Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Sebastian Münster
| Sebastian Münster | ||
.jpg)
| ||
| Geboren | 20 januari 1488, Nieder-Ingelheim | |
| Overleden | 26 mei 1552, Basel | |
| Doodsoorzaak | de pest | |
| Nationaliteit | DE | |
| Bekend van | Cosmographia Universalis en een Hebreeuwse versie van Matteüs | |
| Beroep | hoogleraar | |
| Carrière | ||
| 1514–1518 | lector, Tübingen | |
| 1505–1529 | minderbroeder | |
| 1524– | hoogleraar Hebreeuws | |
| Overige informatie | ||
| Partner(s) | 1530: Anna Selber | |
| Kinderen | 1532: Aretia | |
| Religie | vanaf 1529 lutheraan | |
Sebastian Münster (Ingelheim, 20 januari 1488 – Basel, 26 mei 1552) was een renaissance-humanistisch geleerde. Hij was veelzijdig actief als cartograaf, astronoom en historicus, wiskundige, hebraïcus en lexicograaf.
Biografie
Sebastian Münster werd op 20 januari 1488 geboren in Nieder-Ingelheim aan de Rijn. Als zijn vader vernoemt men Andreas (Endres) Münster, die toen de leider was van het Heilige-Geest-hospitaal in Ingelheim. Vanaf 1503 studeerde hij kunsten en theologie aan de franciscaanse hogeschool in Heidelberg. In 1505 werd hij als zeventienjarige opgenomen in de orde van de minderbroeders franciscanen.
De oversten van de orde stuurden de getalenteerde student in 1507 naar Leuven en naar Freiburg in Bresgau. Tijdens zijn studiejaar in Freiburg wakkerde zijn leraar Gregor Reisch, de prior van het kartuizerklooster, vooral zijn interesse aan voor Hebreeuws en geografie.
In 1509 ging Münster naar Rufach in de Elzas, waar hij les kreeg van Konrad Pelikan. Hij werd er verder geschoold in Grieks, Hebreeuws, wiskunde, astronomie en geografie. Hij studeerde de natuurwetenschappen reeds volgens de encyclopedie Margarita philosophica („De Parel der Filosofie”) van Gregor Reisch. Ook het lezen van het werk De chorographia van Pomponius Melas uit de eerste eeuw, had een diepe invloed op Münster.
In 1511 volgde hij zijn leraar Pelikan naar de universiteit van Basel en later naar Pforzheim, waar hij in 1512 tot priester werd gewijd. Münster en Pelikan breidden hun studiegebied uit met andere Semitische talen, vooral Aramees en Ethiopisch.
Van 1514 tot 1518 was hij lector aan de franciscaanse hogeschool in Tübingen. Hij zette er zijn astronomische studies verder onder de beroemde astronoom Johannes Stöffler, die ook de „Vader van de Wetenschappen” wordt genoemd. In 1518 gradueerde hij aan de Eberhard-Karls-Universiteit Tübingen. Vanaf 1518 gaf hij les aan de hogeschool van de orde in Basel; vanaf 1521 aan de hogeschool in Heidelberg, waar keurvorst Ludwig V hem in 1524 benoemde tot professor Hebreeuws aan de universiteit van Heidelberg.
In 1529 nam hij een uitnodiging aan van de universiteit van Basel om Konrad Pelikan op te volgen als professor Hebreeuws. Hoewel hij zich lang terughield in de polemiek tussen de protestanten en katholieken, deelde hij het lutherse standpunt dat de Vulgaat, die door de Katholieke Kerk werd gebruikt, afweek van de oudere Hebreeuwse tekst. Kort na zijn aankomst in Basel trad hij uit de orde van de franciscanen, en sloot zich aan bij de reformatie. Hij trouwde in 1530 met Anna Selber, de weduwe van de Baselse drukker Adam Petri. Münster had in Petri’s drukkerij als proeflezer gewerkt. In 1532 werd hun dochter Aretia geboren.
Nadat de universiteit van 1529 tot 1532 gesloten bleef en vele studenten de stad hadden verlaten, was het een verdienste van Sebastian Münster dat de universiteit van Basel opbloeide tot een erkend centrum van de hebraïstiek. Hij gaf een editie van de Hebreeuwse Bijbel uit (2 delen, Basel, 1534-1535): Hebraica Biblia, en was zo de eerste Duitser die ooit een Biblia Hebraica uitgaf. De Hebreeuwse tekst ging vergezeld van een Latijnse vertaling en een groot aantal randbemerkingen.
Ook publiceerde hij meerdere boeken over de Hebreeuwse grammatica, en was de eerste die ooit een Grammatica Chaldaica uitgaf (Aramese grammatica) (Basel, 1527). Hij gaf hetzelfde jaar ook een Aramees woordenboek uit, Dictionarium Chaldaicum, en in 1530 een Dictionarium trilingue, een drietalig woordenboek: Latijn, Grieks en Hebreeuws.
Als voorbereiding voor zijn geografische werken, maakte hij reizen naar Frankrijk en Zwitserland, Zwaben en Beieren om kaartenmateriaal te verzamelen. Hij maakte afspraken met meer dan 100 auteurs die hem reisverslagen en plaatselijke zichten uit de hele wereld zouden bezorgen. Aangezien Johannes Stumpf in Zürich aan een nieuwe uitgave werkte van de Eydgenossenschafft (een Zwitsers naslagwerk), zette Münster wat meer spoed achter het werk aan de Cosmographia.
