Jakob Ammann

Jakob Ammann (Erlenbach im Simmental, Zwitserland, mogelijk 12 februari 1644 – Zellwiller, Elzas, vóór 1730) was een Zwitsers predikant van de wederdopers / anabaptisten. Een richting die zijn standpunt volgde, werd bekend als de amish.

Leven

Veel gegevens over het leven van Jakob Amman staan niet vast. Mogelijk werd hij geboren als derde kind van Michael Amman en Anna Rupp. Rond 1655 verhuisde het gezin naar Oberhofen aan de andere kant van het meer van Thun. Hij werkte waarschijnlijk als kleermaker, net als zijn vader. Wat bekend is, is dat hij trouwde met Verena Stüdler en dat zij samen verschillende kinderen kregen. Er konden echter noch voor het huwelijk noch voor de dopen van de kinderen in de gereformeerde kerk documenten worden gevonden. Jakob Amman stond in contact met wederdopers / anabaptisten uit het Berner Oberland. Vermoedelijk aanvaardde hij hun doperse geloof vóór of in 1680. Later werd hij ouderling van een anabaptistengemeente van de Zwitserse Broeders, een tak van het anabaptisme. Meerdere malen moest hij voor de kerkelijke rechtbank verschijnen, waarna hij besloot te verhuizen naar de Elzas. Omda de dopers in de Elzas getolereerd werden, waren al verscheidene families van anabapisten uit het kanton Zürich daarheen verhuisd.

In de zomer van 1693 reisde hij langs een aantal gemeenten in het Emmental waarvan de leden bereid waren zich te laten dopen.

Blijkbaar woonde hij van 1693 tot 1695 in Heidolsheim, waar zijn vader overleed. Vervolgens woonde hij tot 1712 in Markirch (Sainte-Marie-aux-Mines) en daarna (waarschijnlijk tot zijn dood) in Zellwiler. Op 27 februari 1696 ondertekende hij in Markirch een petitie tegen de militaire dienstplicht voor de wederdopers die daar de voorbije twee jaar waren komen wonen.

Het schisma van 1696

De anabaptistische vluchtelingen troffen in de Elzas lokale doopsgezinde burgers, die goed geïntegreerd waren in de gereformeerde omgeving. De verschillen riepen na verloop van tijd spanningen op.

In een conferentie die in 1660 te Ohnenheim in de Elzas werd gehouden door een aantal predikanten en oudsten van de Zwitserse Broeders, hadden zij formeel de Dordtse Geloofsbelijdenis aangenomen, die door de Nederlandse mennonieten was opgesteld. Tot die tijd hadden de Zwitserse Broeders (die de naam ’mennoniet’ niet voor zichzelf gebruikten) geen officiële geloofsbelijdenis buiten de Schleitheim Confessie. De Dordtse Confessie bevatte twee punten die de Zwitserse Broeders tot dan toe historisch niet hadden beoefend: de voetwassing (artikel XI) en sociale vermijding (waaronder het niet eten van maaltijden met hen die gemeden werden, artikel XVII). Zwitserse Broeders praktiseerden wel een vorm van excommunicatie die inhield dat men het Avondmaal niet zou ’eten’ met degenen die in de ban waren gedaan, maar hun ’vermijding’ hield niet in dat men geen gewone maaltijden meer zou nuttigen met degenen die in de ban waren gedaan.

Ongerust over de geestelijke toestand van sommige kerkleden, riep Ammann op tot een strikte benadering van de kerkelijke tucht en de excommunicatie of ban (Meidung) van eigenzinnige kerkleden. Hij voerde ook de voetwassing in bij het Avondmaal bij de Zwitserse Broeders. Ammann had ook strengere opvattingen over andere punten, zoals het niet bijknippen van de baard en het verbod om diensten van de staatskerk bij te wonen. Zijn beroep als kleermaker inspireerde hem tot het aanbevelen van uniforme kleding, inclusief de stijl van hoeden, schoenen en kousen. Blijkbaar was het ook zijn mening dat diegenen die door de dopers ’Treuherzigen’ genoemd werden niet gered zouden worden, wat betekent dat niemand buiten de doperse kudde gered zou worden.

Andere ouderlingen wederdopers gingen niet akkoord met deze regels. Vooral Hans Reist verzette zich, maar Amman stond erop om deze strengere regels door te zetten. Uiteindelijk werden de meningsverschillen niet bijgelegd. In 1693 excommuniceerde Amman Reist en een aantal andere anabaptistische leiders, wat leidde tot een splitsing. De afgesplitste groep werd naar hem vernoemd: de amish. Vandaag de dag geldt Ammann als een controversiële figuur en menen sommigen dat hij overhaast te werk ging. Desondanks bestaat nu, 300 jaar later, nog een kerkgemeenschap van wel 300.000 amish.

Bronnen

• (nl) Is geschiedenis: Van reformatie tot amish. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/van-reformatie-tot-amish
• (en) Ammann, Jakob (17th/18th century) in: Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online
• (de) Amman (Amann), Jakob in: Mennonitisches Lexikon (MennLex)
• (fr) https://histoire-menno.net/jacob-amman/