33–47, {{DOI|10.1016/0163-8343(82)90026-3}}</ref> | |||
In deze definitie is mindfulness een vorm van opmerkzaamheid die | |||
* ''opzettelijk, doelbewust'' is, | |||
* verband houdt met ''dit moment'' (niet op de toekomst of het verleden), en | |||
* ''geen oordeel vormt''. | |||
=== Brown en Ryan === | |||
Brown end Ryan<ref>{{Aut|Kirk Warren Brown, Richard M. Ryan}}, ''The Benefits of Being Present: Mindfulness and Its Role in Psychological Well-Being.'' in: ''Journal of Personality and Social Psychology.'' 84 (4), 2003, p. 822–848, {{doi|10.1037/0022-3514.84.4.822}}</ref> leggen sterk de nadruk op het aspect van de opmerkzaamheid en definiëren mindfulness of achtzaamheid als een ontvankelijke ''opmerkzaamheid'' en een ''bewustheid'' van momentele gebeurtenissen en ervaringen. | |||
In hun overzicht<ref>{{Aut|Kirk Warren Brown, Richard M. Ryan, J. David Creswell}}, ''Mindfulness: Theoretical Foundations and Evidence for its Salutary Effects.'' in: ''Psychological Inquiry.'' 18 (4), 2007, p. 211–237, {{doi|10.1080/10478400701598298}}</ref> vatten zij de diverse definities en concepten uit verschillende boeddhistische tradities samen. Zij beschrijven de volgende aspecten van achtzaamheid of mindfulness: | |||
* Helder bewustzijn (bijvoorbeeld bij [[Henepola Gunaratana]], [[Nyanaponika]], [[Charles Tart]]) | |||
* Een niet-conceptuele, niet onderscheidende bewustheid | |||
* Flexibilitiet van bewustheid en opmerkzaamheid | |||
* Een empirische houding ten opzichte van de werkelijkheid | |||
* Een op het nu georiënteerd bewustzijn | |||
* Stabiliteit of aanhoudende opmerkzaamheid en bewustheid. | |||
=== Bishop e.a. === | |||
Bishop et al.<ref>{{Aut|Scott R. Bishop, Mark Lau}} e.a., ''Mindfulness: A Proposed Operational Definition.'' In: ''Clinical Psychology: Science and Practice.'' 11 (3), 2004, p. 230–241, {{doi|10.1093/clipsy.bph077}}</ref> stelden in 2004 een definitie van mindfulness voor, die twee componenten bevat: | |||
* ''Self-Regulation of Attention'': de [[zelfregulatie]] van de opmerkzaamheid (zodat deze door het gericht blijft op de ervaringen van het ogenblik, en een toenemende waarneming van mentale processen op dit ogenblik mogelijk wordt), | |||
* ''Orientation to Experience'': een gericht zijn op de momentele ervaringen, dat gekenmerkt wordt door [[nieuwsgierigheid]], openheid en aanvaarding. De ''Self-Regulation of Attention'' bestaat uit drie facetten: | |||
* ''Sustained Attention'' (instandhouding van de opmerkzaamheid): een waar mogelijk voortdurende waarneming van het ogenblik, om een verhoogde waarneming van geestelijke processen, zoals het opkomen van ideeën, emoties of zintuiglijke gevoelens mogelijk te maken. | |||
* ''Attention Switching'' (opmerkzaamheidswissel): de opmerkzaamheid opnieuw richten op de momentele ervaring, nadat een gedachte, een zintuiglijke indruk of een emotie in het bewustzijn opkwam. | |||
* ''Inhibition of Elaborative Processing'' (niet-elaboratieve waarneming): Het remmen van elaboratieve, secundaire processen in verband met opkomende gedachten, emoties of gevoelens van de zintuigen. De identificatie met wat men momenteel beleeft. | |||
Zij beklemtonen verder dat er geen specifieke geestestoestand wordt nagestreefd, zoals bijvoorbeeld ontspanning of een verandering van de opkomende gevoelens. Men neemt enkel kennis van de toestand en de inhoud van het bewustzijn. | |||
==Meditatievorm== | |||
