Brontekst bekijken van Station Antwerpen-Centraal

{{Infobox spoorwegstation België
| naam= 
| afbeelding=
| opening=11 augustus 1905
| telegrafischecode=FN
| lijnen=[[Spoorlijn 12 Antwerpen - Lage Zwaluwe|12]] - [[Spoorlijn 25|25]] - [[Spoorlijn 27|27]] - [[Spoorlijn 59|59/1]]
| sporen=14
| stationscode=1000037
| architect=[[Louis Delacenserie]] (bijgestaan door [[Charles Poupaert]])
| periode=[[Eclecticisme]]
}}

'''Station Antwerpen-Centraal''' (door de Antwerpenaren ook wel het ''Centraal Station'', de ''Middenstatie'' of de ''Spoorwegkathedraal'' genoemd, in het spoorwegjargon ook ingekort tot ''Antwerpen-Centraal'') is het [[centraal station]] aan het [[Koningin Astridplein]] in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]. Van 1873 tot begin 2007 was het een [[kopstation]], een station waar alle treinen moesten keren. Op 23 maart 2007 werd een tunnel met twee doorgaande sporen onder het station en een deel van de stad Antwerpen geopend.

In 2014 was dit station het vijfde drukste station in België, enkel voorafgegaan door drie Brusselse stations en [[Station Gent-Sint-Pieters|Gent-Sint-Pieters]].<ref>[http://nl.metrotime.be/2015/06/02/must-read/384499/ Brussel heeft de drukste treinstations], Metro.be, 2 juni 2015.</ref>

== Vroegere stations ==
Het eerste ''[[station Borgerhout]]'' aan de Borgerhoutsesteenweg (de huidige [[Carnotstraat]]) was het eindpunt van de op 3 juni [[1836]] geopende [[spoorlijn 25|spoorlijn]] [[Mechelen (België)|Mechelen]]-[[Stad Antwerpen|Antwerpen]]. Dit spoor werd in 1843 al verlengd tot het [[station Antwerpen-Dokken en -Stapelplaatsen]] en in 1852 begon men aan een spoorverbinding naar Roosendaal te werken. Het gebouw was van [[hout]] en werd in [[1854]] vervangen door een nieuw stationsgebouw ''[[station Antwerpen-Oost|Antwerpen-Oost]]''.

In [[1873]] werd het station opnieuw een [[kopstation]]. De gelijkvloerse doorgaande verbinding naar [[Nederland]] kon niet langer gehandhaafd blijven in de drukke stad. Voor de verbinding met Nederland en het station Antwerpen-Dokken en -Stapelplaatsen werd een verhoogd ringspoor om de stad aangelegd.

== Huidig gebouw ==
Het huidige (en derde) stationsgebouw ''Antwerpen-Centraal'' werd gebouwd tussen 1899 en 1905 als [[kopstation]]. Het gebouw bestaat uit een stalen perronoverkapping en een stenen stationsgebouw. De stalen perronoverkapping werd geconstrueerd tussen 1895 en 1899 volgens plannen van [[ingenieur]] [[Clément Van Bogaert]] door de [[Compagnie Centrale de Construction]].<ref>[https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7051 Agentschap Onroerend Erfgoed 2016: Centraal Station. In Inventaris Onroerend Erfgoed. Opgehaald van https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7051 op 30-07-2016 17:58.]</ref> De overkapping is 43 meter hoog (hoogte die nodig was om de rook van de locomotieven op te vangen), 186 meter lang en 66 meter breed en bood ruimte aan 10 kopsporen. Het stenen stationsgebouw (ontvangstgebouw) werd gebouwd tussen 1899 en 1905 door [[Louis Delacenserie]] (bijgestaan door [[Charles Poupaert]]) in [[Eclecticisme|eclectische stijl]] (een combinatie van stijlelementen uit vroegere perioden). Delacenserie liet zich inspireren door het [[Station Luzern|oude stationsgebouw]] van [[Luzern (stad)|Luzern]] uit 1896 en het [[Pantheon (Rome)|Pantheon]] in [[Rome (stad)|Rome]]. Het hoogste punt van het station (75 meter) is een grote [[Koepel (bouwkunst)|koepel]]. Het station werd op [[11 augustus]] [[1905]] geopend.

