Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tippexongeval
Een Tipp-Ex-ongeval of tippexongeval is een arbeidsongeval dat effectief plaatsvond maar niet, of niet volledig worden gemeld; men beslist om het ongeval te verbergen onder een spreekwoordelijk laagje Tipp-Ex.[1]
In studies van inspectiediensten en wetenschappelijke papers gebruikt men standaard de term 'onderrapportage', al is dan een verwijzing naar arbeidsongeval relevant om onderscheid te maken naar andere vormen van onderrapportage. Door de term tippexongeval te gebruiken hebben we een soortnaam en geen omschrijving meer.
Internationale cijfers
USA, onderzoek OSHA (Occupational Safety and Health Administration)
De Amerikaanse federale overheidsdienst deed in 2009 een groot onderzoek[2]naar het fenomeen van onderrapportage van arbeidsongevallen en werkgerelateerde ziektes. Voor dit onderzoek zochten de inspectiediensten doelgericht naar onderrapportage. In totaal onderzocht de inspectie 576 bedrijven. Bij 66% van de bedrijven vond men onregelmatigheden. Men stelde 809 inbreuken vast en schreef voor meer dan een half miljoen dollar boetes uit. De focus lag op twee soorten arbeidsongevallen: ongevallen die intern niet waren gerapporteerd en ongevallen die slecht waren aangegeven. Bij 47% van de bedrijven werden dergelijke fouten vastgesteld. Bij 23% van de ongevallen met werkverlet of aangepast werk (bij OSHA noemt met dit DART – Days Away, Restricted or Transferred) was er sprake van slechte of zelfs helemaal geen rapportage. Uit de interviews die afgenomen werden bij meer dan 4.800 werknemers, bleek dat 20% van de ongevallen niet of niet goed werd aangegeven. De voornaamste redenen waren mogelijke sancties van de werkgever en een beleid dat werknemers ontmoedigt om ongevallen te melden. De onderzoekers benadrukten dat de inspecties momentopnames zijn en dat ze enkel de aanwezige werknemers hebben gesproken; werknemers die ontslagen waren of zelf opstapten, konden hun ervaringen niet delen. Het fenomeen van tippexongevallen is wijdverspreid, maar een kleine groep bedrijven was zeer ijverig met deze praktijken: de helft van alle tippexongevallen vond plaats in 6,6% van de onderzochte bedrijven.
Wetenschappelijke studie 1: druk om te onderrapporteren (VS & Verenigde Arabische Emiraten)[3]
Tahira Probst van de Washington State University Vancouver (VS) onderzocht samen met Maja Graso van de Zayed University (Verenigde Arabische Emiraten) de onderaangifte van arbeidsongevallen in een open mijn in de Verenigde Staten.4 De mijnbouw is een zeer risicovolle sector. Het bedrijf dat men onderzocht, legde dan ook al jarenlang de focus op veiligheid en had een strikt beleid rond het melden van arbeidsongevallen en bijna-ongevallen of near misses. In 2009 bedroeg de incident rate van de mijn de helft van het sectorgemiddelde in de Amerikaanse open mijnbouw. Voor het onderzoek werden 212 mensen bevraagd. Enkele cijfers:
• 81% gaf aan dat er na meldingen niets veranderde, dus waarom zouden ze nog iets melden?
• 78% zei dat productie het belangrijkste is en dat de rest op de tweede plaats komt.
• 76% had ooit al een arbeidsongeval gehad.
• 74% gaf aan dat men soms een compromis moest sluiten over veiligheid ten voordele van de productie.
• 73% voelde een terughoudendheid om ongevallen te melden.
De onderzoekers kwamen tot de bevinding dat 80% van de arbeidsongevallen niet werd gemeld. Het ging enkel om de arbeidsongevallen die intern worden gerapporteerd door de slachtoffers aan het bedrijf. In de paper over het onderzoek lees je: “Gemiddeld had iedere werknemer in het vorige jaar 2,84 arbeidsongevallen, maar rapporteerde slechts 0,49 arbeidsongevallen. Dat betekent dat 80% van de arbeidsongevallen niet gemeld werd aan de organisatie.”
Zo schat het Internationale Arbeidsorganisatie ILO dat 99%[4] van de dodelijke arbeidsongevallen in India niet gerapporteerd worden als arbeidsongeval. Dit fenomeen komt dan door onderrapportage omwille van slechte rapportage en opvolging, maar ook door de snelle ontwikkeling en internationale druk van de globalisering.
Cijfers in België
In België overlijdt gemiddeld elke twee dagen een werknemer door een arbeidsongeval. In 2018 stond de teller op 139 overlijdens. Van deze slachtoffers kwamen 80 mensen om het leven bij een arbeidsongeval op de werkvloer, nog eens 59 mensen stierven in een ongeluk op weg naar of van het werk. Bovendien zijn er dagelijks gemiddeld zowat 85 mensen die een handicap en blijvende arbeidsongeschiktheid oplopen bij een werkongeval.[5]
Volgens het federaal agentschap voor beroepsrisico’s (Fedris) zijn er wellicht jaarlijks 10.000 arbeidsongevallen mét werkverlet die niet worden aangegeven. Dat is een aanzienlijk aandeel tegenover de naar schatting 90.000 geregistreerde ongevallen met tijdelijke of blijvende ongeschiktheid. Anders gezegd: 1 op 9 arbeidsongevallen wordt niet aangegeven.[6]
Op 4 november 2021 gaf minister van Sociale Zaken Frank Vandenbroucke in de Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers aan dat hij Fedris vroeg "om in samenwerking met de FOD Werkgelegenheid de onderrapportage van arbeidsongevallen (de zogenaamde “tipp-ex” ongevallen) aan te pakken".[7]
Ook in het actieplan van de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) uit 2022 werd het fenomeen benoemd.[1]
Cijfers in Nederland
De Nederlandse inspectie kwam na onderzoek in 2017 op een voorzichtige schatting van 35 tot ruim 50 procent niet aangegeven, ernstige arbeidsongevallen.[8]
Bronnen, noten en/of referenties
|
