Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kortenaerplein
-
Positie van het Kortenaerplein in de Baarsjes
Het Jan Vet-terrein heeft van 1998 tot 1999 een metamorfose ondergaan. Behalve nieuwbouwwoningen kwam er een nieuw plein. De voormalige portefeuillehoudster Marie-Louise Boel heeft bij de verkoopmanifestatie van de woningen op het Jan Vetterrein in december 1996 de nieuwe naam voor het plein onthuld: Kortenaerplein.
Stedenbouwkundige Wient Mulder, ontwerper van het plein, en Clemens Hollak, projectleider, vertellen over de hoed en de rand van het pleinontwerp.
Projectorganisatie
De nieuwbouwplannen en de inrichting van de openbare ruimte zijn in onderlinge afstemming binnen één project ontwikkeld. Dit project werd geleid vanuit de afdeling Planontwikkeling van de sector Wonen & Werken. De afdeling Ruimtelijke Ordening verzorgde het ontwerp. Verder participeerden de Stafafdeling van de sector Stadsdeelwerken en de afdeling B.O.R.van de werf (de afdelingen met de know-how voor techniek en beheer) en de sector Welzijn (voor openbare speelmogelijkheden en het toezicht hierop).
De openbare ruimte
Het zogenaamde Jan Vetterrein bestond uit het terrein van de voormalige bouwmaterialenhandel JanVet en de vroegere speeltuin Aloysius. ln 1991 is de bouwmaterialenhandel verhuisd en is door het stadsdeel een stedenbouwkundig programma van eisen voor dit gebied vastgesteld. Aan het SPVE heeft oa. de stedenbouwkundige Jaap Lisser gewerkt. De belangrijkste eisen waren dat de openbare ruimte zoveel mogelijk gekoppeld moest worden aan de ruimte van de Kostverlorenvaart, de verschillende karakters van de gebieden (gordel 20- 40 versus polder) en het hoogteverschil van circa anderhalf meter tot uitdrukking moesten worden gebracht en dat het gebied geschikt moest zijn voor kinderen om te kunnen spelen.
Boog
Door een grote liggende boog te ontwerpen, die vanuit het noordelijkste puntje van het terrein naar de Kostverlorenvaart loopt, wordt met één lijn de ruimte naar de Kostverlorenvaart begeleid en wordt het gebied in twee delen gescheiden die elk apart volgens de verschillende karakters (gordel 20-40 en polder) ingericht kunnen worden.
Bovendien kan in de boog het hoogteverschil worden uitgebuit en versterkt, door het als een klein dijktalud uit te voeren. Een dijktalud van granietkeien.
De boog brengt als verbindend en scheidend element tegelijk ook de verschillende ritmen van de twee gebieden tot uitdrukking. Aan de hoge zijde is de boog één grote doorlopende kromme lijn, zoals ook een bouwblok als één groot geheel opgevat kan worden. Daartegenover staat de kleine maat van de afzonderlijke huisjes aan de Slatuinenweg. Deze kleine maat is overgenomen in de korte golving aan de lage zijde van de boog. Zowel aan de bovenzijde als aan de onderzijde van de boog is het mogelijk te zitten. De bovenzijde van de boog komt een halve meter boven het trottoir uit, terwijl aan de lage zijde de zitrand over vrijwel de gehele lengte meegolft. Als een extra markering tussen de twee gebieden zijn in de boog acht bomen opgenomen (zie illustratie).
Formeel naast informeel
De tweede, ondergeschikte, gebiedsindeling is het onderscheid tussen een formeel deel en een informeel deel. Het gebied dat in het verlengde van de Kortenaerstraat ligt, is het zogenaamde formele deel. Voor dit deel zijn gele gebakken klinkers gebruikt, waarin klinkervlakken voor kinderen om op te spelen zijn aangebracht. Met enkele blauwe lijnen wordt de oorspronkelilke verkavelingsrichting van het poldergebied benadrukt.
De formele ruimte die bij de Kortenaerstraat begint, via de brede trap naar het lage deel van het plein gaat, doorloopt naar de Baarsjesweg, daar weer met een brede trap omhoog komt, de Baarsjesweg oversteekt, mondt uit in een zitplek aan het water van de Kostverlorenvaart. Deze zitplek is naar de Baarsjesweg afgeschemd door een laag hekwerk en naar de Kostverlorenvaart met een klassiek Amsterdams tweestangige balusterleuning. Ook de bovenrand, met de granieten keien, van de grote boog vormde de grens van de zitplek aan de zuidkant. Aan de noordkant een gemetseld stenen muurtje met stenen zoals gebruikt bij de nieuwbouw van de Slatuinenweg.