In het midden van de [[20e eeuw|twintigste eeuw]] verkeerde het gebouw in slechte staat. Een mogelijke afbraak werd echter afgewend toen het station omstreeks 1975 de status van beschermd [[monument (erfgoed)|monument]] kreeg, maar door de maand na maand erger wordende slechte staat van de overkapping, besloot de [[Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen|NMBS]] op 13 december 1985 dat Antwerpen-Centraal op 31 januari 1986 om veiligheidsredenen zou sluiten als geen besluit werd genomen over de [[restauratie (kunst)|restauratie]] van de perronoverkapping en gevels. Uiteindelijk werd op 20 december 1985 besloten dat de NMBS de nodige restauratiewerken zou uitvoeren. Die restauratie begon op 24 maart 1986 en duurde tot kort voor de grote ombouw in 1998. Het glas van de overkapping werd vervangen door [[polycarbonaat]]platen, opdat de veiligheid van de reizigers zou worden verzekerd. De fundering van de bogen werd hersteld en waar nodig heropgebouwd. Staal werd gereinigd en opnieuw geschilderd.

Direct bereikbaar vanuit de perrons zijn twee hoge grote eetzalen ingericht. Die aan de stadskant is overdadig gedecoreerd met spiegels en bladgoud. Deze ruimte was ingericht als bar. Na een renovatie is de zaal de bar/restaurant "Le Royal" met zaalbediening.

De zaal aan de dierentuinzijde werd tot voor de verbouwing gebruikt als personeelskantine; er zijn plannen er een congres- en vergaderruimte van te maken. Het personeelsrestaurant is heden ingericht in het nieuwe gedeelte op etage -0,5, met uitzicht op de sporen. Bovenaan zijn diverse kantoor- en personeelsruimtes die niet toegankelijk zijn voor het publiek. De grote voorzaal (kathedraal) met marmeren vloer wordt vaak gebruikt voor allerlei evenementen en optredens, waaronder dansdemonstraties. In een hoek aan de stadskant was een telegraaf- en telefoonkantoor ingericht. Dit is nog te zien in de teksten op de gevel.

Het Amerikaanse weekblad [[Newsweek]] plaatste het station in februari 2009 bij de wereldtop. De Amerikanen bezochten een aantal prestigieuze stations en kwamen tot de conclusie dat de Antwerpse spoorwegkathedraal een vierde plaats waard is.<ref>[http://www.newsweek.com/id/178825 Stations: A Destination That Matches the Journey], Newsweek.com, 10 januari 2009.</ref> Station Antwerpen-Centraal werd in 2010 gekozen tot mooiste station van Europa, door bezoekers van StedenTripper.com.<ref>[http://www.stedentripper.com/blog/mooiste-europese-stations/ De mooiste stations van Europa], StedenTripper.com, 22 september 2010.</ref> 
In 2014 werd het station door de Brits-Amerikaanse nieuwssite [[Mashable]] tot mooiste treinstation ter wereld uitgeroepen.<ref>De standaard - [http://www.standaard.be/cnt/dmf20140825_01231696?_section=60549815&utm_source=standaard&utm_medium=newsletter&utm_campaign=avondupdate&&M_BT=104803012798 Antwerpen Centraal is mooiste Station ter wereld]</ref>

