Pajottenland

Het Pajottenland is een eerder toeristisch dan geologisch bepaalde streek in het westen van Vlaams-Brabant, onderdeel van de Groene Gordel, begrensd door de steden Brussel, Halle, Edingen, Geraardsbergen, Ninove en Aalst. Kenmerkend voor de streek is het licht heuvelachtige en landelijke karakter, waardoor het soms als bijnaam het ’Toscane van het Noorden’ wordt gegeven. Het betreft grotendeels het zuidwestelijk Brabants heuvellandschap tussen de rivieren de Dender en de Zenne. De streek is een erkend Regionaal Landschap ’Pajottenland en Zennevallei’.

Inwoners van dit gebied heten Pajotten, enkelvoud Pajot.

Geschiedenis

De Lennikse advocaat F. J. De Gronckel gebruikte het woord Pajottenland, onder het pseudoniem Franciscus Josephus Twyfelloos, in een romantisch en ludiek geschrift, getiteld 't Payottenland zoo als het van onheugelyke tyden gestaen en gelegen is. De tekst verscheen eerst als losse afleveringen in 1845, maar de bekendste verzameling werd als 3e druk in 1852 in Brussel uitgegeven. De guitige advocaat vond het woord uit als tegenhanger van het rond 1840 onder Leuvense studenten bekende Kerlingaland en plagieerde hiervoor zelfs het Kerelslied. De naam payot bestond al in 1789 en betekende huurling bij het Oostenrijkse leger. (Een affiche met de naam payotten werd in het woelige jaar 1789 opgehangen aan de deur van de paterskerk in Turnhout, zoals men kan lezen bij Jan Lindemans in Eigen Schoon en de Brabander van 1926.)

Payot was oorspronkelijk de Waalse benaming voor een soldaat uit de eigen streek, in tegenstelling tot de vreemde Oostenrijkse soldaten. Het woord is een afleiding van pays streek met het Franse suffix -ot en betekent dus streekgenoot en bij uitbreiding streekgenoot in het leger. De betekenis viel ongeveer samen met piot, (al in 1709 uit Frans piote, Van Dale), een algemeen bekend gewestelijk woord voor een infanterist of gewone soldaat. (In Tienen is de Piottengang het straatje dat van de Broekstraat naar de Kazerne of de nieuwe Arena loopt.)

Het Pajottenland was één van de kernen van de anti-concordatairen, beter bekend als stevenisten.

De Vlaamse dichter Pol De Mont bezong zijn heimwee en bewondering voor zijn geboortestreek in het gedicht ’Aan mijn Payottenland’.

Gebied

Het Pajottenland omvat in ieder geval de volgende huidige Brabantse fusiegemeenten:

• Affligem (Afhankelijk van de bron worden (delen van) de gemeentes Affligem en Asse ook tot de naburige landstreek Brabantse Kouters gerekend.)
• Asse (Afhankelijk van de bron worden (delen van) de gemeentes Affligem en Asse ook tot de naburige landstreek Brabantse Kouters gerekend.)
• Bever
• Dilbeek: Dilbeek, Itterbeek (met Sint-Anna-Pede), Schepdaal (met Sint-Gertrudis-Pede), Sint-Martens-Bodegem, Sint-Ulriks-Kapelle, Groot-Bijgaarden
• Galmaarden: Galmaarden, Tollembeek, Vollezele
• Gooik: Gooik (met Strijland), Kester, Leerbeek, Oetingen
• Herne: Herne (met Kokejane), Herfelingen, Sint-Pieters-Kapelle
• Lennik: Gaasbeek, Sint-Kwintens-Lennik (met Eizeringen), Sint-Martens-Lennik
• Liedekerke
• Pepingen: Pepingen, Beert, Bellingen, Bogaarden, Elingen, Heikruis
• Roosdaal: Pamel (met Ledeberg), Borchtlombeek (met Kattem), Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek, Strijtem
• Sint-Pieters-Leeuw: Sint-Pieters-Leeuw, Oudenaken, Ruisbroek, Sint-Laureins-Berchem, Vlezenbeek
• Ternat: Ternat, Sint-Katherina-Lombeek, Wambeek

Als we ons baseren op de geschriften van advocaat F. J. De Gronckel die het Pajottenland voor het eerst beschreef, behoren ook de Ninoofse deelgemeenten Neigem en Lieferinge tot het Pajottenland. Ook een deel van het toen nog niet verbrusselde Anderlecht rekende hij bij deze streek.

Het Pajottenland is een vruchtbare landbouwstreek, met kleine dorpen. Het kenmerkende heuvelachtige landschap weerspiegelt zich in heuvels met namen als bergen zoals bv. Ledeberg, Congoberg, Suikerenberg, IJsberg, Snikberg, Tomberg, Tuitenberg, Zwijnenberg en zelfs Putberg. Het hoogste punt is de Kesterberg, 112 m boven zeeniveau.

Bezienswaardigheden

• het Kasteel van Gaasbeek (museum en parkdomein van de Vlaamse gemeenschap, gelegen in de gemeente Lennik),
• het park van Groenenberg (tegenover het domein van Gaasbeek),
• de grootste rozenverzameling van Europa in het domein Coloma te Sint-Pieters-Leeuw,
• het Museum van het Belgisch Trekpaard, in het centrum van Vollezele, dat de herinnering aan de tijd dat Vollezele een wereldcentrum was voor de handel en export van het Belgisch trekpaard levendig wil houden en het publiek kennis wil laten maken met alle facetten van het Belgisch trekpaard,
• een prachtig retabel in de kerk van Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek,
• een ’Bruegelmuseum’ in Sint-Anna-Pede (Dilbeek) met 12 grote, kleurvaste en weerbestendige reproducties van de mooiste schilderijen van Pieter Bruegel de Oude, die in zijn Brusselse periode vooral in de Pedevallei inspiratie vond. In drie uur maakt men een virtuele reis langs musea over heel Europa,
• de watermolen Sint-Gertrudis-Pede (Dilbeek),
• het Kasteel en park Ter Rijst in Heikruis,
• de Sint-Martinus-kerk van Strijtem met een merkwaardige toren en een nog merkwaardiger interieur,
• Kasteel en domein Kruikenburg in Ternat (België).

Bekende landschappen zijn ook de Congoberg (in Vollezele), de Markevallei en de Zuunvallei (in Sint-Pieters-Leeuw).

In 2007 werden Gaasbeek en Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek in een nationale verkiezing geselecteerd tot de 15 mooiste dorpen van Vlaanderen.

Lambiek

In het Pajottenland wordt nog de typische lambiek geproduceerd en de daarvan afgeleide geuze en fruitbieren zoals kriek(enlambiek) en frambozenlambiek, volgens authentieke procedés. Lambiek is ongetwijfeld het oudste van de nog bestaande bieren; het is zo goed als zeker dat het al rond 1300 gebrouwen werd.

Boek

• Pajottenland. Een land om lief te hebben, Jozef Vrancken, herziene uitgave 2007, Werkgroep Pajottenland, Lannoo, ISBN 978-90-812-3321-7

Externe links

• Welkom in het Pajottenland
• Sprokkel 230: Het Pajottenland.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties Paul Kempeneers, Sprokkel 230: Het Pajottenland