Griekse fonologie

De Griekse fonologie zijn de uitspraakregels van de Griekse taal. De meeste onderzoekers gaan ervan uit dat de uitspraak van de letters in het Grieks gedurende de eeuwen gewijzigd is, en dat de Nieuwgriekse uitspraak bijgevolg verschilt van hoe de woorden in vorige varianten van het Grieks uitgesproken werden.

Voor de uitspraak van het Oudgrieks zijn er twee hoofdsystemen: volgens het ene systeem worden de Griekse woorden ’Grieks’ uitgesproken, dus met de moderne Griekse uitspraak. Het andere systeem staat bekend als de Erasmische uitspraak.

Erasmisch

De benaming ’Erasmische uitspraak’ is terug te voeren op Erasmus van Rotterdam, die deze uitspraak ingevoerd zou hebben. Deze houdt ongeveer in dat men de letters die men ziet ook eenvoudig zo uitspreekt.

Als tegenhanger van de Erasmische uitspraak gold Johannes Reuchlin, die Grieks had geleerd via de Byzantijnse geleerden en die hun uitspraak navolgde.

De gewone schooluitspraak waarmee men Oudgrieks op school leert, is gewoonlijk een versie van de Erasmische uitspraak. In de praktijk verschilt dat wat men ’Erasmische uitspraak’ noemt van land tot land. In het Nederlands is er bijvoorbeeld geen th-klank en spreekt men de Griekse theta op school meestal als een t uit. De Griekse phi wordt echter een f en geen p. In Engelstalige landen zal men eerder de Engelse th gebruiken, maar heeft men moeite met de ch. Omdat het om Oudgrieks gaat, vindt men de betekenis van de woorden en de grammatica belangrijker dan een historisch correcte uitspraak.

Aangezien de Erasmische uitspraak gezien wordt als de tegenhanger van de modern-Griekse uitspraak, worden soms alle andere uitspraaksystemen dan het modern Grieks beschouwd als vormen van ’Erasmische’ uitspraak. Randall Buth noemt zijn taallessen Emic Koine.

Fonemisch

Als taalleraar ontwikkelde dr. Randall Buth een uitspraaksysteem omdat hij de studenten het Koine Grieks zoals een levende taal wou laten leren. Hij ging daarbij uit van de volgende principes:

1. De uitspraak is vooral bedoeld voor wie Koine Grieks wil leren, het algemene Grieks dat van de derde eeuw voor onze jaartelling tot in de vierde eeuw van deze jaartelling werd gebruikt. Meer specifiek ligt het accent op het Koine Grieks van wat historisch de Romeinse periode in het land Israël wordt genoemd: van het jaar 63 tot 325.
2. De uitspraak dient het onderscheid te behouden in uitspraak tussen verschillende letters zoals dit in de Romeinse periode was. Dit betekent dat de uitspraak fonemisch moet zijn.
3. De uitspraak dient, voor zover dit praktisch is, historisch te zijn: het moet reflecteren hoe de taal in de Romeinse periode klonk.
4. Indien mogelijk, zou de uitspraak de studenten moeten helpen om zich aan te passen aan andere dialecten van het Grieks en een brug vormen naar de hele Griekse taal. In geval van twijfel ligt de nadruk op overeenstemming met het historische Grieks.
5. Indien mogelijk zou de uitspraak praktisch aanleerbaar moeten zijn voor wie Engels, Spaans, Frans of Duits spreekt.

Het fonemische principe houdt in dat woorden normaal gezien door hun klank onderscheiden worden.

Taalkundige reconstructies

Het Attisch was een belangrijke fase van het Oudgrieks. Sommigen geven de voorkeur aan een gereconstruurde vorm van de Attische uitspraak. Vox Graeca van prof. Sydney Allen en Stephen Daitz is een vorm van gereconstrueerde uitspraak van het Attische Grieks uit de klassieke tijdsperiode. Dit is het meest uitgebreide van de gereconstrueerde uitspraaksystemen en er bestaat een redelijke consensus over de geldigheid ervan. Het systeem schenkt aandacht aan de lengte van de klinkers, en maakt gebruik van een melodie of toonhoogte-accent (pitch accent) (zoals in het Chinees) waar het huidige Grieks en de Europese talen een klemtoon-accent (stress accent) gebruikt. Letter zoals Θ, theta, Φ, phi en Χ, chi, werden werd nog niet fricatief uitgesproken zoals in het moderne Grieks (d.w.z. zoals een Engelse th, een f en een ch zoals in het woord licht), maar aangeblazen zoals de th, ph en kh en andere letters in Indische talen zoals het Hindi.

