Tegengif

Een tegengif oftewel antitoxine is een substantie die de werking van een giftige stof in het (menselijk) lichaam kan neutraliseren, vertragen, of verzwakken. Een tegengif kan een stof zijn die zelf ook als vergif is te kwalificeren. Het kan tegen meerdere soorten vergif beschermen, of slechts tegen een specifiek gif. Verreweg de meeste vergiften hebben geen specifiek tegengif. Andere vergiften hebben wel een tegengif of andere effectieve behandeling, maar geven pas symptomen op het moment dat het te laat is voor behandeling.

Een tegengif kan op verschillende manieren werken. Het kan het gif chemisch binden of inkapselen waarna het uitgescheiden wordt. Deze chemische binding kan er tevens voor zorgen dat het lichaam de stof niet kan metaboliseren in een schadelijker of makkelijker opneembare vorm. Ook kan de uitscheiding zelf bevorderd worden door de werking van het tegengif. Dit geldt vaak bij vergif van minerale oorsprong, dat men door fijnverdeelde actieve kool (norit) of een andere stof wel eens enigszins in de maag kan binden, waarna het uitgescheiden wordt in plaats van opgenomen. Het is ook mogelijk dat een tegengif een lichamelijke reactie teweegbrengt die tegengesteld is aan de werking van het vergif.

Complexere vergiften van organische oorsprong, zoals slangen-, spinnen-, kwallen- of bepaalde plantenvergiften, kunnen behandeld worden met specifieke tegengiffen die bestaan uit de antilichamen uit het bloed van dieren die met het gif zijn ingespoten. Deze antilichamen kunnen echter ook een allergische reactie opwekken, die ook dodelijk kan aflopen.

Sommige vergiften hebben echter een dermate snelle of trage werking, dat men vrijwel altijd te laat is met het tegengif, hetzij omdat de patiënt al overleden of niet meer te redden is, hetzij omdat de eerste symptomen pas optreden in een stadium waarin er niets meer aan te doen is. Een voorbeeld is waterstoffluoride, dat bij direct contact slechts milde huidirritatie geeft en pas ernstige symptomen vertoont als de stof tot het bot en in het bloed is doorgedrongen.

Verreweg de meeste vergiften hebben echter geen specifiek tegengif. In dat geval is een andere behandeling geboden (nierdialyse, transplantatie van het besmette orgaan), of kan men slechts wachten tot het lichaam zelf met het gif heeft afgerekend. Een voldoende hoge dosis van sommige vergiften, zoals ricine, zal onomkeerbaar zijn en onherroepelijk tot de dood leiden.