Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Carolus Battus: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(Nieuwe pagina aangemaakt met ''''Carel Baten''' (gelatiniseerd tot '''Carolus Battus'''; geboren in Gent rond 1539/1540 en overleden in Amsterdam 1619) was een Nederlands arts en schrijver. ==Leven== Carolus was een zoon van de theoloog Bartholomeus (Bartel) Battus uit Aalst en Martina van Pisotten. Battus studeerde in Rostock en werkte als arts en chirurgijn in verschillende steden, waaronder Antwerpen en Dordrecht. Zijn grote...')
 
Geen bewerkingssamenvatting
 
(3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 2: Regel 2:


==Leven==
==Leven==
Carolus was een zoon van de theoloog Bartholomeus (Bartel) Battus uit [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] en Martina van Pisotten.
Carolus was een zoon van de theoloog Bartholomeus (Bartel) Battus uit [[Aalst (Oost-Vlaanderen)|Aalst]] en Martina van Pisotten (Bisotta). Bartel was een volgeling van [[Maarten Luther]], werd vanwege zijn geloofsovertuigingen gevangengezet en emigreerde in 1556 met zijn gezin naar [[Rostock]]. Carolus zelf schreef zich in 1557 in aan de universiteit van Rostock en promoveerde in 1569 op een proefschrift over [[syfilis]].


Battus studeerde in Rostock en werkte als arts en chirurgijn in verschillende steden, waaronder [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en [[Dordrecht]]. Zijn grote bijdrage was het vertalen van belangrijke medische werken van onder andere Ambroise Paré naar het Nederlands, wat de medische zorg in de Nederlanden aanzienlijk verbeterde. Hij publiceerde ook eigen werken, waaronder een populair medisch handboek en een kookboek.
Battus studeerde in Rostock en werkte als arts en chirurgijn in verschillende steden, waaronder [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en [[Dordrecht]]. Zijn grote bijdrage was het vertalen van belangrijke medische werken van onder andere Ambroise Paré naar het Nederlands, wat de medische zorg in de Nederlanden aanzienlijk verbeterde. Hij publiceerde ook eigen werken, waaronder een populair medisch handboek en een kookboek.


Battus’ vader, een volgeling van [[Maarten Luther]], werd vanwege zijn geloofsovertuigingen gevangengezet en emigreerde later met zijn gezin naar Rostock. Carolus zelf schreef zich in 1557 in aan de universiteit van Rostock en promoveerde in 1569 op een proefschrift over [[syfilis]].
Tijdens zijn carrière werkte Battus in verschillende steden, waaronder [[Hamburg]] en Antwerpen, waar hij stadsgeneesheer werd. Vanwege religieuze vervolgingen verhuisde hij naar Dordrecht, waar hij opnieuw stadsgeneesheer was, en uiteindelijk naar Amsterdam, waar hij actief bleef in de lutherse gemeenschap en als arts.


Tijdens zijn carrière werkte Battus in verschillende steden, waaronder [[Hamburg]] en Antwerpen, waar hij stadsgeneesheer werd. Vanwege religieuze vervolgingen verhuisde hij naar Dordrecht, waar hij opnieuw stadsgeneesheer was, en uiteindelijk naar Amsterdam, waar hij actief bleef in de lutherse gemeenschap en als arts.
Battus publiceerde diverse vertalingen en eigen werken, waaronder een anonieme vertaling van het boek over doctor Faustus en verschillende medische handboeken. Zijn werk werd geprezen door tijdgenoten, waaronder Johan van Beverwijck, die hem naast beroemde Nederlandse medici plaatste.
 
Zijn belangrijkste verdienste lag niet in nieuwe ontdekkingen of denkbeelden voor de geneeskunst, maar in het vertalen van belangrijke medische publicaties uit het Latijn, Frans en Duits naar het Nederlands (toen ’Nederduitsch’). Hij paste de inzichten uit de boeken die hij vertaalde ook toe in zijn eigen praktijk, waardoor patiënten van het Dordtse Sacramentsgasthuis een voor die tijd een uitstekende verzorging hadden.


