Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bavianen
| Bavianen | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Volwassen mannetje mantelbaviaan (Papio hamadryas) | |||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||
| Papio Erxleben, 1777 | |||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||
| Cynocephalus papio Desmarest, 1820 (=Simia hamadryas Linnaeus, 1758) |
Bavianen oftewel hondsapen oftewel Papio vormen een geslacht van apen binnen de familie Cercopithecidae. Het verspreidingsgebied is het zuidelijke Arabisch schiereiland en Afrika ten zuiden van de Sahara. Het zijn op de mensapen na de grootste apensoorten. Er worden over het algemeen vijf verschillende soorten onderscheiden. De nauwste verwanten van de bavianen zijn de mangabeys van het geslacht Lophocebus.
Bavianen zijn grote grondbewonende apen. De dieren hebben meestal een grijzig bruine vacht en een lange snuit. De staart is niet lang. Vaak hebben de dieren opgezwollen achtersten. Ook hebben de dieren grote hoektanden. Volwassen mannetjes zijn groter en hebben langere snuiten dan vrouwtjes. Het zijn bodemdieren, die op handpalm en voetzool lopen.
Sociaal gedrag
Bavianen trekken rond in groepen van 10 tot 200 exemplaren meestal bestaande uit enkele dominante mannetjes, vrouwen met hun jongen en onvolwassen dieren. De mannetjes leven in een hiërarchie. De grootste, sterkste en agressiefste baviaan is het dominantst. De meest dominante mannetjes hebben het recht om te paren, het beste voedsel en de beste slaapplaats. Meestal is dreigen (grommen, schijnaanvallen) genoeg om minder dominante dieren op hun plaats te wijzen. Soms dagen lager geplaatste mannetjes een dominante baviaan uit tot een gevecht. Bij deze gevechten kunnen gewonden en zelfs doden vallen. Dominante mannetjes houden zich enkel bezig met bronstige vrouwtjes, andere vrouwtjes negeren ze. Door middel van vlooien halen dieren de banden aan binnen de groep.
Vrouwtjes krijgen per worp één jong, dat ze gedurende enkele dagen bij zich dragen. Na een week of twee gaat het op onderzoek uit, maar blijft in de buurt van de moeder, die hem nauwlettend in de gaten houdt. Na drie maanden verzwakt de aandacht van de moeder, en gaat het jong vaker op eigen ontdekkingstochten. De twee trekken alleen nog met elkaar op bij groot gevaar. Na een jaar houdt hij zich meer bezig met zijn leeftijdsgenootjes. Vrouwtjes blijven hun hele leven bij de groep, mannetjes vertrekken zodra ze volwassen zijn geworden.
Leefgebied
Bavianen leven voornamelijk in beboste savannes en steppen. Eigenlijk kunnen ze overal overleven, zolang er maar een (tijdelijke) drinkplaats is en een plek om in te schuilen bij gevaar (bijvoorbeeld rotsen of bomen). Ze ontbreken in volledig open gebieden en in dichte bossen. Ze komen voor in bijna geheel Afrika ten zuiden van de Sahara, met uitzondering van de regenwouden in West- & Centraal-Afrika. De mantelbaviaan leeft ook in de halfwoestijnen van Jemen en het zuidoosten van Saoedi-Arabië.
Bavianen zijn opportunisten. Ze eten vrijwel alles, voornamelijk plantaardig voedsel als gras, bollen en knollen. Ook eten ze riet, bladeren, vruchten, zaden, peulen en acaciahars en -schors. Ook eten ze dierlijk voedsel, als sprinkhanen, slakken, schorpioenen, honingraten, hagedissen, eieren, vissen en kikkers. Soms jagen ze ook op vogels en middelgrote zoogdieren, van jonge apen, galago's en hazen tot jonge antilopen.
Bavianen hebben veel vijanden. De belangrijkste vijand is de luipaard, maar ook andere roofdieren als leeuw, gevlekte hyena, jachtluipaard, Afrikaanse wilde hond, roofvogels en zadeljakhals, en zelfs chimpansees en pythons grijpen wel eens een baviaan. Bij gevaar waarschuwt een baviaan de andere dieren met een krijs, waarna de dieren luid schreeuwend alle kanten op rennen.
Bavianen leven soms in gemengde groepen met antilopen als impala en Grants gazelle en met groene meerkatten. Alhoewel beide soorten elkaar waarschuwen bij gevaar, kan een baviaan zich wel eens vergrijpen aan een jong van de andere soort.
Soorten
Over het algemeen worden er vijf soorten onderscheiden. Sommige wetenschappers onderscheiden maar twee soorten, Papio hamadryas (de mantelbaviaan) en Papio papio of Papio cynocephalus (alle andere soorten). Anderen beschouwen alle bavianen als ondersoorten van Papio hamadryas.
- Geslacht Papio (Bavianen)
- Groene baviaan of anubisbaviaan (Papio anubis)
- Gele baviaan (Papio cynocephalus)
- Bruine baviaan of sfinxbaviaan (Papio papio)
- Beerbaviaan of Kaapse baviaan (Papio ursinus)
- Mantelbaviaan (Papio hamadryas)
- Gelada of Geladabaviaan (Theropithecus gelada)
Vrije mediabestanden over Papio op Wikimedia Commons