Erop aandringen dit systeem te gebruiken voor alle latere fasen van het Oudgrieks, zou echter lijken op het invoeren van de Engelse uitspraak uit de tijd van Geoffrey Chaucer voor alle latere fasen van de Engelse taal.

Nieuwgriekse uitspraak voor Oudgrieks

Chrys C. Caragounis verdedigt daartegenover de stelling dat de uitspraak nagenoeg hetzelfde is gebleven. In zijn werk The Error of Erasmus, verdedigt hij het gebruik van de huidige uitspraak van het Grieks (demotiki) voor alle voorgaande generaties van de Griekse taal en wijst hij alle vormen van on-Griekse uitspraak en zogenaamde filologische reconstructies van de hand. Zo voert hij aan dat Erasmus eigenlijk werd beetgenomen door de Zwitserse geleerde Henricus Loritus (ook bekend als Glareanus), die beweerde dat het Oudgrieks nu volgens andere regels werd uitgesproken. Erasmus zou de „Erasmische” uitspraak later niet meer hebben gebruikt.

Anderen voeren argumenten aan uit de klassieke schrijvers waaruit zou blijken dat de uitspraak inderdaad veranderd is. Bijvoorbeeld kan men de klanknabootsende woorden noemen die door Oudgriekse auteurs werden. Wanneer men schreef dat een schaap ’βη βη’ zei, bedoelde men zeker niet ’vie vie’, zoals dit in Modern Grieks zou worden uitgesproken, maar ’bè bè’.

De discussie over de juiste uitspraak

Sterke meningen over de uitspraak leiden soms tot discussies over wat de juiste uitspraak van het Grieks was. Men kan echter zeggen dat het Grieks als lingua franca van zijn tijd niet door iedereen exact hetzelfde uitgesproken werd. Voor de hellenistische periode kunnen we aannemen dat er een Alexandrijnse, Egyptische uitspraak of dialect was, een versie in Asia Minor, een uitspraak in Palestina, in Rome, enz. Men kan dus niet spreken over één enkele vorm van juiste uitspraak. De hedendaagse manieren om Oudgrieks uit te spreken, zijn aanvaardbaar, wanneer deze begrijpelijk zijn, ertoe bijdragen dat men deze taal kan leren, en klinken als een werkelijke taal.

Weblinks Algemeen (en) Katerina Sarris, Greek alphabet letters, (script and their pronunciation in I.P.A.) (vertaal via: ), vergelijkt in een uitgebreide tabel de ’Erasmische’ of gereconstrueerde klassieke uitspraak met de Nieuwgriekse uitspraak, en geeft gedetailleerde informatie per letter. (en) Institute of Biblical Greek Overzicht van de verschillende systemen en linkverzameling. Erasmisch (en) Prof. Donald Mastronarde, Pronunciation Guide (vertaal via: ), Prof. Mastronarde’s uitspraakgids voor klassiek Grieks in de Erasmische uitspraak. (de) Raphael Kühner, Friedrich Blass, Ausführliche Grammatik der Griechischen Sprache (vertaal via: ), hoofdstuk ’Von der Aussprache der Buchstaben.’ Gereconstrueerde klassiek Attische uitspraak (en) Prof. Sydney Allen, VOX GRAECA, A Guide to the Pronunciation of Classical Greek Cambridge University, 1968, 1974. Derde uitgave 1987. Kritiek op on-Griekse uitspraak (en) Chrys Caragounis, The Error of Erasmus and Un-Greek Pronunciations of Greek Bewijzen voor veranderde uitspraak (en) (el) Harry Foundalis, The Greek Alphabet (vertaal via: ) (en) The Error of Caragounis (vertaal via: ) Fonemische uitspraak (en) Randall Buth, Koine Greek pronunciation (vertaal via: ) http://www.biblicalgreek.org/links/pronunciation.php

Verwijzingen