Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Kerststal: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
 
(9 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Een '''kerststal'' is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen. Deze zijn van uiteenlopende materialen en grootte. Ook kerststallen met levende personen en dieren komen voor. De aanwezigheid van [[de os en de ezel]] in de stal heeft geen directe Bijbelse oorsprong. Ze werden erbij geplaatst omwille van de zin uit het [[Oude Testament]] waar de profeet [[Jesaja (persoon)|Jesaja]] zegt: ''De os en de ezel kennen beter hun Meester dan Israël''. Die van de herders met hun schapen is wel op het evangelie gebaseerd, evenals die van de drie Wijzen uit het oosten (zie ook [[Driekoningen]] en {{Bijbel|Matteüs|2|1-18}}). Het decor van het kerstverhaal is dikwijls aangepast aan de plaatselijke omstandigheden. In Nederland en België betekent dat een winterse, barre omgeving. Overigens kan het in het [[Palestina (regio)|Heilige Land]] ook sneeuwen en vriezen, hoewel het eerder zeldaam is.
Een '''kerststal''' is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen.


==== Stal of grot? ====
==Personages==
De kerststal is een idee van [[Franciscus van Assisi]] die in [[1223]] op het idee kwam een levende kerststal in het dorp [[Greccio]] ([[Italië]]) op te zetten. Het idee komt voort uit de vertalingen van het [[Evangelie volgens Lucas]], waarin staat dat Jezus in een [[kribbe]] gelegd werd, omdat er geen plaats was in de herberg. De plaats van een kribbe is de stal, wat een logische keuze lijkt als de herberg zelf vol is. Vooral in katholieke gezinnen is het gebruikelijk een kerststal neer te zetten.
In of bij de kerststal bevinden zich gewoonlijk:
* een kribbe (voederbak) met Jezus als baby;
* [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]];
* [[Jozef]];
* herders met schapen;
* eventueel nog ’drie wijzen’, ook bekend als ’drie koningen’, soms met kamelen;
* eventueel een of meerdere engelen (die de herders de weg naar de stal tonen);
* traditioneel ook [[de os en de ezel|een os en een ezel]].
De kerststal en de figuren erin kunnen uit uiteenlopende materialen en grootte gemaakt zijn. Soms figureren levende personen en dieren in een levensgrote kerststal.


Een andere traditie laat de geboorte plaatsvinden in een grot. Dit gegeven gaat terug op [[Justinus de Martelaar]] (ca. 150 na Christus) die schreef: "Omdat er voor Jozef niets te vinden was om de nacht door te bren­gen, ging hij maar zolang een grot binnen dicht bij Bethlehem".{{bron?}} Justinus baseert zich op Jesaja ({{Bijbel|Jesaja|33|16}}): "Hij zal wonen in een hoge spelonk van een sterke rots". Deze zin betrekt Justinus op Jezus. Wie een grot maakt van rotspapier,{{toelichting}} volgt Justi­nus.
De herders en de schapen worden vermeld in {{Bijbel|Lukas|2|8}}; de drie ’wijzen’ uit het oosten zijn gebaseerd op {{Bijbel|Matteüs|2|1-18}}.  


Hoewel de tradities duidelijk verschillen, zijn hun afkomsten niet noodzakelijk in tegenspraak. In het [[Nabije Oosten]] werden in die tijd en later grotten inderdaad als stal gebruikt (voor het uitrusten van een lange schaapsherderdag): er bestonden zelfs hele woonhuizen en zelfs dorpen die in rotsen uitgehakt waren.
Een os en een ezel worden in de evangelieverslagen over Jezus’ geboorte niet direct genoemd. De kerkvaders zagen in de woorden van {{Bijbel|Jesaja|1|3}} „Een os kent zijn bezitter, en een ezel de krib zijns heren; maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet.” een profetie over de geboorte van de messias, meer bepaald ook daarover dat hij in een voederbak (kribbe) zou liggen.<ref>https://www.english.op.org/godzdogz/characters-of-advent-the-ox-and-the-donkey website van de Engelse [[dominicanen]]</ref>


Voor de tijd van Franciscus waren de afbeeldingen van het kersttafereel vaak tweedimensionaal en was het gebruikelijker de omgeving als grot af te beelden.
Het decor van het kerstverhaal is dikwijls aangepast aan de plaatselijke omstandigheden. In Nederland en België betekent dat een winterse, barre omgeving. Ook in het [[Israël|Heilige Land]] kan het sneeuwen en vriezen, maar dit gebeurt eerder zeldaam.
 