Als meditatievorm wordt dit al duizenden jaren toegepast door aanhangers van allerlei vormen van boeddhisme. Deze achtzaamheidstraining of ''[[vipassana]]'' is specifiek boeddhistisch en wordt geacht de beoefenaar tot de visie en kennis van het werkelijke bestaan te leiden. | Als meditatievorm wordt dit al duizenden jaren toegepast door aanhangers van allerlei vormen van boeddhisme. Deze achtzaamheidstraining of ''[[vipassana]]'' is specifiek boeddhistisch en wordt geacht de beoefenaar tot de visie en kennis van het werkelijke bestaan te leiden. | ||
Daarnaast zijn er ook in de christelijke cultuur vergelijkbare oude (meditatie-)technieken die in de aanvangsfasen ook tot vergelijkbare ervaringen leiden.<ref>{{Aut|De Groot F.}}, ''Van Zelf tot Mystiek. Een ontmoeting tussen psychologie en spiritualiteit'', Averbode, uitgeverij Altiora, 2009.</ref> | Daarnaast zijn er ook in de christelijke cultuur vergelijkbare oude (meditatie-)technieken die in de aanvangsfasen ook tot vergelijkbare ervaringen leiden.<ref>{{Aut|De Groot F.}}, ''Van Zelf tot Mystiek. Een ontmoeting tussen psychologie en spiritualiteit'', Averbode, uitgeverij Altiora, 2009.</ref> | ||
== | ==Eerste centrum in Nederland== | ||
Op donderdag 10 september 2009 opende het Han Fortmann Centrum in [[Nijmegen]] het eerste centrum voor mindfulness in Nederland. Dit nieuwe centrum is het belangrijkste instituut voor onderzoek, opleiding en patiëntenzorg op het gebied van mindfulness in Nederland. Het centrum is nauw verbonden aan het UMC Sint-Radboud en de Radboud Universiteit. De afdeling [[Psychiatrie]] van het UMC geeft aan patiënten trainingen volgens de principes van de op mindfulness gebaseerde cognitieve therapie. Verder ontwikkelt het Radboud een postgraduate opleiding voor mindfulnesstrainer, een professionele opleiding die de kwaliteit van toekomstige trainers waarborgt. | |||
==Bijwerkingen== | |||
Hoewel de meeste mindfulness-studies enkel gewag maken van de positieve effecten, kunnen ook ongewenste neveneffecten optreden, waaronder [[angst]], [[paniek]] en [[paranoia]] het meest voorkomen, volgens een studie bij 82 procent van de ondervraagden.<ref>Jared R. Lindahl, Nathan E. Fisher, David J. Cooper, Rochelle K. Rosen, Willoughby B. Britton, ''The varieties of contemplative experience: A mixed-methods study of meditation-related challenges in Western Buddhists'', PLoS ONE 2017, 12(5): e0176239. {{DOI|10.1371/journal.pone.0176239}}</ref> Verdere bijwerkingen konden [[hallucinatie]]s inhouden of het psychisch herbeleven van [[trauma]]tische gebeurtenissen.<ref>VRT nieuws, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/06/07/wat-als-mediteren-fout-loopt/</ref> | |||
=== Bijkomende waarschuwing === | |||
Mindfullness groeide uit tot een heuse [[hype]]. Aangezien een wettelijk kader over de beoefening van de psychotherapie afwezig is en iedereen zichzelf als mindfulness-therapeut kan voorstellen, lopen patiënten het gevaar in de handen te lopen van kwakzalvers die proberen financieel profijt te trekken uit dit modeverschijnsel.<ref>{{ts.|De Standaard}}, 16 mei 2013, [http://www.standaard.be/cnt/dmf20130516_00585993 ''Psychologen woest op ’mindfulness’-kwakzalvers'']</ref> | Mindfullness groeide uit tot een heuse [[hype]]. Aangezien een wettelijk kader over de beoefening van de psychotherapie afwezig is en iedereen zichzelf als mindfulness-therapeut kan voorstellen, lopen patiënten het gevaar in de handen te lopen van kwakzalvers die proberen financieel profijt te trekken uit dit modeverschijnsel.<ref>{{ts.|De Standaard}}, 16 mei 2013, [http://www.standaard.be/cnt/dmf20130516_00585993 ''Psychologen woest op ’mindfulness’-kwakzalvers'']</ref> | ||
{{disclaimer medisch lemma}} | |||
== Weblinks == | == Weblinks == | ||