== Sporen ==
Het station heeft 14 perronsporen verdeeld over 3 niveaus: het niveau +1 (6 [[kopspoor|kopsporen]]: sporen 1, 2, 3, 4, 5 en 6; spoorlijnen [[Spoorlijn 12 Antwerpen - Lage Zwaluwe|12]]<ref>Deze aansluiting via de ringlijn wordt niet meer gebruikt behalve voor remiseritten, reizigerstreinen voor lijn 12 vertrekken vanuit niveau - 2</ref> en [[spoorlijn 59|59/1]]), het niveau -1 (4 kopsporen: sporen 11, 12, 13 en 14; [[spoorlijn 27]]) en het niveau -2 (4 perronsporen die op 2 doorgaande sporen uitkomen; sporen 21, 22, 23 en 24; [[spoorlijn 25]] (noordwaarts tot [[station Antwerpen-Luchtbal]] daarna spoorlijn 4 of 12).

== Noord-zuidverbinding ==
Antwerpen-Centraal kampte al enkele [[decennium|decennia]] met een te beperkte [[verkeerscapaciteit|capaciteit]]. Zo waren er te weinig sporen en waren de [[perron (platform)|perrons]] te kort. Ook het [[kopmaken]] van de treinen op het kopstation vergde veel capaciteit.

Sinds mei 1998 werd er in Antwerpen gewerkt aan de [[Noord-zuidverbinding (Antwerpen)|noord-zuidverbinding]], die in 2006 afgewerkt werd. Tussen [[Station Antwerpen-Luchtbal|Antwerpen-Luchtbal]] en [[Station Antwerpen-Berchem|Antwerpen-Berchem]] werd een 1200 meter lange [[tunnel]] geboord onder Antwerpen en het Centraal Station, waardoor de [[hogesnelheidstrein]]en van o.a. de [[HSL 4]] / [[HSL-Zuid]] door kunnen rijden zonder in Antwerpen te moeten keren.
Dit hele spoorproject kostte ongeveer 1,6 miljard euro.

Het Centraal Station kreeg in 2007 perronsporen op 3 niveaus, waarvan +1 het oorspronkelijke niveau was.

Op dit oorspronkelijke niveau +1 werd daarbij het aantal sporen van 10 tot 6 teruggebracht. De perrons op niveau -2 zijn 400 meter lang en daarmee geschikt om twee gekoppelde [[Thalys]]stellen te laten halteren.

Op 23 maart 2007 werd het niveau -2 met de spoortunnel (2 tunnelkokers met elk 1 spoor) feestelijk officieel geopend o.a. in het bijzijn van Vlaams minister voor Mobiliteit [[Kathleen Van Brempt]] en burgemeester [[Patrick Janssens]]. Op 6 december 2007 werd in aanwezigheid van [[Sinterklaas]] en de Antwerpse burgemeester ook niveau -1 geopend.

== Treindienst ==
===Internationaal===
{| class="wikitable"
! Treintype
! Verbinding
! Dienstregeling
|-
| [[Thalys]]
| [[Station Paris Nord|Paris-Nord]] - [[station Brussel-Zuid|Brussel-Zuid]] - [[station Amsterdam Centraal|Amsterdam Centraal]]
| 1x/(2) uur
|-
| IC-35 ([[Beneluxtrein]])
| [[Station Amsterdam Centraal|Amsterdam CS]] - [[Station Den Haag Hollands Spoor|Den Haag HS]] - Antwerpen-Centraal - [[station Brussel-Zuid|Brussel-Zuid]]
| 1x/ uur
|}