== Franciscus==
Het gebruik, dat vooral in katholieke gezinnen gevolgd wordt, om met kerstdag een kerststal te zetten, stamt van [[Franciscus van Assisi]]. In het jaar [[1223]] zette hij een levende kerststal op in het dorp [[Greccio]] ([[Italië]]).
 
Vóór de tijd van Franciscus was het eerder gebruikelijk om met Kerstmis een kribbe met een ’kindje Jezus’ op of naast het [[altaar]] te zetten. Afbeeldingen van het kersttafereel waren vaak tweedimensionaal en de omgeving werd gewoonlijk als grot voorgesteld, niet als een houten getimmerde stal.
 
De voorstelling van een stal is afgeleid van het [[Evangelie volgens Lucas]], waarin staat dat Jezus in een [[kribbe]] (een voederbak) gelegd werd, omdat er geen plaats was in de herberg. ({{Bijbel|Lukas|2|8}}) De gebruikelijke plaats van een kribbe is de stal.
 
==Hoe zag de oorspronkelijke ’stal’ eruit?==
====Een grot====
Volgens een traditie zou de stal wel eens een als stal ingerichte grot geweest kunnen zijn. [[Justinus Martyr]] (ca. 150 na Christus) schreef: „omdat Jozef in dat dorp geen onderkomen kon vinden, nam hij zijn intrek in een bepaalde grot in de buurt van het dorp.”<ref>{{aut|Justinus Martyr}}, ''Dialoog met de jood Trypho'', hoofdstuk 78. Engelse vertaling: https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.viii.iv.lxxviii.html </ref> Justinus verwijst naar {{Bijbel|Jesaja|33|16}}: „Die zal op hoogten wonen; rotsvestingen zullen zijn burcht wezen” (NBG), en past dit toe op Jezus.
 
Grotten werden in die tijd en later in het [[Nabije Oosten]] inderdaad als stal gebruikt: er bestonden zelfs hele woonhuizen en zelfs dorpen die in rotsen uitgehakt waren.
 
Bij de kerstartikelen vindt men in de winkel ook ''rotspapier'', waarmee men een kerststal in de vorm van een grot kan bouwen.
 
====Gelijkvloers====
Volgens bepaalde historici of Midden-Oostenkenners zoals Kenneth Bailey<ref>{{aut|Kenneth Bailey}}, ''Jesus Through Middle Eastern Eyes'' ISBN 9780281059751</ref> waren woningen destijds vaak zo opgebouwd, dat het gelijkvloers gebruikt werd als stalling voor het vee, maar dat de woonkamer van de familieleden ongeveer een meter hoger lag of op de eerste verdieping was. Het woord {{Grieks|κατάλυμα}} (''katalyma''), dat vaak vertaald werd als ''herberg'', kan betrekking hebben op de woonvertrekken van een huis uit die tijd, dus geen herberg zoals men zich die voorstelt met een herbergier.<ref>Het woord ''katalyma'' wordt ook gebruikt voor de ’bovenkamer’ waar Jezus en de apostelen het laatste avondmaal hielden. Een ander woord dat terecht als ’herberg’ kan worden vertaald, wordt gebruikt in {{Bijbel|Lukas|10|34}}, in het verhaal van de barmhartige Samaritaan.</ref> Het ’gelijkvloers’, waar het vee ’s nachts werd binnengezet, kon ook bestaan uit een grot, waarop de rest van het huis gebouwd was. Dit zou dan weer passen bij de beschrijving als grot door Justinus Martyr.
 
De in steen gehouwen voederbakken zaten vaak in de muur, waar het lager gelegen stalgedeelte overging naar het hoger gelegen woongedeelte van de familieleden.
 
==Verwijzingen==
{{reflist}}
[[Categorie: Kerst]]
[[Categorie: Modelbouw]]

Huidige versie van 15 dec 2018 om 04:31

Een kerststal is een gewoonlijk driedimensionale voorstelling van de geboorte van Jezus, met name in de kerstperiode en vooral in katholieke landen.

