Heukels' Flora van Nederland

Heukels' Flora van Nederland is een Nederlandse flora met wetenschappelijke karakter maar desondanks een veldflora en geen wetenschappelijke flora. Hij wordt veel gebruikt bij de inventarisaties van Floron en in het onderwijs. Sommigen beschouwen de flora als moeilijk, anderen vinden dat er met oefening en doorzettingsvermogen goed mee te werken is.

Geschiedenis

Hendrik Heukels' bewerking en vertaling van Otto Wünsche's Schulflora von Deutschland voor Nederland verscheen in 1883 als Schoolflora van Nederland. Deze flora volgde als eerste Nederlandse flora het systeem van Eichler en bevatte veel Nederlandse namen. De flora was nog primair bedoeld voor het onderwijs. Heukels bleef werken aan zijn flora en zo verschenen er vernieuwde drukken.

In 1900 verscheen een versie van de flora met plantentekeningen, De Geïllustreerde schoolflora van Nederland, een jaar nadat de Geïllustreerde flora van Heimans en Thijsse verschenen was.

In 1907 verscheen van de hand Heukels Woordenboek der Nederlandsche volksnamen van planten. Hierdoor kwamen er officiële Nederlandse namen en trad er standaardisatie op.

In 1932 verscheen naast de geïllustreerde versie ook een beknopte flora die tot stand was gekomen in samenwerking met Hendrik Wachter.

In 1933 verscheen de achttiende en laatste druk van de eerste versie, de Schoolflora van Nederland. De twee andere versies, de geïllustreerde en de beknopte, bleven echter in druk verschijnen.

In 1934 werd het systeem van Eichler vervangen door het systeem van Wettstein, waardoor voortaan de tweezaadlobbigen vóór de eenzaadlobbigen in de flora kwamen te staan.

Na de dood van Heukels in 1936 nam Wachter de flora over. De eerste flora van zijn hand was de 11de druk in 1943. Wachter bouwde een grote naam op als botanicus en zo groeide het gezag van de flora. In 1946 overleed hij.

Hij werd opgevolgd door de conservator van het Rijksherbarium Simon Jan van Ooststroom, die als botanicus wereldwijde bekendheid had. In 1956 verscheen de 14e druk als Heukels-Van Ooststroom. De flora was de belangrijkste wetenschappelijk flora in Nederland geworden. Van Ooststroom bleef de Heukels verzorgen tot en met de negentiende druk.

De twintigste druk wordt verzorgd door een team van deskundigen onder leiding van Ruud van der Meijden. Een opvallende verandering was dat de basterdwederiken waren omgedoopt tot wilgeroosjes. In de 21ste druk was deze verandering weer ongedaan gemaakt. Hier werd ook de standaardisatie doorgevoerd aan de naamlijst van de flora van Nederland en België van Van der Meijden en Leo Vanhecke uit 1986 waardoor er nu uniformiteit in Nederlandse namen is tussen deze flora en de Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden. Veel namen werden hierdoor veranderd. Zo heette herfstleeuwentand ineens vertakte leeuwentand. In de 22ste uitgave van 1996 werd de nieuwe spelling van Nederlandse plantennamen doorgevoerd. Ook werd een groot aantal illustraties vernieuwd. Het zijn wel zwart-wit tekeningen gebleven, maar de nieuwe zijn veel gedetailleerder dan de oude illustraties.

De Heukels' flora is sinds 1999 verkrijgbaar op cd-rom onder de titel Heukels' interactieve flora van Nederland. Hierin zijn ook verspreidingskaartjes te vinden van soorten en is er naast de gebruikelijke determinatiemethode ook een nieuwe methode ontwikkeld. Op 22 maart 2005 werd ook een Windows-versie van de Heukels Interactieve Flora van Nederland uitgebracht (gebaseerd op de 22ste druk van de flora): de Heukels op cd-rom. Eerder circuleerde al een Mac-versie. De laatst verschenen cd-rom is gebaseerd op de 22ste druk van de flora en loopt achter op de nieuwste ontwikkeling door de invoering van APG II.

In de 23ste druk (2005), ook verzorgd onder leiding van Ruud van der Meijden, is de indeling in families, ordes en hogere eenheden gewijzigd. Hierbij is uitgegaan van de indeling zoals voorgesteld door de Angiosperm Phylogeny Group (APG), of liever van de aangepaste versie van het APG II systeem zoals die gepresenteerd gaat worden in de derde druk van The plant-book (2008). De APG indeling is uitsluitend gebaseerd op de resultaten van onderzoek naar verwantschappen op basis van DNA-sequenties, dit in plaats van de tot dan toe gebruikte methode op basis van al het beschikbare bewijs (uit tal van disciplines). Deze andere indeling heeft tot gevolg dat de eenzaadlobbigen weer naar de eerste helft van de flora verplaatst zijn (dus zoals vóór 1934). De orchideeën staan in de 23ste druk dus niet meer achteraan, maar tamelijk vooraan. De boterbloem waarvan men aanneemt dat deze plant veel lijkt op de primitieve gemeenschappelijke voorouder van de bloemplanten, is daarmee naar het midden van de flora verplaatst. Sommige families zijn geheel veranderd: de planten in de Helmkruidfamilie zijn verdeeld over 8 families. Een wat minder opvallende wijziging is dat geen formele rangen meer worden gebruikt boven die van orde, behalve dan die van klasse voor de zaadplanten. Verder zijn hier en daar nieuwe officiële Nederlandse namen geïntroduceerd. Zo heet de Grote Veenbes voortaan officieel Cranberry. Uiteraard gebeurt het determineren van planten in de flora als vanouds aan de hand van de traditionele kenmerken.

Zie ook

• Heimans, Heinsius en Thijsse's geïllustreerde flora van Nederland
• Heukels: indeling in de 23e druk

Literatuur

• Coesèl, Marga: Zinkviooltjes en zoetwaterwieren, J. Heimans (1889-1978) Natuurstudie en natuurbescherming in Nederland (1993), Hilversum tevens verschenen als proefschrift. ISBN 90-6550-364-1
• Heukels' Flora van Nederland (2005) wordt uitgegeven door Wolters-Noordhof. ISBN 9001 58344 X

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

Externe link

• SoortenBank.nl gebaseerd op de 22ste, voorlaatste, druk van de Heukels' Flora van Nederland