===Nationaal===
====Dagelijks====
{| class="wikitable"
! Treintype
! Verbinding
! Dienstregeling
|-
| [[intercity|IC]] 02
| Antwerpen-Centraal - Gent - [[station Oostende|Oostende]]
| 1x per uur
|-
| IC 04
| Antwerpen-Centraal - Gent - [[station Kortrijk|Kortrijk]] - [[station Poperinge|Poperinge]]/[[station Lille-Flandres|Lille-Flandres]]
| 1x per uur
|-
| IC 08
| Antwerpen-Centraal - [[Station Brussels Airport-Zaventem|Brussels Airport-Zaventem]] - [[Station Leuven|Leuven]] - [[Station Aarschot|Aarschot]] - [[station Hasselt|Hasselt]]
| Maandag t.e.m zaterdag: 1x/u<br />Zondag: 1x/om de 2u
|-
| IC 10
| Antwerpen-Centraal - [[station Mol|Mol]] - [[station Hamont|Hamont]]/[[station Hasselt|Hasselt]]
| 1x per uur
|-
| [[stoptrein|L]]
| Antwerpen-Centraal - [[station Aarschot|Aarschot]] - [[station Leuven|Leuven]]
| 1x per uur
|-
| L
| [[station Roosendaal|Roosendaal]] - Antwerpen - [[station Puurs|Puurs]]
| 1x per uur
|}

====Week====
{| class="wikitable"
! Treintype
! Verbinding
! Dienstregeling
|-
| IC 05
| [[Station Essen|Essen]] - Antwerpen-Centraal - Brussel - [[station Charleroi-Zuid|Charleroi-Zuid]]
| 1x per uur
|-
| IC-07
| [[station Antwerpen-Noorderdokken|Antwerpen-Noorderdokken]] - [[station Mechelen|Mechelen]] - [[station Brussel-Zuid|Brussel]] - [[station Nijvel|Nijvel]] - [[station Charleroi-Zuid|Charleroi-Zuid]]
| 1x per uur
|-
| IC 09
| Antwerpen-Centraal - [[station Aarschot|Aarschot]] - [[station Leuven|Leuven]]
| 1x per uur
|-
| IC 22
| Antwerpen-Centraal - [[station Brussel-Zuid|Brussel-Zuid]]
|-
| IC 28
| Antwerpen-Centraal - [[station Gent-Sint-Pieters|Gent-Sint-Pieters]] - [[Station De Panne|De Panne]]
| 1x per uur, rijdt tijdens de vakantieperiode niet tussen Antwerpen en Gent 
|-
| IC 30
| Antwerpen-Centraal - [[station Turnhout|Turnhout]]
| 1x per uur
|-
| IC 31
| Antwerpen-Centraal - [[station Brussel-Zuid|Brussel-Zuid]] 
| 1x per uur
|-
| L
| Antwerpen-Centraal - [[station Lokeren|Lokeren]] (- [[Station Dendermonde|Dendermonde]])
| 1x per uur
|-
| L
| Antwerpen-Centraal - [[station Mol|Mol]]
| 1x per uur
|-
| L
| [[station Essen|Essen]] - Antwerpen - [[station Puurs|Puurs]]
| 1x per uur
|-
| S1
| Antwerpen-Centraal - Brussel - [[station Nijvel|Nijvel]]
| 2x per uur
|-
| [[piekuurtrein|P]]
| Verscheidene diensten
| Tijdens de piekuren
|}

====Weekend====
{| class="wikitable"
! Treintype
! Verbinding
! Dienstregeling
|-
| IC 08
| Antwerpen-Centraal - [[Station Brussels Airport-Zaventem|Brussels Airport-Zaventem]] - [[Station Leuven|Leuven]] 
| Zondag: 1x/om de 2u
|-
| IC 09
| Antwerpen-Centraal - [[station Aarschot|Aarschot]] - [[station Hasselt|Hasselt]] - [[station Luik-Guillemins|Luik-Guillemins]]
| 1x per uur
|-
| IC 22
| Antwerpen-Centraal - Brussel - [[station Binche|Binche]] 
| 1x per uur
|-
| IC 30
| Antwerpen-Centraal - [[station Turnhout|Turnhout]]
| 1x per uur, stopt ook in Kessel, Nijlen en Bouwel
|-
| IC 31
| Antwerpen-Centraal - Brussel - [[station Charleroi-Zuid|Charleroi-Zuid]] 
| 1x per uur
|-
| L
| Antwerpen-Centraal - [[station Gent-Sint-Pieters|Gent-Sint-Pieters]]
| 1x per uur
|-
| S1
| Antwerpen-Centraal - Brussel - [[station Nijvel|Nijvel]]
| 2x per uur op zaterdag, rijdt via Mortsel-Liersesteenweg
|-
| S1
| Antwerpen-Centraal - [[station Brussel-Zuid|Brussel-Zuid]]
| 1x per uur op zondag, rijdt via Mortsel-Deurnesteenweg
|-
| [[piekuurtrein|P]]
| [[Station Essen|Essen]] - Antwerpen-Centraal - [[station Leuven|Leuven]] - [[station Heverlee|Heverlee]]
| Zondagavond
|}

