Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Paranoia
Paranoia (Grieks: para, naast; nous, verstand) of achtervolgingswaan is een overmatige achterdocht.
In pathologische vorm uit paranoia zich in het gevoel dat men in de gaten gehouden, achtervolgd of bedreigd wordt, zonder dat zoiets daadwerkelijk gebeurt. Ook is er vaak sprake van complottheorieën. Iemand die aan paranoia lijdt, noemt men paranoïde. Een dergelijke waan kan bijvoorbeeld de inhoud hebben dat men wordt gevolgd, dat mensen 's nachts in het huis inbreken en rondlopen, dat er giftige gassen in het huis worden gepompt door kwaadwillende buren, dat elektronische apparaten in huis informatie naar de overheid doorzenden of dat de politie voor de deur de wacht houdt. Er bestaat over het algemeen geen ziekte-inzicht. Hierdoor zien mensen met paranoia zelf meestal geen heil in behandeling, zelfs als ze voor hun omgeving evident geestesziek zijn.
In de psychiatrie werd de term paranoia voor het eerst gebruikt door de Duitse psychiater Emil Kraepelin. Hij bedoelde hiermee een psychische aandoening waarvan een waan het enige of belangrijkste kenmerk is. Deze visie is nu grotendeels achterhaald en de term wordt nu in het algemeen gebruikt om een zelfgerichte waan aan te geven of in engere zin een achtervolgingswaan. Het woord heeft in de loop der tijd verschillende betekenissen gehad en ook nu nog bestaan er in de psychiatrie verschillende visies op.
Een klassiek geval van paranoia in de geschiedenis van de psychiatrie is het geval Daniel Paul Schreber (1842-1911), een Duitse rechter die na zijn ontslag uit het krankzinnigengesticht waarin hij was opgenomen eerst zelf een autobiografisch werk schreef over zijn aandoening Daniel Paul Schreber: Denkwürdigkeiten eines Nervenkranken - autobiographische Dokumente und Materalien uitg. Mutze, Leipzig (1903), heruitg. Focus Verlag, Wiesbaden (1973); een deel hiervan is ook vertaald opgenomen in Edmond Johannes Paul Brand: Het dossier Daniel Paul Schreber, uitg. Candide, Amsterdam 2001) ISBN 90-75483-25-2.
Paranoia is vaak (al dan niet in lichtere vorm) een onderdeel van psychotische aandoeningen, met name schizofrenie of een waanstoornis, maar kan ook voorkomen bij niet-psychotische aandoeningen, zoals de paranoïde persoonlijkheidsstoornis.
De aandoening kan ook het gevolg zijn van somatische of neurologische ziekten, bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer.