Spoorwegen in Mexico

Bestand:El Insurgente en estación Zinacantepec 7.jpg

CAF trein op de lijn van het westen van Mexico-Stad naar Toluca.

De geschiedenis der spoorwegen in Mexico kenmerkt zich door grote verschillen met buurland Verenigde Staten, moeizame opbouw voor 1900, verwoesting door revolutie, herstel na de revolutie, aftakeling en verwaarlozing na 1950, voorzichtige herwaardering na 2000, en de grootschalige reconstructie vanaf 2024, die in 2023 werd aangekondigd.

Historie

Na het verlenen van de eerste consessie in 1837 bleef het lang stil. Het was al reeds 1850 voor het eerste deel van de eerste lijn in gebruik genomen werd. Die eerste lijn moest Mexico-stad met Veracruz (stad) gaan verbinden, maar dat zou nog lang duren. Vanaf 1850 werden consessies voor nieuwe lijnen verleend, maar de aanleg daarvan schoot wederom niet op. In 1860 had Mexico slechts 250 kilometer aan onsamenhangende spoorlijnen, nog minder dan in Nederland , terwijl de Verenigde Staten al bijna 50.000 km. hadden. Pas in 1873 bereikte de eerste trein de haven van Veracuz.

Het moeilijke landschap, de financiering, en politieke problemen waren een struikelblok. In 1884 was er 12.000 kilometer aangelegd, en werd de Mexicaanse Centraal Spoorweg (Mexico-stad–Ciudad Juárez) voltooid. Voortaan duurde de reis op die verbinding nog maar negen uur in plaats van negen dagen.

Tussen 1880 en 1900 werden nog meer lijnen geopend. Vanwege de diverse concessies was er nog steeds geen sprake van een nationaal spoornet, en ook niet van één spoorwijdte. In 1898 werden wetten aangenomen om een einde aan de chaos te maken en met de bedoeling één spoorwijdte te bereiken. Er werden alleen nog concessies verleend voor ontbrekende delen. Toch zou Yucatán pas in 1950 een spoorverbinding met de rest van het land krijgen.

Vanaf 1900

Rond 1900 was er zo'n 24.000 kilometer spoor, maar een goed netwerk was het nog steeds niet. Ondanks deze inefficiëntie was de trein revolutionair voor Mexico. Met een gemiddelde snelheid van 40 km per uur was het sneller vervoer dan ooit en de trein reed ook 's nachts. De transportkosten voor producten daalden met zo'n 80%. De reistijd werd zo'n vijf à tien keer korter, ondanks dat het spoor vanwege het terrein vaak een zeer slingerende route volgt.

De voordelen waren duidelijk hoger dan de kosten. Steden met goede spoorlijnen groeiden aanzienlijk na de komst van de trein. Veel Mexicanen woonden echter ver van de trein af en moesten nog steeds lopen of een dier gebruiken. Daarnaast konden velen een treinreis niet betalen. Het verschil tussen arm en rijk werd groter (en is nog steeds groot) en was een aanleiding tot de Mexicaanse revolutie. (1910-1929)

Na de revolutie was er niet veel meer bruikbaar, en moest alles hersteld worden, wat wederom gehinderd werd; door slechte administratie , corruptie en vakbonden. Bovendien verloor de overheid de interesse in spoorwegen en ging volop wegen aanleggen. In 1938 volgde nationalisatie.

Na 1950

Vanaf 1950 zorgden al die nieuwe wegen voor toenemende concurrentie door auto's en bussen. Later veroorzaakten vliegtuigen nog meer concurrentie. Het (reizigers)railverkeer nam steeds meer af. De vaak kronkelende routes en enorme onbewoonde gebieden zijn ook ongunstig voor een snelle en rendabele exploitatie. De spoorwegen, en dan vooral het passagiersvervoer, werden verwaarloosd door de regering. Op belangrijke lijnen is er nog steeds veel goederenvervoer, maar op andere namen vrachtwagens het over.

Het huidige spoornet is ongeveer 21.000 km. lang, maar diverse lijnen zijn niet of nauwelijks in gebruik of bruikbaar. De situatie lijkt op die van voor 1900: in Mexico is het veel slechter dan in de Verenigde Staten.

Mexico heeft opvallend veel straattreinen, de meeste van Latijns-Amerika, met en zonder vrije baan. Vaak heeft een straat wel een naam, maar geen bestrating, en meestal is er ook geen beveiliging. Zelfs in grote steden, ook in Mexico-stad, zijn de overwegen vaak of allemaal totaal onbeveiligd; soms zelfs als er wel acht of tien rijbanen voor auto's overgestoken worden. Ondanks dat de treinen veel toeteren gebeuren er veel ongevallen; ook omdat de treinen niet veel vertragen en er geen rode vlaggen gebruikt worden. Àls er al beveiliging is dan is die vaak defect. Slagbomen zijn zeldzaam.