Battus publiceerde diverse vertalingen en eigen werken, waaronder een anonieme vertaling van het boek over doctor Faustus en verschillende medische handboeken. Zijn werk werd geprezen door tijdgenoten, waaronder Johan van Beverwijck, die hem naast beroemde Nederlandse medici plaatste. In 1602 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij actief bleef tot zijn dood in 1619.
In 1602 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij actief bleef tot zijn dood in 1619.


==Familie==
==Familie==
Carolus trouwde driemaal, eerst met Josina de Bock, vervolgens in 1591 met Hendricksken van Beers, en ten slotte met een onbekende vrouw. Uit deze huwelijken had hij meerdere kinderen. Zijn broer [[Levinus Batuus]] was eveneens arts.
Carolus trouwde driemaal, eerst met Josina de Bock, vervolgens in 1591 met Hendricksken van Beers, en ten slotte met een onbekende vrouw. Uit deze huwelijken had hij meerdere kinderen. Zijn broers Paulus en [[Levinus Battus]] waren eveneens arts.<ref>https://www.olhus.dk/getperson.php?personID=I83237&tree=tree1</ref>
 
== Werken ==
=== Medische werken ===
* ''Propositiones de Morbo Gallico'', Rostock, 1569. Zijn doctoraalscriptie aan de universiteit van Rostock. ''Voorstellen voor de Franse ziekte''. De ’Franse ziekte’ staat vandaag bekend als [[syfilis]]. Het enige werk van Baten in het Latijn.
* ''Medecijnboec'', Dordrecht, 1589. Een vertaling van het ''Arztneibuch'' of ''Praxis Medicinae Universalis'' van Christoph Wirsung of Wirtzung, naar het Nederlands. Batens uitgave kende een groot succes in de Nederlanden. Bij de tweede druk (1593) voegde hij ''Eene seer excellenten, gheëxperimenteerden nieuwen coc-boeck'' toe: het eerste gedrukte [[kookboek]] uit de [[Republiek der Verenigde Nederlanden|Republiek]]. Een nieuwe uitgave van het kookboek verscheen in 2020.<ref>{{aut|Muusers, Christianne}} en {{aut|Willebrands, Marleen E.}}, ''Het excellente kookboek van doctor Carolus Battus uit 1593. Proef de smaak van de 16de eeuw'', 2020. Met website [https://battus.nl battus.nl] {{ISBN|9789056156497}}</ref>
* ''Tracktaet van alle de ghebreken der oogen, die hondert ende derthiene in getale zijn, de welcke de oogde onderworpen is'', Dordrecht, 1592. Vertaling van het Franstalige werk over oogziekten van Jacques Guillemeau. Guillemeau was een leerling van [[Ambroise Paré]].<ref>{{Citeer boek | achternaam = De Moulin | voornaam = Daniel | auteurlink =  | medeauteurs =  | datum = 1988 | titel = A history of surgery: with emphasis on the Netherlands | hoofdstuk =  | uitgever = Martinus Nijhoff | plaats = Dordrecht | ISBN = 978-94-010-8008-8 | NUR =  | pagina's = blz 89-90 | taal = en | URL = https://books.google.com/books?id=eUgBBQAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false | bezochtdatum = }} </ref>
* ''De chirurgie, ende alle de opera ofte wercken van Mr. Ambrosius Paré'', Dordrecht, 1592. Vertaald uit het Frans. Baten zorgde er als enige voor dat de heelkundige technieken van Ambroise Paré in de Nederlanden ingang vonden. Indirect geraakte de chirurg Ambroise Paré hierdoor tot in Japan bekend. Een Japanse student, Iraku Hiraku, nam in Amsterdam kennis van het boek van Baten en nam het mee naar Japan voor vertaling (18e eeuw).
* ''De Fransche Chirurgie ofte alle de Manuale Operatiën der Chirurgie van Guillemeau'', Dordrecht, 1598. Vertaling uit het Frans.
* ''Hant-Boeck der Chirurgyen'', met bijvoegsels ''Wonden van het Hoofd'' van [[Hippocrates]] en ''Verbrandheit'' van G. F. Hildanus, 1590. Baten schreef dit handboek zelf. Het werd vaak herdrukt.
 
