Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Krim
De Krim (Krim-Tataars: Qırım, 'Mijn heuvel', Oekraïens: Крим - Krym, Russisch: Крым - Krym) is een schiereiland in de Zwarte Zee en de Zee van Azov. De oppervlakte is 27.000 km² en in 2001 was het aantal inwoners 2.413.228.[1] Op de Krim ligt de (Autonome) Republiek van de Krim met als hoofdstad Simferopol en de belangrijkste havenplaats is Sebastopol aan de Zwarte Zee, die geen onderdeel is van de Krimrepubliek. De Krim valt sinds februari 2014 de facto onder Russisch gezag (met uitzondering van het door Oekraïne geregeerde deel van de Schoorwal van Arabat), maar is volgens het merendeel van de VN-lidstaten (waaronder Oekraïne) nog steeds Oekraïens grondgebied[2].
Geografie
De Krim staat in het noordwesten door de Landengte van Perekop in verbinding met Oekraïne. De Straat van Kertsj vormt in het oosten de scheiding met het Russische vasteland. Bij het Schiereiland van Kertsj begint de ruim 100 kilometer lange Schoorwal van Arabat, een zandig schiereiland dat de Zee van Azov scheidt van de Syvasj, een brakke en moerassige lagune.
De Krim bestaat voor het grootste deel uit steppe. In het zuiden bevindt zich het Krimgebergte met een hoogte tot 1545 meter. Ten zuidoosten hiervan ligt de kuststrook, die een mediterraan klimaat heeft en bekend is om zijn wijn. (Zie: Wijnbouw in Oekraïne). Bekend is ook de badplaats Jalta. Andere plaatsen van belang zijn Feodosija, Kertsj, Bachtsjysaraj en Hoerzoef.
Bevolkingsopbouw
Volgens de laatste census van Oekraïne (2001) hebben de Krimrepubliek en Sebastopol samen 2.413.228 inwoners. De bevolkingssamenstelling was als volgt:
- Russen 1.240.400 (60,1%)
- Oekraïners 576.600 (23,9%)
- Krim-Tataren 245.200 (10,2%)
- Wit-Russen 35.000 (1,5%)
- Wolga-Tataren 13.500 (0,5%)
- Overige 3,8%
De meest gesproken taal is het Russisch, dat geldt als lingua franca.[3][4]
Aan het begin van de 20e eeuw had de Krim ten gevolge van immigratie van vele groepen en emigratie van de Krim-Tataren naar elders (bijvoorbeeld naar de Dobroedzja) een zeer gemengde bevolking. De laatste Krim-Tataren van de Krim werden in mei 1944 op last van Stalin gedeporteerd naar Centraal-Azië, een tragedie die de sürgün wordt genoemd. Sinds 1989 konden zij terugkeren.
Geschiedenis
De Krim is door een groot aantal volken bewoond geweest. Al in de prehistorie ziet men invloeden van de noordelijke steppe en met name uit de Kaukasus.
De door de Grieken vermelde Tauri waren waarschijnlijk de nakomelingen van de vroegste bevolking.
In de 8e eeuw v.Chr. drongen de Cimmeriërs vanuit het noorden binnen. Rond 750 v.Chr. trokken de Cimmeriërs vanuit de Krim (waar de naam Cimmerische Bosporus voor de Straat van Kertsj nog aan hen herinnert) over de Kaukasus naar het zuiden en bedreigden Klein-Azië en Assyrië. In de 8e eeuw v.Chr. vielen de Scythen binnen en verdrongen de Cimmeriërs.
In de 6e eeuw v.Chr. vestigden Grieken zich aan de kust. Hun nederzettingen verenigden zich in het Bosporuskoninkrijk.
Vanaf de 4e eeuw v.Chr. werden de Scythen in de noordelijke steppe steeds meer verdrongen door de Sarmaten. Op de Krim, rond de door koning Scilurus opgerichte nieuwe hoofdstad Neapolis bij Simferopol konden de Scythen zich nog standhouden. Scilurus en zijn zoon Palakos slaagden erin delen van het Bosporuskoninkrijk te annexeren. In de daaropvolgende strijd met Mithridates VI van Pontus (122-63 v.Chr.) verbonden de Scythen zich met koning Tasius van de Roxolanen.
In 110-107 onderwierp Diophantes de Krim onder het Koninkrijk Pontus. Er volgde een opstand onder Saumakos, die Diophantes echter kon neerslaan. Een hernieuwde opstand van 89-84 was aanvankelijk succesvol. In 80 v.Chr. versloeg Neoptolemus echter de Scythische vloot en bezette Olbia en Tyras.
Uiteindelijk werden in de tweede helft van de 3e eeuw AD de laatste Scythen op de Krim door de Goten onderworpen. In Oekraïne bouwden de Goten een rijke cultuur op, maar werden omstreeks 375 door de Hunnen verdreven. Het vroege Ostrogotische Rijk rijk viel uiteen. Een deel zocht toevlucht in de Krim, waar sporen in taal en cultuur (zie Krim-Gotisch) tot in de 16e eeuw aantoonbaar zijn.