In 1997 werd het spoornet geprivatiseerd door de toenmalige regering. De bedrijven die de consessies kregen hadden geen fiducie in reizigerstreinen en schaften die onmiddellijk af. Sindsdien kent Mexico alleen nog wat toeristische treinen. Diverse steden hebben wel één of meer metrolijn(en). In 2008 werd er wel weer één lijn met 7 stations geopend in/bij Mexico-stad. In 2017 werd tussen Puebla en Cholula een "toeristische" trein ingesteld met moderne lightrail-treinen, die deels als straattrein reed. De hoge verwachtingen kwamen niet uit; wegens enorme verliezen en covid is de dienst gestaakt. De twee treinen, die als nieuw waren overgenomen uit Spanje, zijn overgenomen door Tren Interocenanico.

De "rail-revolutie" van 2023

In 2023 is er echter een andere regering dan in 1997, en de huidige president vindt het een schande wat er in 1997 gebeurd is. Er waren dan ook al langer plannen voor herstel. In de consessies is een clausule opgenomen dat reizigerstreinen altijd weer mogelijk zijn. De consessiehouders dachten echter dat dat nooit gebruikt zou worden.

Maar in november 2023 had de regering er schoon genoeg van en besloot rigoureus in te grijpen. De hoogste tijd voor een nieuwe revolutie. Er werd een decreet afgekondigd waarin staat dat de consessiehouders ook reizigerstreinen moeten toestaan en liefst ook gaan exploiteren op ruim 17.000 km. spoor. Maar anderen mogen ook. Bieden kon maar tot 15 januari 2024, want het heeft prioriteit. Het gaat om zeven lijnen, maar dat is nog maar het begin. Ook elektrificatie is zeker niet uitgesloten.

Indien er onvoldoende / geen intresse is of de voorstellen onvoldoende zijn zal de regering ingrijpen. De explotatie gaat dan gedaan worden door defensie. En dat is geen "loos dreigement", want minstens twee lijnen worden zonder meer al geëxploiteerd door de marine. Deze grootscheepse rehabilitatie van het decennia lang verwaarloosde spoornet houdt in dat zo ongeveer alles vernieuwd moet worden, net als na de revolutie. Dat gaat bijvoorbeeld om duizenden bruggen, maar de stations moeten ook weer geschikt gemaakt worden voor reizigerstreinen. En er moeten veel (nieuwe) reizigerstreinen aangeschaft worden. Ook worden en werden er nieuwe lijnen aangelegd.

Alle belangrijke steden moeten weer verbonden worden, om zo een oplossing te bieden voor de verkeers en millieu problemen, en ook om armoede te bestrijden en het toerisme te bevorderen. De president wil het ooit glorieuze spoorwegnet in ere herstellen, maar dan wel in moderne vorm.

Heropende en nieuwe lijnen

Als eerste is de Tren Interoceanico in 2023 in gebruik genomen. Dit is zo'n herstelde lijn, met de originele naam, die zoals de naam aangeeft van de ene naar de andere oceaan loopt. Hij is eerst voor goederentreinen geopend, als een alternatief voor het drukke Panamakanaal. In december 2023 zijn er ook reizigerstreinen gaan rijden. Deze lijn wordt geëxploiteerd door de marine; ook de reizigerstreinen.

Nog in december 2023 is de nieuwe Mayatreinspoorlijn geopend. Ook deze wordt door de marine geëxploiteerd.

Consessiehouders

De hoofdconsessiehouders zijn:

• Ferromex
• CPKC; voorheen Kansas City Southern de Mexico. Sinds de fusie in 2021 met de Canadian Pacific Railway is de CPKC het eerste en enige spoorbedrijf dat Canada via de Verenigde Staten met Mexico verbind.

Daarnaast zijn er kleinere bedrijven actief:

• Baja California Railroad
• Ferrocarriles Chiapas - Mayab
• Ferrocarriles y Terminal del Valle de Mexico
• Ferrosur
• Linea Coahuila - Durango
• Ferrocarril Transistmico

Smalspoor

In Yucatán was er ooit een enorm smalspoor netwerk van wel 4500 km. lang. In 1900 had Yucatan meer sporen dan alle andere provincies. Het smalspoor diende voor het vervoer van sisal, suiker, maïs, en soms ook personen. Dit netwerk, met als belangrijkste stad Mérida (Yucatán), is allang verdwenen, maar op/bij enkele hacienda's is er voor toeristen nog wel iets dergelijks beschikbaar. Op één locatie zou nog sisal verwerkt worden.

Bronnen

• https://geo-mexico.com/?p=12237.
• https://inahchihuahua.gob.mx/articulos.pl?id=68.
• https://mexicana.cultura.gob.mx/es/repositorio/x2ambmn7nn-2.
• https://dof.gob.mx/nota_detalle.php?codigo=5708967&fecha=20/11/2023#gsc.tab=0. (Het decreet)
• https://www.lajornadadeoriente.com.mx/puebla/barbosa-suspende-tren-turistico/?amp=1.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties