Zweep

Een zweep.

Een zweep is een koord of een riem (soms een soepele tak, zoals van de tamarinde), meestal met een handvat.

Zwepen zijn bedoeld om mensen of dieren klappen te geven om hun gedrag te veranderen (eventueel louter door het knallen) of als straf. De zweep wordt ook gebruikt als instrument bij sadomasochisme.

Geschiedenis

Het gebruik van de zweep als lijfstraf was ook in de Westerse wereld eeuwenlang zeer gebruikelijk. Zo kende Groot-Brittannië tot de jaren '50 van de 20e eeuw, naast stokslagen en de roede, zweepslagen als straf voor muiterij en voor geweldpleging tegen gevangenisbewaarders. Tegenwoordig worden zweepslagen nog toegepast in bepaalde islamitische landen met de sharia voor delicten als het drinken van alcohol en ontucht door minderjarigen. In o.a. Saoedi-Arabië en Iran vallen zweepslagen ook ten deel aan, onder meer, (al dan niet vermeende) homoseksuelen en aan vrouwen die aangifte doen van verkrachting.

Bij de marine op zeilschepen werden lijfstraffen gegeven tot de eerste helft van de 19e eeuw. Iemand die iets ernstig had gedaan aan boord, o.a. diefstal, een lichte vorm van muiterij, of vechten, werd door de kapitein, een andere (onder)officier (voor de lichtste feiten) of krijgsraad (in de zwaarste gevallen) veroordeeld tot een aantal -vaak dozijn(en)- zweepslagen, naargelang de ernst van de misdaad. Zwaardere straffen werden in twee dagen uitgevoerd, dus bijvoorbeeld eerst twee dozijn en een paar dagen later weer twee dozijn. De straf werd vaak uitgevoerd met de kat met de negen staarten (cat o' nine tails). Deze gesel had negen koordstrengen met geknoopte uiteinden. Bij een typische uitvoering van zo'n straf moest iedereen aan boord aanwezig zijn om de geseling bij te wonen. De veroordeelde werd aan een houten rooster of het touwwant gebonden en zijn bovenlichaam werd ontbloot. Eventueel begeleid met tromgeroffel werd het exacte aantal slagen aan de gevonniste toegedeeld. Daarna werd hij van het want gehaald en kon zijn bebloede gestriemde rug door de chirurgijn worden verzorgd. Een dergelijke straf diende als waarschuwing voor iedereen aan boord. Zelden werd een onverbeterlijke persoon, na een extreem ernstige misdaad, nog strenger gestraft, bijvoorbeeld door kielhalen of het achterlaten op een eiland. Een lederen uitvoering van de kat was in zwang bij sommige landlegers en in strafkolonies.

Op plantages in westerse kolonies en de Zuidelijke staten van Noord-Amerika werden negerslaven in de 19e eeuw, vaak door de foreman (opzichter) van de plantage-eigenaar, met zweepslagen gestraft, in gedwongen bijzijn van andere negerslaven. De slaaf of slavin werd bij ontsnappingspoging of een andere vergrijp, in de ogen van de blanke meesters, een "misdaad", met de zweep bestraft. Na de Amerikaanse burgeroorlog van 1861 tot 1865 werden private lijfstraffen afgeschaft, alsook de slavernij, maar niet de gerechtelijke, veelal uitgevoerd in gevangenissen.

Soorten

Linguïstisch en technisch gezien maakt men een onderscheid tussen een zweep en een gesel (of flogger): daar waar een zweep exact één (lange) streng aan een handvat heeft, heeft een gesel twee of meerdere strengen (bijv uit leder, rubber, touw, schoenveters of zelfs kleine kettingen). Het materiaal, de dikte en de vorm van de uiteindes van de strengen bepalen het geluid en de hardheid waarmee slagen aankomen op het slachtoffer. Praktische gesels hebben strengen met een lengte variërend tussen 30 en 60 cm, terwijl zwepen strengen kunnen hebben tot drie meter lang. Hoe langer de strengen, hoe meer oefening men nodig heeft om het instrument goed te hanteren en op de juiste plaats te laten neerkomen.

De knoet is een vooral uit tsarstisch Rusland bekende variant op de kat met negen staarten, waarbij aan het eind van de staarten zich in plaats van een knoop een ijzeren gewichtje bevond. Honderd à honderdtwintig slagen met de knoet stonden vrijwel gelijk met een doodvonnis. Een antieke voorloper was de Romeinse plumbata. Vooral in Europese kolonies werd ook de chicote gehanteerd.

Knallen / klappen

Het "klappen" van de zweep ontstaat doordat het uiteinde van de zweep bij een slag enige tijd snelheden groter dan de geluidssnelheid in lucht bereikt, en dus door de geluidsmuur gaat. Dit veroorzaakt een schokgolf die overkomt als een knal.

Het uiteinde van de zweep bereikt die enorme snelheden door de wet van behoud van impuls. De impuls die aan het dikke gedeelte van de zweep wordt toegevoerd wordt via een lopende golf overgedragen naar het dunnere gedeelte, dat een veel kleinere massa heeft en daardoor in snelheid toe zal nemen.

Uitdrukkingen

• "De zweep erop leggen" : De paarden lange haver geven. / Mensen aansporen tot snel tempo.
• "Hij kent het klappen van de zweep" : Is volkomen van dat werk op de hoogte (inclusief de nadelen).
• "Hij moet altijd de zweep voelen" : Aangepord worden.
• "Met de zweep erachter zitten" : Voortjagen.
• "De zweep erover halen" : Met strakke hand (gaan) leiden. / Hard laten werken.

Zie ook

• Zweepdiertje, eencellig dier met zweepvormig voortbewegingsorgaan.
• Zweepdraad, draad door middel waarvan sommige lagere dieren en sommige plantencellen zich voortbewegen.
• Zweepslag (doorverwijzing).
• Zweeptol (drijftol), tol die met een zweep wordt voortgedreven.

Referenties

• CorPun - click-klare site-search naar 'whip' (zweep)

WikiWoordenboek

Zoek zweep op in het WikiWoordenboek.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Whips op Wikimedia Commons.