Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Pieter Saenredam

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
rel=nofollow

Pieter Jansz. Saenredam (Assendelft, 9 juni 1597 - Haarlem, begraven 31 mei 1665) was een Hollands kunstschilder, tekenaar en prentmaker, die vooral bekend werd door zijn stadsgezichten en verfijnde tekeningen en schilderijen van het interieur van kerken, waarin het lijnperspectief prachtig tot uiting komt. Hij was de eerste kunstschilder die bestaande kerkinterieurs tot onderwerp nam.

Leven en werk

Bestand:Assetimage.jpg
Interieur van de Sint-Odulphuskerk in Assendelft, 1649, met de grafsteen van zijn vader op de voorgrond.

Saenredam was zoon van de Asseldelftse graveur en cartograaf Jan Saenredam. Tot zijn elfde woonde hij in op de Kerkbuurt, naast het dorpsschool, de kerk en het stadhuis.[1] Nadat zijn vader was gestorven, verhuisde de familie in 1608 naar Haarlem. Saenredam, een kleine, gebochelde man, was een zeer teruggetrokken persoon. Zijn leven lang was hij bevriend met de Hollandse schilder-architect Jacob van Campen, die zijn mede-leerling was geweest toen ze beiden les kregen van de schilder Frans de Grebber.

In zijn werk verwijderde hij zich van het speelse maniërisme en stortte zich op heel precieze weergave van architectonische objecten: gebouwen en interieurs, met alle lijnen en belangrijke details. Voor het perspectivistisch effect maakte hij gebruik van de lijnen van de pilaren en bogen, en wanneer hij schilderde vanuit een laag standpunt buitte hij de lijnen van de vloertegels uit. De resultaten van zijn uiterst nauwkeurige werk zijn niet zoals men zou verwachten koude, mechanische perspectiefstudies, integendeel, ze stralen warmte, sfeergevoel, ruimte en een serene rust uit. Voor zijn olieverfschilderijen gebruikte hij sfeerverhogende kleuren en bruin-rood-grijze kleurtinten. Mensen plaatste hij als nietige objectjes in de immense ruimte van de kerkgebouwen.

Bestand:Pieter Janszoon Saenredam Interior of the Church of St Bavo in Haarlem.jpg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem. 1648. Edinburgh, National Gallery of Scotland.

Werkwijze

De meeste stukken schilderde hij van het interieur van de Grote of Sint Bavokerk in Haarlem, waar hij ook begraven is. Maar hij schilderde ook graag in Utrecht (kerkinterieurs en stadsgezichten) en Amsterdam (onder meer het Oude Raadhuis). Zelf was hij nooit in Rome, maar hij vervaardigde een paar 'Romeinse' tekeningen die hij baseerde op het schetsboek van de schilder Maarten van Heemskerck.

Saenredams werk bestaat voor het grootste deel uit olieverfschilderijen, meest op houten panelen, maar hij maakte ook gebruik van waterverf, inkt en krijt. Meestal werkte hij als volgt: hij begon met een schets op locatie. Die werkte hij uit in zijn atelier met behulp van ontwerp- en constructietekeningen van het gebouw. Soms gaf hij het bouwwerk ietwat andere dimensies om een bepaald effect te verkrijgen. De uitgewerkte tekeningen bewaarde hij tot hij klaar was voor de laatste fase: het overbrengen van wat hij getekend had op houten panelen, waarvoor hij olieverf gebruikte.

Werk

Er zijn in totaal ongeveer vijftig schilderijen van hem bekend. Het Utrechts Archief beheert een collectie tekeningen en prenten van Saenredam.

Titel Datering Type Verblijfplaats Afbeelding
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1628 Tekening Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel Bestand:Pieter Jansz. Saenredam 005.jpg
De Santa Maria della Febbre naast de in aanbouw zijnde Sint-Pieterskerk in Rome. Gebaseerd op een tekening uit 1532 van Maarten van Heemskerck 1629 Schilderij National Gallery of Art, Washington DC Bestand:Church of Santa Maria della Febbre, Rome-1629-Pieter Jansz. Saenredam.jpg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1630 Schilderij Musée du Louvre, Parijs Bestand:Interior of the Church of St Bavo at Haarlem 1630 Pieter Jansz Saenredam.jpg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem, met een katholiek doopsel 1633 Schilderij Kelvingrove Art Gallery and Museum, Glasgow
Gezicht op een kapel in de noordelijke zijbeuk van de Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar 1635 Schilderij Museum Catharijneconvent, Utrecht
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1636 Schilderij Rijksmuseum Amsterdam Bestand:Pieter Jansz Saenredam - Interieur van de Grote of Sint Bavokerk te Haarlem.jpg
Interieur van de Sint-Jacobskerk in Utrecht 1642 Schilderij Alte Pinakothek, München Bestand:Pieter Janszoon Saenredam 001.jpg
Interieur van de Buurkerk in Utrecht 1644 Schilderij National Gallery, Londen Bestand:Pieter Jansz. Saenredam 007.jpg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1648 Schilderij National Gallery of Scotland, Edinburgh Bestand:Pieter Janszoon Saenredam Interior of the Church of St Bavo in Haarlem.jpg
Interieur van de Sint-Odulphuskerk in Assendelft 1649 Schilderij Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam Bestand:Assetimage.jpg
Interieur van de Sint-Janskerk in Utrecht Ca. 1650 Schilderij Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam Bestand:Pieter Jansz. Saenredam 009.jpg
Interieur van de Nieuwe of Sint- Annakerk in Haarlem 1652 Schilderij Frans Hals Museum, Haarlem Bestand:Saenredam Nieuwekerk Haarlem.jpg
De Buurkerk in Utrecht 1654 Schilderij Collectie Six, Amsterdam Bestand:Pieter Jansz. Saenredam - The Buurkerk at Utrecht - WGA20631.jpg
Interieur van de Nieuwe Kerk in Haarlem 1655 Schilderij Rijksmuseum Twenthe, Enschede Bestand:Pieter Saenredam, Interieur van de Nieuwe Kerk te Haarlem.jpg
Het oude stadhuis in Amsterdam 1657 Schilderij Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam Bestand:Saenredam - Het oude stadhuis te Amsterdam.jpeg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1659 (?) Tekening Schlossmuseum, Weimar Bestand:Pieter Jansz. Saenredam 004.jpg
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem 1660 Schilderij Worcester Art Museum, Worcester (Massachusetts) Bestand:Interior of the Choir of St Bavo at Haarlem 1660 Pieter Jansz Saenredam.jpg
Interieur van de St. Laurenskerk te Alkmaar 1661 Tekening Stedelijk Museum Alkmaar, Alkmaar Bestand:Pieter Jansz. Saenredam - Interior of the Church in Alkmaar - WGA20636.jpg
De Mariaplaats met de Mariakerk in Utrecht 1663 Schilderij Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam Bestand:Pieter Jansz. Saenredam St. Mary's Square and St. Mary's Church at Utrecht 1663.jpg

Werk in openbare collecties (selectie)

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
rel=nofollow
rel=nofollow

Wikimedia Commons  Vrije mediabestanden over Pieter Jansz. Saenredam op Wikimedia Commons