Bernard Hilarius Molkenboer

Prof. dr. Bernard Constant Hilarius Molkenboer, o.p. (Leeuwarden, 10 december 1878 – Nijmegen, 30 juli 1948) was een Nederlands dominicaan en letterkundige, vooral bekend als een Vondelkenner.

Leven

Bernard Molkenboer werd op 10 december 1878 geboren als de zesde zoon in het gezin met dertien kinderen van Wilhelmus Bernardus Gerardus Molkenboer (1844–1915) en Maria Cecilia Petronella Johanna Derkinderen (1848–1934), de zus van de kunstenaar Antoon Derkinderen. Hij kreeg de voornamen Bernard Constant.

Nadat Wilhelmus Molkenboer benoemd werd tot directeur van de Rijksnormaalschool voor tekenonderwijs te Amsterdam, verhuisde het gezin van Leeuwarden naar Amsterdam, en woonde vlakbij het Vondelpark. Bernards broers Theo en Antoon en zijn zus Phemia Molkenboer werden schilders.

Omdat Bernard zich aangetrokken voelde tot het kloosterleven, ging hij naar het bisschoppelijk seminarie Hageveld in Heemstede.

Hij werd geprofest in de orde van de dominicanen te Huissen op 23 september 1900 en nam de kloosternaam Hilarius aan. Op 15 augustus 1906 werd hij tot priester gewijd.

Hij vertrok in 1909 naar Rome om kunstgeschiedenis te studeren. Hij was docent in de dogmatiek en de gewijde welsprekendheid te Huissen. Hij was een medeoprichter en redacteur van De Beiaard in 1916. Hij richtte in 1930 het tijdschrift Vondelkroniek op. In 1923 werd hij benoemd tot lector en buitengewoon hoogleraar aan de rooms-katholieke Universiteit van Nijmegen, met als leeropdracht niet de theologie maar de 17e-eeuwse Nederlandse letterkunde, de eerste leerstoel voor Vondelstudie. Dat jaar stichtte hij ook de Vondelkring in Nijmegen. In 1933 werd hij gewoon hoogleraar.

Als taalgeleerde was hij geboeid door de dichter Joost van den Vondel, die hij bezag als de luister van de Kerk in Nederland.

In het Vondelherdenkingsjaar 1937 was hij de voorzitter van het Nationaal Comité voor Vondelherdenking en hield talrijke voordrachten, zelfs tot in Rome. Hij verkreeg dat jaar een eredoctoraat van de Gemeentelijke Universiteit Amsterdam. Hij was de eerste Nijmeegse hoogleraar die een eredoctoraat kreeg van een andere universiteit.

Hij werkte mee aan de katholieke vertaling van de Heilige Schrift in opdracht van de Apologetische Vereniging ’Petrus Canisius’, en was verantwoordelijk voor de beoordeling van het Nederlands.

In december 1941 werd de publicatie van de Vondelkroniek stopgezet, wegens ’papiernood’, iets wat Molkenboer een ’leugen’ vond.

OP 18 september 1844 zag hij het huis aan de Batavierenweg waar hij en andere dominicanen toen verbleven in vlammen opgaan. Zijn uitgebreide Vondelbibliotheek en het manuscript van zijn werk over Vondel werden tot as herleid. Hij probeerde een nieuwe start te maken met zijn levenswerk, waardoor uiteindelijk een deel verscheen van de zesdelige Vondelbibliografie die hij van plan was geweest.

Hij overleed op 30 juli 1948 in het Sint-Canisius-ziekenhuis te Nijmegen en werd begraven op het kloosterkerkhof van het Albertinum. In Nijmegen is een straat naar hem vernoemd.

Publicaties van en over Molkenboer

• De Spaansche Kapel te Florence, 1912
• Roomsche schoonheid, 1913, herdrukt als „Rome” en „Van Napels tot Venetië”, 1935
• Vondel-schetsen … (Verhalen.), 1913. Tweede druk 1938. [Met illustraties door Bernard Hilarius Molkenboer]
• Verzen, 1913
• A. M. C. van Cooth, Letterkundige opstellen … Kritisch verzameld en ingeleid door Lr. B. H. Molkenboer … met een portret door Th. Molkenboer, 1916
• Dante. [Met afbeeldingen], 1921
• Pater de Groot, Herdenking en Hulde, 1923
• Herdenkingen …, derde druk, 1925
• St. Thomas van Aquino in de schilderkunst, 1927
• Het Rythme van de Vondelwaardeering, 1933
• Erasmus, 1936
• Studies over Vondel en zijn tijd. [Diverse auteurs] Liber amicorum B. H. Molkenboer O.P., 1939
• Joost van den Vondels ’Joseph in Dothan’
• Joost van den Vondels ’Adam in ballingschap’
• Joost van den Vondels ’Lucifer’
• Mijn Vondelbibliografie en de oorlog, 1945
• De Jonge Vondel, [Deel 1 van het zesdelige werk dat hij in zin had, postuum uitgegeven. Met afbeeldingen, waaronder portretten door Bernard Hilarius Molkenboer], 1950
• Feestnummer, aan Prof. Dr. B. H. Molkenboer O.P. bij zijn zestigsten verjaardag op 10 December 1939 aangeboden door zijn leerlingen, 1939
• Johan Renders, Bibliographie der geschriften van Dr. B[ernard] H[ilarius] Molkenboer O.P., 1898-1939

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen biografischwoordenboekgelderland.nl De Katholieke Encyclopaedie