* [http://www.leidenuniv.nl/ics/sz/so/mind/aandacht-mind.htm Informatie over mindfulness en onderzoek naar mindfulness van de Universiteit Leiden] | * [http://www.leidenuniv.nl/ics/sz/so/mind/aandacht-mind.htm Informatie over mindfulness en onderzoek naar mindfulness van de Universiteit Leiden] | ||
* [http://www.psychfysio.nl/Tai%20Chi.asp Een gratis online cursus Mindfulness], gebaseerd op [[Tai chi]] | |||
{{Appendix|2= | {{Appendix|2= | ||
<references/> | <references/> | ||
}} | }} | ||
{{authority control |TYPE=t|GND=297929-8 |Wikidata=q341045}} | |||
[[Categorie: | [[Categorie: Boeddhistische meditatie]] | ||
[[Categorie: Gedragstherapie]] | [[Categorie: Gedragstherapie]] | ||
[[Categorie: Alternatieve geneeswijze]] | [[Categorie: Alternatieve geneeswijze]] | ||
Huidige versie van 21 jun 2019 om 11:30
Mindfulness is
- een bewustzijnsvorm waarin men zich bewust is van de fysieke en geestelijke sensaties en situaties van het moment („Een zachtmoedige relatie aangaan met wat er zich nu aanbiedt”) zonder onmiddellijk te oordelen of te handelen.
- de juiste achtzaamheid, indachtigheid of waakzaamheid is in de boeddhistische leer een deel van het edele Achtvoudige Pad. De juiste achtzaamheid heeft als doel gedachteloos gepraat of gedrag te vermijden.
- een levenshouding die zich kenmerkt door het aanvaarden van onvermijdelijke negatieve en positieve ervaringen.
Mindfulness kwam de afgelopen tien jaar in de belangstelling als een behandelmethode bij depressies en andere psychische problemen.
Werking
Door te observeren wat er zich in het lichaam en de geest voordoet zonder hierop te reageren, kan men leren afstand te nemen van de automatische reacties die het welzijn in de weg staan. Mindfulness kan aangeleerd worden.
Term
De term mindfulness komt uit het Engels en kan met achtzaamheid worden vertaald. Het Engelse begrip is een vertaling van de woorden sati in het Pali en smṛti in het Sanskriet.
Het woord bestond in het Engels reeds lang voor het in boeddhistische context werd gebruikt. Het wordt voor het eerst schriftelijk gevonden als myndfulness, als vertaling van het Franse woord pensée door John Palsgrave in 1530.[1]
John D. Dunne, hoogleraar aan de Universiteit van Emory, die het concept „mindfulness” in theoretische en praktische samenhang onderzoekt, oordeelt dat de vertaling van sati en smṛti als mindfulness verwarrend is en vermeldt dat een aantal boeddhistische geleerden begon om het begrip „retention” te ondersteunen als het alternatief dat de voorkeur heeft.[2]
Definities
Mindfulness of „achtzaamheid” wordt op verschillende manieren gedefinieerd.
Kabat-Zinn
Een definitie waarnaar dikwijls verwezen wordt, is die door Jon Kabat-Zinn.[3]
In deze definitie is mindfulness een vorm van opmerkzaamheid die
- opzettelijk, doelbewust is,
- verband houdt met dit moment (niet op de toekomst of het verleden), en
- geen oordeel vormt.
Brown en Ryan
Brown end Ryan[4] leggen sterk de nadruk op het aspect van de opmerkzaamheid en definiëren mindfulness of achtzaamheid als een ontvankelijke opmerkzaamheid en een bewustheid van momentele gebeurtenissen en ervaringen.
In hun overzicht[5] vatten zij de diverse definities en concepten uit verschillende boeddhistische tradities samen. Zij beschrijven de volgende aspecten van achtzaamheid of mindfulness:
- Helder bewustzijn (bijvoorbeeld bij Henepola Gunaratana, Nyanaponika, Charles Tart)
- Een niet-conceptuele, niet onderscheidende bewustheid
- Flexibilitiet van bewustheid en opmerkzaamheid
- Een empirische houding ten opzichte van de werkelijkheid
- Een op het nu georiënteerd bewustzijn
- Stabiliteit of aanhoudende opmerkzaamheid en bewustheid.
