Hervarar saga ok Heiðreks

Hervarar saga ok Heiðreks is een legendarische saga uit de 13e eeuw, die elementen uit verschillende oudere saga’s verenigt. Naast de literaire kwaliteiten die het werk heeft, is het ook om uiteenlopende andere redenen waardevol. Het bevat tradities over de oorlogen tussen de Goten en de Hunnen uit de vierde eeuw, en het laatste deel wordt gebruikt als een bron voor de Zweedse middeleeuwse geschiedenis. Het was ook een belangrijke inspiratiebron voor Tolkien toen hij zijn legenden van Midden-aarde schreef. De saga kan echter meest gewaardeerd worden om zijn memorabele beeldspraak.

Synopsis

De saga vertelt het verhaal van het zwaard Tyrfing en hoe het gesmeed en vervloekt werd door de dwergen Dvalin en Durin voor de koning Svafrlami. Later verloor de koning het zwaard aan de berserker Arngrim uit Bolmsö, die het aan zijn zoon Angantyr gaf. Angantyr stierf tijdens een gevecht op Samsø tegen de Zweedse held Hjalmar, die het zwaard begroef in een grafheuvel, samen met Angantyr. De dochter van Angantyr, de schildmaagd Hervor, vond het zwaard echter terug door haar dode vader op te roepen en zo haar erfgoed terug te krijgen. De saga gaat verder met Hervor en haar zoon Heidrek, de koning van het Reidgotaland. Er komt een enorme veldslag om de erfenis tussen zijn zonen Angantyr en Hlod. Hlod wordt hierin geholpen door de Hunnen. Toch wordt Hlod verslagen en gedood.

Op het einde wordt nog verteld dat de zoon van Angantyr, Heidhrekr Ulfhamr nog lange tijd koning van Reidgotaland was. De dochter van Heidrek , Hildr, kreeg een zoon, Hálfdan snjalli (Halfdan de moedige), die de vader van Ivar Vidfamme was. Na Ivar Vidfamme geeft de saga de lijn van Zweedse koningen tot de zeker historische Philip Halstensson.

Versies

De saga wordt verteld in vele manuscripten, maar er zijn drie verschillende versies, de H, R en U versie, waarvan de H en de R versie bewaard worden op velijn. De versie H is bewaard gebleven door het Hauksbók (A.M. 544, 4to), door Haukr Erlendsson. De versie R, of manuscript 2845, 4to, bevindt zich in de Deense Koninklijke Bibliotheek van Kopenhagen. Men schat dat het ongeveer in de 15e eeuw werd geschreven. De versie U is gedeeltelijk bewaard gebleven en bevindt zich nu als R:715 in de Carolina Rediviva, de universiteitsbibliotheek van Uppsala, en als AM 203 fol. in de universiteitsbibliotheek van Kopenhagen. Deze versie is uit de 17e eeuw en werd geschreven door Síra Jón Erlendsson uit Villingaholt (1672).

Deze bronnen verschillen echter. De R-versie bijvoorbeeld zou het dichtst bij het origineel liggen en lijkt meer op de U versie dan op de H versie, maar komt het eerste hoofdstuk en het einde tekort. Aan de andere kant wordt de dodenzang van Hjalmar erin opgenomen. De H-versie eindigt met Gestublindi en de R-versie eindigt net voor hoofdstuk 12. Er zijn echter twee 17e-eeuwse kopieën van de H-versie, AM 281, 4to (h1) en AM 597b, 4to (h2), die de Gestublinirijmen opnemen.

Tijd

Het onderdeel van de Gotische oorlogen tegen de Hunnen is van een lange tijd geleden en is gebaseerd op gebeurtenissen uit de vroege/midden vierde eeuw, die bijna 1000 jaren werden overgeleverd. Het is een getuigenis van hun gouden tijden dat de namen in authentieke Germaanse vormen verschijnen en dat ze niet in het minst werden beïnvloed door het Latijn. Gotische namen werden niet meer gebruikt na 390, zoals Grýting (Ostrogoten, zie de Latijnse vorm Greutungi) en Tyrfing (Visigoten, zie de Latijnse vorm Tervingi). Alles speelt zich af in het gebied waar de Goten leefden tijdens de oorlogen met de Hunnen. De Gotische hoofdstad Arheimar bevindt zich aan de Dnjepr (... á Danparstöðum á þeim bæ, er Árheimar heita...), koning Heidrek sterft in de Karpaten (... und Harvaða fjöllum) en het gevecht met de Hunnen vindt plaats op vlaktes bij de Donau (...á vígvöll á Dúnheiði í Dylgjudölum). Het mythische Myrkviðr die de Goten van de Hunnen scheidt, lijkt overeen te komen met de moerassen aan de Zee van Azov.

Hoewel de namen naar een historische basis leiden, zijn de gebeurtenissen zelf moeilijker met andere bronnen te verbinden. Doordat de naam Heidrek Oudnoors (Heiðrekr) ongeveer een synoniem was voor Ermanaric (heiðr betekent ’eer’ en ’glorie’, en Aírman-, Oudnoors Jörmund betekent ’groot’), kan het zijn dat de kleinzoon van Heidrek de Wijze, Heidrek Ulfham, overeenkomt met Ermanaric. Heidrek Ulfham zou zeer lang over de Goten geregeerd hebben en Jordanes vertelt dat Ermanaric 110 jaar geleefd heeft. Als dit zo is, vormen de Hervarar Saga een deel van de verhalen over de Gotische geschiedenis die niet door andere bronnen vermeld worden.

Tolkien

Veel uit deze saga wordt door de lezers van Tolkien onmiddellijk herkend. De Rohirrim komen er bijvoorbeeld in voor, er zijn stoutmoedige schildmaagden, Mirkwood (demsterwold), grafheuvels met spoken en magische zwaarden, mithril maliënkolders, heroïsche veldslagen, een vlammend zwaard en twee dwergen die Dvalin en Durin heten. De jongste zoon van Tolkien, Christopher vertaalde het werk in 1960 met als titel The Saga of King Heidrek the Wise.

Referenties

• Tolkien: Hervarar Saga ok Heidreks Konungs. C.J.R. Tolkien (Oxford University, Trinity College). B. Litt. thesis. 1953/4.
• The Battle of the Goths and the Huns. Christopher Tolkien, in: Saga-Book (University College, London, for the Viking Society for Northern Research) 14, part 3 (1955-6), pp. [141]-63.
• Hervarar Saga ok Heidreks. Ed. (E.O.) G. Turville-Petre. London: University College London, for the Viking Society for Northern Research, 1956.
• The Saga of King Heidrek the Wise. Ed. and trans. Christopher Tolkien. London: Thomas Nelson & Sons (Icelandic Texts), 1960. [30 Jun 60]

Externe links

• Hervarar saga ok Heiðreks (Oud-Noords)
• Saga Heiðreks konungs ins vitra (Oud-Noords)
• Hervarar saga (Engels)