===Reizigerstellingen===
{| class="wikitable"
! Jaar
! Weekdag
! Zaterdag
! Zondag
|-
| 2009
| 31.118
| 22.259
| 19.638
|-
| 2012
| 33.641
| 17.423
| 14.338
|-
| 2013
| 32.634
| 20.488
| 16.862
|-
| 2014
| 34.265
| 19.078
| 17.235
|-
| 2015
| 33.614
| 19.260
| 16.539
|-
| 2017
| 34.998
| 21.583
| 17.876
|}

== Ingang Kievitstraat ==
Met de verbouwing van het station is aan de zuidkant van het station een ingang aan de "Kievitstraat" geopend en werd een bijhorende stationshal opgetrokken. Tussen het oude stationsgedeelte en de Kievitstraat toegang zijn op straatniveau, winkelgalerijen gebouwd. Hier zijn de vroegere diamantwinkels onder het spoorviaduct van de Pelikaanstraat naartoe verhuisd. Daarnaast zijn er drink- en eetgelegenheden, krantenwinkels en andere winkels. Daarenboven werd het nieuwe stationsgedeelte voorzien van een uitgebreide parking die wordt beheerd door de [[Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen|NMBS]] en rechtstreeks toegang verleent tot de perrons en de ondergrondse spoorweggalerijen.

Het nieuwe stationsgedeelte Kievit werd ontworpen onder leiding van de Belgische ingenieur architect [[Jacques Voncke]] en dit in opdracht van [[Eurostation]].

== Aansluitend openbaar vervoer ==
Het Centraal Station is ondergronds rechtstreeks verbonden met de [[Antwerpse premetro|premetrostations]] [[Astrid (premetrostation)|Astrid]] en [[Diamant (premetrostation Antwerpen)|Diamant]] waar de tramlijnen [[tramlijn 2 (Antwerpen)|2]], [[tramlijn 3 (Antwerpen)|3]], [[tramlijn 5 (Antwerpen)|5]], [[tramlijn 6 (Antwerpen)|6]], [[tramlijn 8 (Antwerpen)|8]], [[tramlijn 9 (Antwerpen)|9]], [[tramlijn 10 (Antwerpen)|10]] en [[tramlijn 15 (Antwerpen)|15]] genomen kunnen worden. Bovengronds op het Koningin Astridplein stoppen eveneens de tramlijnen [[tramlijn 11 (Antwerpen)|11]], [[tramlijn 12 (Antwerpen)|12]] en [[tramlijn 24 (Antwerpen)|24]]. Vlakbij stoppen ook verschillende stads- en streekbuslijnen in de Pelikaanstraat en op het Koningin Astridplein. Het knooppunt van streekbusvervoer, de Franklin Rooseveltplaats, ligt op loopafstand van het Centraal Station.

== Fietsfaciliteiten==
Sinds september 2006 heeft het station ook een, deels bewaakte, ondergrondse fietsenstalling (onder het Koningin Astridplein) met plaats voor 1000 fietsen, een [[kiss & ride]]-zone en een parkeerplaats voor auto's.

In mei 2007 is aan deze ondergrondse fietsenstalling het [[fietspunt]] opengegaan. Waar er, specifiek voor Antwerpen, naast toeristenfietsen circa 700 gele studentenfietsen verhuurd worden.