=== Niet-medische werken ===
* ''Warachtige Historie van Doctor Johannes [[Faust (sage)|Faustus]]'', 1592.
* ''Van de Siele des Menschen'', 1601.
* ''Secreet-Boeck van vele diversche en heerlicke consten in veelderleye materien, met veel remedien teghen de innerlijcke en uytterlijcke gebreken der menschen. Ut Latijnsche, Francoische, Hooghduytsche ende Nederduytsche autheuren vergadert'', Dordrecht, 1600. Baten stelde dit werk uit verschillende bronnen samen met weetjes en raad over de geneeskunde en het huishouden. Hij behandelde onder andere hoe men kleren kan ontvetten, het weer kan voorspellen, hoe metalen hun glans verliezen, hoe men verf in verschillende kleuren kan bereiden, hoe men met metaal kan etsen en over andere bruikbare technieken voor kunstenaars.


==Weblinks==
* https://www.regionaalarchiefdordrecht.nl/dordts-biografisch-woordenboek/carolus-battus/
* [https://www.dbnl.org/tekst/_ver025193301_01/_ver025193301_01_0032.php ''Het werk van den geneesmeester Carel Baten (Gent 1540? † Amsterdam 1617?)''] in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, 1933
==Verwijzingen==
{{reflist}}
{{authority control|TYPE=p|DBNL=bate002|BPN=68124741|Wikidata=Q50759327}}
{{zaadje}}
{{zaadje}}
[[Categorie: Zuid-Nederlands medicus (voor 1830)]]
[[Categorie: Zuid-Nederlands persoon (voor 1830)]]
[[Categorie: Duits medicus]]
[[Categorie: Overleden in 1619]]
[[Categorie: Overleden in 1619]]

Huidige versie van 19 jun 2024 om 00:49

Carel Baten (gelatiniseerd tot Carolus Battus; geboren in Gent rond 1539/1540 en overleden in Amsterdam 1619) was een Nederlands arts en schrijver.

Leven

Carolus was een zoon van de theoloog Bartholomeus (Bartel) Battus uit Aalst en Martina van Pisotten (Bisotta). Bartel was een volgeling van Maarten Luther, werd vanwege zijn geloofsovertuigingen gevangengezet en emigreerde in 1556 met zijn gezin naar Rostock. Carolus zelf schreef zich in 1557 in aan de universiteit van Rostock en promoveerde in 1569 op een proefschrift over syfilis.

Battus studeerde in Rostock en werkte als arts en chirurgijn in verschillende steden, waaronder Antwerpen en Dordrecht. Zijn grote bijdrage was het vertalen van belangrijke medische werken van onder andere Ambroise Paré naar het Nederlands, wat de medische zorg in de Nederlanden aanzienlijk verbeterde. Hij publiceerde ook eigen werken, waaronder een populair medisch handboek en een kookboek.

Tijdens zijn carrière werkte Battus in verschillende steden, waaronder Hamburg en Antwerpen, waar hij stadsgeneesheer werd. Vanwege religieuze vervolgingen verhuisde hij naar Dordrecht, waar hij opnieuw stadsgeneesheer was, en uiteindelijk naar Amsterdam, waar hij actief bleef in de lutherse gemeenschap en als arts.

Battus publiceerde diverse vertalingen en eigen werken, waaronder een anonieme vertaling van het boek over doctor Faustus en verschillende medische handboeken. Zijn werk werd geprezen door tijdgenoten, waaronder Johan van Beverwijck, die hem naast beroemde Nederlandse medici plaatste.

Zijn belangrijkste verdienste lag niet in nieuwe ontdekkingen of denkbeelden voor de geneeskunst, maar in het vertalen van belangrijke medische publicaties uit het Latijn, Frans en Duits naar het Nederlands (toen ’Nederduitsch’). Hij paste de inzichten uit de boeken die hij vertaalde ook toe in zijn eigen praktijk, waardoor patiënten van het Dordtse Sacramentsgasthuis een voor die tijd een uitstekende verzorging hadden.

In 1602 verhuisde hij naar Amsterdam, waar hij actief bleef tot zijn dood in 1619.