In de 7e en 8e eeuw bezet door de Chazaren, werd het later een onderdeel van het Koemanenrijk.
Kanaat van de Krim
 Zie Kanaat van de Krim voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Rond 1402 kwam het in bezit van de Gouden Horde die er het kanaat van de Krim vestigden. De tot de Islam bekeerde bevolking werd door de Russen Krim-Tataren genoemd. De Krim-Tataren hadden geen directe band met de historische Tataren uit Zuid-Mongolië, maar de Russen gebruikten de term voor alle Turkstalige volkeren in hun rijk. De hoofdstad was Bachtsjysaraj, dat later bekend werd door het epische gedicht van Poesjkin De fontein van Bachtsjisaraj. In 1475 werd het kanaat een vazal van het Ottomaanse Rijk.
Keizerrijk Rusland
| Zie Annexatie van de Krim 1783 voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In de tweede helft van de achttiende eeuw trachtte Rusland voet te krijgen aan de noordelijke kust van de Zwarte Zee en kwam daar in conflict met het kanaat van de Krim, dat vazal was van het Ottomaanse rijk.
De Russisch-Turkse oorlog van 1768-1774 eindigde in een overwinning voor Rusland. Bij het verdrag van Küçük Kaynarca werd de Krim onafhankelijk, en in 1783 door Rusland geannexeerd. In 1802 werd het Gouvernement Taurida opgericht, dat naast de Krim het gebied tussen de benedenloop van de Dnjepr en de Berda omvatte.
Rusland en Turkije leverden nog een eeuw lang slag om het schiereiland. Het beruchtste conflict was de Krimoorlog (1853-1856), waarbij Turkije steun kreeg van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en later ook Piëmont-Sardinië.
Revolutie en opname in de Sovjet-Unie
Na de Oktoberrevolutie in 1917 riep een etnische Krim-Tataarse regering op 13 december 1917 de Volksrepubliek van de Krim uit. De republiek wist zijn onafhankelijkheid niet lang te behouden en werd op januari 1918 door de bolsjewiekse troepen geannexeerd. Door het Centrale Uitvoerend Comité van Taurida in Simferopol werd 19-21 maart 1918 de Taurida Socialistische Sovjetrepubliek opgericht, die de Krim en de omliggende gebieden van het voormalige Gouvernement Taurida omvatte. Al snel werd deze echter door Krim-Tataarse en Oekraïense troepen omvergeworpen.
In het Krim-offensief aan het eind van april 1918 veroverde het Duitse Keizerrijk de Krim. Op 28 juni 1918 werd een door de Duitsers gesteunde Krimse Regionale Regering opgericht. De onder Duitse bescherming gevormde staat kreeg de Lipka-Tataarse generaal Maciej Sulkiewicz als minister-president, minister van binnenlandse zaken en buitenlandse zaken. Er waren Oekraïense plannen om de macht in de Krim over te nemen, maar met Duitse steun bleef de regering onafhankelijk van Oekraïne.
Op 2 april 1919 veroverde het Rode Leger Simferopol en de Krimse Regionale Regering werd ontbonden. De Krimse Socialistische Sovjetrepubliek werd opgericht, maar al in juni 1919 overgenomen door de Witten. De Witten hielden stand tot november 1920. Na het verslaan van het vrijwilligersleger van de Witten herwon het Rode Leger de controle in 1920. De Krimse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek werd op 18 oktober 1921 opgericht, als onderdeel van de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek.
Tweede Wereldoorlog
Gedurende de Tweede Wereldoorlog was de Krim het toneel van hevige gevechten tussen Duits-Roemeense troepen enerzijds en troepen van het Rode Leger anderzijds. De Duitsers boekten aanvankelijk grote en zwaarbevochten zeges, onder meer rond Kertsj. Het laatste bolwerk van de Sovjets op de Krim was Sebastopol. De belangrijke havenstad viel na ruim acht maanden van belegering in handen van de Duitsers. In het voorjaar van 1944, toen de Duitsers vrijwel over het gehele front moesten terugtrekken, lanceerden de Sovjets een offensief op de Krim. Enige maanden ervoor had het Rode Leger al gebieden in en rondom Kertsj terugveroverd op de Duitsers.
In april 1944 lanceerden de Sovjets een offensief dat vanuit Kertsj naar Sebastopol liep en van de landengte van Perekop naar Sebastopol. Door in het noorden bij Perekop aan te vallen, werd een terugtocht van de Duitsers onmogelijk gemaakt. Al snel trokken de Duitsers zich terug tot de Sebastopol, met de bedoeling er net zo'n vesting van te maken als het Rode Leger eerder had gedaan. Al snel bleek dit niet mogelijk, want de barricades en verdedigingswerken waren nooit hersteld. Op 12 mei 1944, ruim een maand na de start van het Krimoffensief, gaven de laatste Duitse troepen zich over in Sebastopol en was de Krim weer volledig onder controle van de Sovjet-Unie.