De capaciteit van de fietsenstalling is in het voorjaar van 2009 verhoogd met nog eens 250 stallingsplaatsen onder het Koningin Astridplein. Tegelijkertijd is de ondergrondse fietsenstalling aan de kant "Kievit" geopend met 400 plaatsen. Fietsen die toch bovengronds tegen palen of hekken worden geparkeerd, worden regelmatig weggehaald door de diensten van het fietspunt, in samenwerking met de politie.

Er zijn zeven [[Velo Antwerpen|Velostations]] in de nabijheid van het station. Twee daarvan bevinden zich op het Astridplein, twee aan het Kievitplein en de overige op de [[De Keyserlei]].

==Tariefzone==
Bij zowel het binnenlandse als het [[SCIC-NRT-tarief]] behoren tot één [[Zone_(openbaar_vervoer)#Treintarifering|tariefzone]]: Antwerpen-Berchem, Antwerpen-Centraal, Antwerpen-Dam, Antwerpen-Luchtbal, Antwerpen-Noorderdokken, Antwerpen-Oost, Antwerpen-Zuid.<ref>B-rail - [http://www.b-rail.be/nat/N/assets/downloads/pdf/Practical/vervoersvoorwaarden_nmbs_mobility_01022012.pdf Vervoersvoorwaarden NMBS Mobility]{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

== Trivia ==
*Het station is het decor voor tal van films, met als bekendste voorbeeld de openingsscène van ''[[De zaak Alzheimer (film)|De zaak Alzheimer]]'', waarin seriemoordenaar Ledda aankomt vanuit Frankrijk. Ook in buitenlandse producties weet men het station te smaken. Zo diende het bijvoorbeeld als decor in een aflevering van de Britse serie ''Poirot'', waarin Antwerpen-Centraal doorgaat voor een Brussels station.
*Toen koning [[Leopold II van België|Leopold II]] in 1905 het station kwam heropenen en het voor het eerst zag, viel hem de grootte kennelijk tegen. Zijn eerste reactie was dan ook: "C'est une petite belle gare." (Het is een leuk, klein stationnetje.){{Bron?||2010|02|02}}
*De op gewelven gebouwde verhoogde spoorberm wordt in het Antwerpse 'de centers' genoemd. Als metsersterm afkomstig van het Franse 'cintre', boog.
*Het goederenstation Antwerpen-Centraal stond ook bekend als het station Congo. Het was langs de dierentuin (spoor 10) gelegen en zowel dieren als voedsel voor de Zoo werden hier gelost. Later werd het uitgebreid en uiteindelijk verlegd naar de Van Immerseelstraat.
*Het station vormt het decor voor het begin van ''[[Austerlitz (boek)|Austerlitz]]'', een boek van [[W.G. Sebald]].

== Externe links ==
* [http://www.b-rail.be/corp/N/history/notrain/monuments/antwerp/index.php Beschrijvingspagina [[Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen|NMBS]]]
* [http://users.telenet.be/pk/lijnen.htm#25 Lijn 25]
* [http://www.studiovr.pl/spacery_wirtualne/Station_Antwerpen_Centraal/ 360°-panorama van station Antwerpen-Centraal]

{{Appendix}}
{{Commonscat|Antwerp Central Station}}
{{Navigatie spoorwegstations Antwerpen}}
{{Navigatie spoorlijn Antwerpen - Lage Zwaluwe}}
{{Navigatie spoorlijn 25 Brussel - Antwerpen}}
{{Navigatie spoorlijn 27 Brussel - Antwerpen}}
{{Navigatie HSL-Zuid}}
{{Coor title dms|51|12|59.99|N|4|25|16|E|type:landmark_scale:3125_region:BE}}

[[Categorie:Spoorwegstation in Antwerpen (stad)|Antwerpen-Centraal]]
[[Categorie:Architectuur in België uit de 19e eeuw]]