Familie

Carolus trouwde driemaal, eerst met Josina de Bock, vervolgens in 1591 met Hendricksken van Beers, en ten slotte met een onbekende vrouw. Uit deze huwelijken had hij meerdere kinderen. Zijn broers Paulus en Levinus Battus waren eveneens arts.[1]

Werken

Medische werken

  • Propositiones de Morbo Gallico, Rostock, 1569. Zijn doctoraalscriptie aan de universiteit van Rostock. Voorstellen voor de Franse ziekte. De ’Franse ziekte’ staat vandaag bekend als syfilis. Het enige werk van Baten in het Latijn.
  • Medecijnboec, Dordrecht, 1589. Een vertaling van het Arztneibuch of Praxis Medicinae Universalis van Christoph Wirsung of Wirtzung, naar het Nederlands. Batens uitgave kende een groot succes in de Nederlanden. Bij de tweede druk (1593) voegde hij Eene seer excellenten, gheëxperimenteerden nieuwen coc-boeck toe: het eerste gedrukte kookboek uit de Republiek. Een nieuwe uitgave van het kookboek verscheen in 2020.[2]
  • Tracktaet van alle de ghebreken der oogen, die hondert ende derthiene in getale zijn, de welcke de oogde onderworpen is, Dordrecht, 1592. Vertaling van het Franstalige werk over oogziekten van Jacques Guillemeau. Guillemeau was een leerling van Ambroise Paré.[3]
  • De chirurgie, ende alle de opera ofte wercken van Mr. Ambrosius Paré, Dordrecht, 1592. Vertaald uit het Frans. Baten zorgde er als enige voor dat de heelkundige technieken van Ambroise Paré in de Nederlanden ingang vonden. Indirect geraakte de chirurg Ambroise Paré hierdoor tot in Japan bekend. Een Japanse student, Iraku Hiraku, nam in Amsterdam kennis van het boek van Baten en nam het mee naar Japan voor vertaling (18e eeuw).
  • De Fransche Chirurgie ofte alle de Manuale Operatiën der Chirurgie van Guillemeau, Dordrecht, 1598. Vertaling uit het Frans.
  • Hant-Boeck der Chirurgyen, met bijvoegsels Wonden van het Hoofd van Hippocrates en Verbrandheit van G. F. Hildanus, 1590. Baten schreef dit handboek zelf. Het werd vaak herdrukt.

Niet-medische werken

  • Warachtige Historie van Doctor Johannes Faustus, 1592.
  • Van de Siele des Menschen, 1601.
  • Secreet-Boeck van vele diversche en heerlicke consten in veelderleye materien, met veel remedien teghen de innerlijcke en uytterlijcke gebreken der menschen. Ut Latijnsche, Francoische, Hooghduytsche ende Nederduytsche autheuren vergadert, Dordrecht, 1600. Baten stelde dit werk uit verschillende bronnen samen met weetjes en raad over de geneeskunde en het huishouden. Hij behandelde onder andere hoe men kleren kan ontvetten, het weer kan voorspellen, hoe metalen hun glans verliezen, hoe men verf in verschillende kleuren kan bereiden, hoe men met metaal kan etsen en over andere bruikbare technieken voor kunstenaars.

Weblinks

Verwijzingen

  1. º https://www.olhus.dk/getperson.php?personID=I83237&tree=tree1
  2. º Muusers, Christianne en Willebrands, Marleen E., Het excellente kookboek van doctor Carolus Battus uit 1593. Proef de smaak van de 16de eeuw, 2020. Met website battus.nl ISBN 9789056156497
  3. º (en) De Moulin, Daniel, A history of surgery: with emphasis on the Netherlands, Martinus Nijhoff, Dordrecht , 1988. ISBN 978-94-010-8008-8. p. blz 89-90
rel=nofollow
rel=nofollow
 
Hulpjes om informatie te verzamelen of teksten te verbeteren
Google • Duck Duck Go • free images Google • Flickr free images • Google zonder Wikipedia, blogs en Facebook • Google Wiki's • Google Scholar • Google Books • Vertaal de titel • Google Translated Search • Engels, Frans, Russisch, Grieks • Delpher • Belgicapress • historische kranten (W.-Vlaanderen) • Aalst Courant • Old News • Trove • Wikipedia • Toolserver personenzoeker • Wikidata (Reasonator) • <! geen https in 2024 --->Biografisch Portaal • Britannica • IMDb • RKD • ODIS • DNB • Catholic Encyclopedia • Jewish Encyclopedia • Archive.org • Medische studies op PubMed • Wetenschappelijke studies op Sci-Hub • Familysearch •
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •
rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Carolus_Battus&oldid=362944"