Personages

In of bij de kerststal bevinden zich gewoonlijk:

  • een kribbe (voederbak) met Jezus als baby;
  • Maria;
  • Jozef;
  • herders met schapen;
  • eventueel nog ’drie wijzen’, ook bekend als ’drie koningen’, soms met kamelen;
  • eventueel een of meerdere engelen (die de herders de weg naar de stal tonen);
  • traditioneel ook een os en een ezel.

De kerststal en de figuren erin kunnen uit uiteenlopende materialen en grootte gemaakt zijn. Soms figureren levende personen en dieren in een levensgrote kerststal.

De herders en de schapen worden vermeld in Lukas 2:8; de drie ’wijzen’ uit het oosten zijn gebaseerd op Matteüs 2:1-18.

Een os en een ezel worden in de evangelieverslagen over Jezus’ geboorte niet direct genoemd. De kerkvaders zagen in de woorden van Jesaja 1:3 „Een os kent zijn bezitter, en een ezel de krib zijns heren; maar Israël heeft geen kennis, Mijn volk verstaat niet.” een profetie over de geboorte van de messias, meer bepaald ook daarover dat hij in een voederbak (kribbe) zou liggen.[1]

Het decor van het kerstverhaal is dikwijls aangepast aan de plaatselijke omstandigheden. In Nederland en België betekent dat een winterse, barre omgeving. Ook in het Heilige Land kan het sneeuwen en vriezen, maar dit gebeurt eerder zeldaam.

Franciscus

Het gebruik, dat vooral in katholieke gezinnen gevolgd wordt, om met kerstdag een kerststal te zetten, stamt van Franciscus van Assisi. In het jaar 1223 zette hij een levende kerststal op in het dorp Greccio (Italië).

Vóór de tijd van Franciscus was het eerder gebruikelijk om met Kerstmis een kribbe met een ’kindje Jezus’ op of naast het altaar te zetten. Afbeeldingen van het kersttafereel waren vaak tweedimensionaal en de omgeving werd gewoonlijk als grot voorgesteld, niet als een houten getimmerde stal.

De voorstelling van een stal is afgeleid van het Evangelie volgens Lucas, waarin staat dat Jezus in een kribbe (een voederbak) gelegd werd, omdat er geen plaats was in de herberg. (Lukas 2:8) De gebruikelijke plaats van een kribbe is de stal.

Hoe zag de oorspronkelijke ’stal’ eruit?

Een grot

Volgens een traditie zou de stal wel eens een als stal ingerichte grot geweest kunnen zijn. Justinus Martyr (ca. 150 na Christus) schreef: „omdat Jozef in dat dorp geen onderkomen kon vinden, nam hij zijn intrek in een bepaalde grot in de buurt van het dorp.”[2] Justinus verwijst naar Jesaja 33:16: „Die zal op hoogten wonen; rotsvestingen zullen zijn burcht wezen” (NBG), en past dit toe op Jezus.

Grotten werden in die tijd en later in het Nabije Oosten inderdaad als stal gebruikt: er bestonden zelfs hele woonhuizen en zelfs dorpen die in rotsen uitgehakt waren.

Bij de kerstartikelen vindt men in de winkel ook rotspapier, waarmee men een kerststal in de vorm van een grot kan bouwen.

Gelijkvloers

Volgens bepaalde historici of Midden-Oostenkenners zoals Kenneth Bailey[3] waren woningen destijds vaak zo opgebouwd, dat het gelijkvloers gebruikt werd als stalling voor het vee, maar dat de woonkamer van de familieleden ongeveer een meter hoger lag of op de eerste verdieping was. Het woord κατάλυμα (katalyma), dat vaak vertaald werd als herberg, kan betrekking hebben op de woonvertrekken van een huis uit die tijd, dus geen herberg zoals men zich die voorstelt met een herbergier.[4] Het ’gelijkvloers’, waar het vee ’s nachts werd binnengezet, kon ook bestaan uit een grot, waarop de rest van het huis gebouwd was. Dit zou dan weer passen bij de beschrijving als grot door Justinus Martyr.

De in steen gehouwen voederbakken zaten vaak in de muur, waar het lager gelegen stalgedeelte overging naar het hoger gelegen woongedeelte van de familieleden.

Verwijzingen

rel=nofollow