Het informele deel wordt gevormd door de driehoek tussen de bebouwing van de Slatuinenweg, de nieuwbouw tussen Kortenaerstraat en J.W. van Obdamstraat. Het informele deel is romantisch, vriendelijk en kleinschalig uitgewerkt met een grasveld en een klinkerpad met leilinden langs de tuinen van de woningen aan de Slatuinenweg. Dit deel sluit aan op de tuinen aan de achterzijde van de woningen aan de Slatuinenweg, waarmee de suggestie wordt gewekt dat ofwel de tuinen heel groot zijn, dan wel dat het openbare grasveld deel uitmaakt van een veel groter groengebied. Om deze eenheid te bereiken is ervoor gekozen om voor de erfafscheidingen lage open hekwerken te gebruiken.
Op de overgang van het formele naar het informele deel zijn een zandbak en watersproeistangen opgenomen.
Speelruimte voor kinderen
Het hoogteverschil bij de boog is bedoeld voor kinderen om erop te klimmen, glijden, langs te rennen, en te verstoppen. Kinderen van de nabij gelegen Sint Aloysiusschool is gevraagd speelmogelijkheden te ontwerpen voor de muur. Dat leverde onder meer zogenaamde glijstangen op, die op twee plaatsen in het talud zijn opgenomen. Andere elementen voor kinderen zijn de klinkervlakken, een zandbak en een waterspeelelement. Op warme dagen als de kinderen vrij zijn gaat de kraan voor de sproeiers open.
Op de kop van de nieuwe woningen aan de Slatuinenweg, direct bij de zandbak en het speelpleintje, is een aparte ruimte voor een toezichthouder in de nieuwe bebouwing opgenomen.
Verlichting
De openbare ruimte is verlicht door vier hoge lantaarnpalen van zes meter en zes lantaarnpalen van drie meter hoog. De gewone palen staan langs het achterpad van de Slatuinenwegwoningen en de hoge staan in het verlengde van de Kortenaerstraat. Op de bovenrand van de boog staat bij elke boom nog een laag lichtpunt.
Met de lantaarnpalen wordt 'snachts de ontmoeting van de twee hoofdrichtingèn zichtbaar gemaakt, terwijl overdag de boog het meest opvallende element is.
Materialen
Het 'hoge' deel van het plein is bestraat in de alom bekende grijze betonnen trottoirtegel met uitzondering van de sierstrook die uitgevoerd is in gele en rode klinkers.
De boog langs de hoge zijde is opgebouwd met de baksteen die ook in de nieuwbouw is gebruikt. Verder is de bovenkant van de boog geheel gemaakt van granieten keien. De trap in de boog en de trap van het lage deel naar de Baarsjesweg zijn van beton, maar zijn zodanig bewerkt dat het in kleur en materiaal bij de rest van de boog en het lage bestrate deel past. Het lage deel heeft een stuk gras, gele gebakken klinkers en enkele stroken blauw geglazuurde klinkers.
Nieuwbouw
Zowel de ontwerpen voor de twee grote nieuwbouwblokken aan het Kortenaerplein als voor de nieuwbouw langs de Slatuinenweg zijn gemaakt door het architectenbureau Marlies Rohmer.
Speelelementen
Na met de kinderen van de Sint Aloysiusschool samen de speelmogelijkheden en behoeften te hebben geïnventariseerd heeft speeltuindeskundige Jootje Vaas de speelelementen uitgewerkt.
Kunst
In de kopgevel van het nieuwbouwblok is een betonnen reliëfelement opgenomen dat ontworpen is door kunstenaar Melanie de Vreede. Het ontwerp is gebaseerd op een kopie van een tekening van de oorspronkelijke slotenverkaveling van het gebied. Op de kopie was per ongeluk een stipje terechtgekomen dat niets met de oorspronkelijke tekening te maken had. Deze stip is ook in het betonnen reliëf overgenomen!
Vervolgingrepen
Met het latere verkeersontwerp voor de Baarsjesweg en de behoefte aan parkeerplaatsen is de zitplek aan het water verwijderd en als parkeerruimte ingericht. Hiermee is het oorspronkelijke ontwerp aangetast doordat daarmee de continuïteit van formele ruimte van Kortenaerplein naar het water van de Kostverlorenvaart onderbroken is door een strook geparkeerde auto’s.
Een tweede wel noodzakelijke ingreep door de gemeente was de aanleg van kleine heuveltjes en het plaatsen van bomen op het gras in het informele deel van het plein. Alhoewel het grasveldje vaak door de bewoners actief werd gebruikt door daar te zitten in de zon of te barbecuen werd het grasveldje ook gebruikt door kinderen uit de buurt om te voetballen. Dit leidde tot ergernis van de bewoners aan de Slatuinenweg die regelmatig een bal uit hun tuin moesten vissen en andere bewoners die geen toegang meer tot het grasveldje kregen.
Helaas hebben de bewoners hun de lage hekjes aan de tuinen van de Slatuinenwegwoningen om redenen van voetbaloverlast, privacy en inbraakgevoeligheid ook al vrij snel vervangen door twee meter hoge dichte afscheidingen. Daarmee kwam ook een eind aan de doelstelling een zo groot mogelijke zichtruimte te creëren op het plein.