Na de bevrijding beschuldigde Stalin de Krim-Tataren van collaboratie met de Duitsers, en verbande hen collectief naar Centraal-Azië. De Krimse ASSR werd op 30 juni 1945 omgevormd tot de niet meer autonome Krimse Oblast van de Russische SFSR.
Onderdeel van Oekraïne
Tijdens het bewind van Stalins opvolger Chroesjtsjov, zelf Oekraïener, werd de Krim in 1954 aan de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek overgedragen, bij wijze van gebaar van vriendschap tussen het Russische en het Oekraïense volk.
Hoewel er op 20 januari 1991 een referendum werd gehouden waarin de bewoners van de Krim zich hadden uitgesproken om een autonome republiek binnen de Sovjet-Unie te worden, bleef de Krim bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 toch deel van Oekraïne. De oblast werd echter omgevormd tot de Autonome Republiek de Krim. Op 6 mei 1992 besloot het parlement van de Krim dat zij autonoom wetten voor het schiereiland te kunnen maken. Op 21 april 1994 eiste de Hoge Raad van Oekraïne om dit besluit terug te draaien en gaf daarvoor een ultimatum tot 30 mei 1994.
Er ontstonden tot 1995 steeds opnieuw weer harde conflicten tussen Oekraïne en Rusland. Behalve de opsplitsing van de Zwarte Zeevloot ging het vooral ook om de nationaliteit van het schiereiland. Dankzij het Russisch-Oekraïense vriendschapsverdrag konden de scherpe kanten in de onderlinge verhouding aanzienlijk verzacht worden. Rusland heeft sindsdien een deel van de militaire haven in Sebastopol ten behoeve van zijn Zwarte Zeevloot gepacht. Gespannen onderlinge verhoudingen kwamen echter al regelmatig voor en het verloop van de grens door de Straat van Kertsj was ook nog steeds omstreden.
Annexatie van de Krim door Rusland
| Zie Annexatie van de Krim 2014 voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Op 27 februari 2014 hebben tientallen gewapende mannen het parlementsgebouw in de regionale hoofdstad Simferopol bezet. Ze hesen de Russische vlag.[5] Twee vliegvelden bij Simferopol en Sebastopol zijn bezet door Russische militairen. Ook het gebouw van de Oekraïense staatstelevisie in Simferopol is door een pro-Russische militie of Russische militairen bezet.
Op 6 maart 2014 heeft het Krimse parlement ingestemd met een decreet dat bepaalt dat de Krim een deel van Rusland wordt.[6] Ter voorbereiding hierop werd op 11 maart een voorwaardelijke onafhankelijkheidsverklaring getekend dat de Krim zich zou afscheiden van Oekraïne indien de bevolking voor aansluiting met Rusland zou kiezen.
Op 16 maart 2014 werd, zonder aanwezigheid van internationaal erkende waarnemers, een referendum over aansluiting bij Rusland gehouden. De autoriteiten van de Krim verklaarden dat de grote meerderheid van de bevolking voor aansluiting bij Rusland stemde. Noch het referendum noch de Republiek de Krim werd door Oekraïne erkend, en bij uitbreiding evenmin door vrijwel de gehele internationale gemeenschap, met uitzondering van Afghanistan, Kazachstan, Kirgizië, Noord-Korea, Syrië, Venezuela, Rusland en Wit-Rusland. Alleen dat laatste land erkende ook latere aansluiting bij Rusland. Oekraïne, de Europese Unie, Japan en de Verenigde Staten erkenden dit referendum niet, omdat zij voorafgaande onderhandelingen met Oekraïne nodig achtten, en omdat de Russische militaire aanwezigheid de vrijheid van de stemming zou verstoren. Daarnaast zijn er aantijgingen van grootscheepse fraude. Een hoge Amerikaanse ambtenaar claimt dat er concrete bewijzen zijn dat sommige stembiljetten vooraf ingevuld waren.[7][8]
Op 18 maart 2014 werd de aansluiting van de Krim bij de Russische Federatie bekendgemaakt.[9] Het gebied werd omgevormd tot het Federaal District Krim.[10] Op 20 maart keurde de Doema de betreffende wetten en door het ondertekenen ervan door president Vladimir Poetin een dag later werd juridisch de aansluiting afgerond.[11] Dit wordt buiten Rusland alleen erkend door Wit-Rusland.[12][13] Inmiddels is het gebied volgens de Russische bestuurlijke indeling onderdeel van het Zuidelijk Federaal District, behalve Sebastopol, dat volgens die indeling een federale stad is.
|
Portaal Krim |
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Krim op Wikimedia Commons.