Onzichtbaar

Onzichtbaar is een toestand waarin iets niet gezien kan worden. De term wordt vooral gebruikt in fictie en sciencefictionwerken, waarin een voorwerp of persoon letterlijk niet meer te zien is. De effecten van onzichtbaarheid kunnen echter ook in werkelijkheid worden bereikt, vooral in de natuurkunde.

Theorie

Voorwerpen worden gezien door middel van licht in het zichtbare spectrum dat op het voorwerp valt. Dit licht wordt dan deels geabsorbeerd, en deels teruggekaatst, waarna men via het teruggekaatste licht het voorwerp ziet. De meest natuurlijke vorm van onzichtbaarheid is als een voorwerp geen licht terugkaatst of absorbeert, maar licht gewoon doorlaat. Dit wordt ook wel transparantie genoemd. Transparantie komt bij een aantal natuurlijke voorwerpen voor, maar geen enkel voorwerp is echt 100% transparant.

Zichtbaarheid hangt ook af van het oog van de kijker en/of de instrumenten die worden gebruikt. Daarom kan een voorwerp voor bepaalde mensen of dieren “onzichtbaar” zijn.

Onzichtbaar door de omgeving

Een voorwerp kan worden geclassificeerd als “onzichtbaar” als het door een oorzaak uit de directe omgeving van dat voorwerp niet waarneembaar is met gewoon zicht. Een voorwerp dat normaal wel zichtbaar is kan worden geclassificeerd als onzichtbaar wanneer:

• Het voorwerp ergens achter staat
• Het voorwerp dezelfde kleur heeft als de achtergrond (camouflage)
• Het voorwerp in een omgeving staat die te donker of te licht is.
• Als het voorwerp in de blinde vlek van de kijker staat.

Onzichtbaarheid in de natuurkunde

Volgens de natuurkunde kan een voorwerp onzichtbaar worden als:

• Het zo massief is dat de ontsnappingssnelheid van het voorwerp groter is dan de lichtsnelheid (zulke voorwerpen worden zwarte gaten genoemd).
• Het voorwerp transparant is (zoals lucht en veel andere gassen).
• Het voorwerp licht uitzendt of terugkaatst met een golflengte van buiten het zichtbare spectrum (zoals straling).
• Het voorwerp dezelfde brekingsindex heeft als zijn omgeving.

Met behulp van metamaterialen zou in theorie een willekeurig voorwerp onzichtbaar gemaakt kunnen worden.

Onzichtbaarheid door technologie

Met behulp van technologie kunnen objecten onzichtbaar worden gemaakt:

• Met behulp van een real-timeafbeelding geprojecteerd op een draagbaar display kan een doorkijkeffect worden bereikt. Dit wordt ook wel actieve camouflage genoemd.
• Stealth wordt vaak omschreven als “onzichtbaar op een radar”.
• In de filmindustrie worden mensen, voorwerpen of achtergronden soms voor de camera onzichtbaar gemaakt, bijvoorbeeld met chroma key.

Onzichtbaarheid in fictie

Onzichtbaarheid speelt een grote rol in veel verhalen, vooral uit het sciencefiction- of fantasy-genre. In deze verhalen worden mensen of voorwerpen vaak onzichtbaar gemaakt door middel van een magisch of futuristisch hulpmiddel. Een bekend voorbeeld hiervan is het boek The invisible man (De onzichtbare man) van H.G. Wells, waarin een man een formule uitvindt die zijn brekingsindex verandert zodat hij onzichtbaar wordt. In fantasyverhalen wordt de onzichtbaarheid meestal vrijwillig geactiveerd en gedeactiveerd met een spreuk of hulpmiddel. Een voorbeeld hiervan is de onzichtbaarheidsmantel uit de Harry Potter-verhalen.

In vele sprookjes en mythologiën komen voorwerpen voor waarmee onzichtbaarheid kan worden bereikt, ook in de sprookjes De koning van de gouden berg en De raaf beschreven door de gebroeders Grimm in hun Kinder- und Hausmärchen. Al in de Griekse mythologie kwamen dit soort voorwerpen voor (de helm van Hades, enkele versies van verhalen over Perseus die - met de helm van Athena - Medusa verslaat). In de Noordse (huliðshjálmr van de Noorse dwergen en Fafnir's helm) en Welshe mythologie (Caswallawn) komt een onzichtbaarheidsmantel voor. Zie ook Aegis.

In sciencefiction is onzichtbaarheid vaak lastig te bereiken, en in veel gevallen niet meer terug te draaien.

Meestal worden personages in deze verhalen geheel onzichtbaar, inclusief al hun kleren, maar in het boek van Wells blijven de kleren zichtbaar, zodat de man naakt moet zijn om echt onzichtbaar te zijn. Ook in het kinderboek Invisible (De magische cirkel) van Robert Swindells blijven de kleren zichtbaar.

Verder komt het voor dat iemand niet voor iedereen onzichtbaar is. De drager van de Ene Ring uit In de Ban van de Ring wordt onzichtbaar, maar hij is juist beter zichtbaar voor de Nazgûl en ook voor Tom Bombadil blijft hij zichtbaar. De kinderen uit Invisible zijn alleen onzichtbaar voor de buitenwereld, niet voor elkaar.

Ten slotte komt het voor dat iemand onzichtbaar is maar wel een zichtbare schaduw heeft, zodat hij opvalt als hij in de zon loopt.

Externe links

• Shoot-Through, Invisible, Self-Healing Shields: Darpa Goal
• Light Fantastic: Flirting With Invisibility
• Invisibility in the real world.
• Info on "stealth suit"
• Metamaterial Technology for Invisibility

  Vrije mediabestanden over Invisible op Wikimedia Commons