Bishop e.a.
Bishop et al.[6] stelden in 2004 een definitie van mindfulness voor, die twee componenten bevat:
- Self-Regulation of Attention: de zelfregulatie van de opmerkzaamheid (zodat deze door het gericht blijft op de ervaringen van het ogenblik, en een toenemende waarneming van mentale processen op dit ogenblik mogelijk wordt),
- Orientation to Experience: een gericht zijn op de momentele ervaringen, dat gekenmerkt wordt door nieuwsgierigheid, openheid en aanvaarding. De Self-Regulation of Attention bestaat uit drie facetten:
- Sustained Attention (instandhouding van de opmerkzaamheid): een waar mogelijk voortdurende waarneming van het ogenblik, om een verhoogde waarneming van geestelijke processen, zoals het opkomen van ideeën, emoties of zintuiglijke gevoelens mogelijk te maken.
- Attention Switching (opmerkzaamheidswissel): de opmerkzaamheid opnieuw richten op de momentele ervaring, nadat een gedachte, een zintuiglijke indruk of een emotie in het bewustzijn opkwam.
- Inhibition of Elaborative Processing (niet-elaboratieve waarneming): Het remmen van elaboratieve, secundaire processen in verband met opkomende gedachten, emoties of gevoelens van de zintuigen. De identificatie met wat men momenteel beleeft.
Zij beklemtonen verder dat er geen specifieke geestestoestand wordt nagestreefd, zoals bijvoorbeeld ontspanning of een verandering van de opkomende gevoelens. Men neemt enkel kennis van de toestand en de inhoud van het bewustzijn.
Meditatievorm
Als meditatievorm wordt dit al duizenden jaren toegepast door aanhangers van allerlei vormen van boeddhisme. Deze achtzaamheidstraining of vipassana is specifiek boeddhistisch en wordt geacht de beoefenaar tot de visie en kennis van het werkelijke bestaan te leiden.
Daarnaast zijn er ook in de christelijke cultuur vergelijkbare oude (meditatie-)technieken die in de aanvangsfasen ook tot vergelijkbare ervaringen leiden.[7]
Eerste centrum in Nederland
Op donderdag 10 september 2009 opende het Han Fortmann Centrum in Nijmegen het eerste centrum voor mindfulness in Nederland. Dit nieuwe centrum is het belangrijkste instituut voor onderzoek, opleiding en patiëntenzorg op het gebied van mindfulness in Nederland. Het centrum is nauw verbonden aan het UMC Sint-Radboud en de Radboud Universiteit. De afdeling Psychiatrie van het UMC geeft aan patiënten trainingen volgens de principes van de op mindfulness gebaseerde cognitieve therapie. Verder ontwikkelt het Radboud een postgraduate opleiding voor mindfulnesstrainer, een professionele opleiding die de kwaliteit van toekomstige trainers waarborgt.
Bijwerkingen
Hoewel de meeste mindfulness-studies enkel gewag maken van de positieve effecten, kunnen ook ongewenste neveneffecten optreden, waaronder angst, paniek en paranoia het meest voorkomen, volgens een studie bij 82 procent van de ondervraagden.[8] Verdere bijwerkingen konden hallucinaties inhouden of het psychisch herbeleven van traumatische gebeurtenissen.[9]
Bijkomende waarschuwing
Mindfullness groeide uit tot een heuse hype. Aangezien een wettelijk kader over de beoefening van de psychotherapie afwezig is en iedereen zichzelf als mindfulness-therapeut kan voorstellen, lopen patiënten het gevaar in de handen te lopen van kwakzalvers die proberen financieel profijt te trekken uit dit modeverschijnsel.[10]
Weblinks
- Informatie over mindfulness en onderzoek naar mindfulness van de Universiteit Leiden
- Een gratis online cursus Mindfulness, gebaseerd op Tai chi
Bronnen, noten en/of referenties
|