In 1536 werd zijn kaart van Europa uitgegeven (Mappa Europaea). In 1540 publiceerde hij een geïllustreerde Latijnse uitgave van de Geographia van Ptolemaios.
Zijn Cosmographia Universalis was de vroegste Duitse beschrijving van de hele wereld. Het werk werd voor het eerst te Basel gedrukt in 1544, in de drukkerij van Adam Petri, die toen geleid werd door Adam Petri’s stiefzoon Heinrich Petri. Het boek werd een echte bestseller en werd vele malen herdrukt in het Latijn, Duits, Frans, Italiaans, Engels en Tsjechisch. Münster werkte een leven lang aan de vertalingen, nieuwe edities en uitbreidingen van dit werk. Het succes was te danken aan de fascinerende houtsneden die het werk sierden. Sommige prenten waren gemaakt door Hans Holbein de Jongere, Urs Graf, Hans Rudolph Manuel Deutsch en David Kandel. Dit meesterwerk zorgde voor een herleving van de geografie in het 16e-eeuwse Europa. Een laatste editie in het Duits verscheen in 1628, lang nadat Münster was overleden.
Onder zijn andere werken waren: Horologiographia, een verhandeling over het maken van zonnewijzers, Basel, 1531; Organum Uranicum, een verhandeling over de bewegingen van de planeten, 1536.
Een Hebreeuwse versie van het Evangelie volgens Matteüs verscheen in 1537 met als titel תורת המשיח (De Tora van de messias). Hij droeg deze op aan koning Hendrik VIII van Engeland en schreef in een inleiding dat hij de tekst van joden zou hebben gekregen lacerum inveni.[noot 1] Sinds de publicatie door Adolf Herbst in 1879 werd deze Latijnse inleiding zo begrepen dat Münster de tekst vol lacunes vond, die hij zelf aanvulde. Men vond het bijgevolg jammer dat Münster niet had genoteerd waar hij de tekst had aangepast of wat in zijn brontekst stond. Volgens een hervertaling van deze inleiding kan het ook betekenen dat hij de tekst in stukken verdeeld terugvond en deze afzonderlijke secties als redacteur weer reïntegreerde tot één lopende tekst.[1]
In 1551 gaf hij een wiskundeboek uit: Rudimenta Mathematica, Basel.
In 1547 werd hij aangesteld als rector van de Universiteit Basel. Hij koos als lijfspreuk: „De vrees voor God is het begin van de kennis.” (Spreuken 1:7)[noot 2]
Op 26 mei 1552 overleed hij in Basel aan de pestepidemie. De bevriende humanist Erasmus Oswald Schreckenfuchs hield de begrafenistoespraak in het Hebreeuws. Op zijn grafmonument in Basel wordt Münster beschreven als de „Duitse Ezra en Strabo”.[2]
Noten
- º Matthaei evangeluium in nativa sua, hoc est Hebraica lingua, non qualiter apud Hebraeorum vulgus lacerum inveni, sed a me redintegratum et in unum corpus redactum emittemus.
- º „Die Ehrfurcht vor Gott ist der Anfang der Erkenntnis.” volgens http://www.ingelheimer-geschichte.de/index.php?id=456
Verwijzingen
Weblinks
(de) Sebastian Münster. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL), (verkorte actuele versie), (gearchiveerde versie(?) (vertaal via:
))- Lemma Sebastian Münster, in: Historisch lexicon van Zwitserland, Duits Frans, Italiaans
- (la) Latijnse werken online
- (de) Sebastian Münster, in encyclopedieën aan de universiteit van Heidelberg
- http://www.sebastian-muenster.com/index.shtml Biografie en werken online
- (de) Wer war Sebastian Münster? Omvangrijke documentenverzameling van het Sebastian-Münster-Gymnasium in Ingelheim.
- (it) La Cosmographie universelle online fragmenten
- (en) Historic Cities: Sebastian Münster
- (he) E. O. Schreckenfuchs, Oratio Funebris de Obitu Sebastiani Munsteri 1553. (Begrafenistoespraak door Schreckenfuchs)
- Online Galerij in de History of Science Collections, Bibliotheek van de Universiteit van Oklahoma Hoge resolutie-afbeeldingen van werken of portretten van Sebastian Münster in .jpg- en .tiff-formaat.
- Hebreeuwse uitgave van het evangelie volgens Mattheüs, met Latijnse vertaling (eerste uitgave, 1537), tweede uitgave, met Brief aan de Hebreeën, in het Hebreeuws (1557) ander exemplaar
(en) Münster, Sebastian, Encyclopædia Britannica, eleventh edition, 1911 op Wikisource
(en) Münster, Sebastian, Encyclopædia Britannica, ninth edition, 1884 op Wikisource
(en) Münster, Sebastian, The New International Encyclopædia op Wikisource
(en) Münster, Sebastian op Wikisource
(de) Sebastian Münster op Wikisource
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Sebastian Münster op Wikimedia Commons.
Q61073 (reasonator) 