Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bornhardt
Een bornhardt (/ˈbɔːrnˈhɑːrt/) is een koepelvormige, steilwandige, kale rotsuitstulping van minstens 30 meter (100 ft) hoogte en enkele honderden meters breed. Ze zijn vernoemd naar Wilhelm Bornhardt (1864–1946), een Duitse geoloog en ontdekkingsreiziger in Duits Oost-Afrika, die dit kenmerk voor het eerst beschreef.
Hoewel bornhardt oorspronkelijk soms werd gebruikt om een type inselberg (letterlijk eilandberg - een geïsoleerde koepel in een verder vlak landschap) aan te duiden, wordt de term bornhardt in moderne literatuur gebruikt om te verwijzen naar koepelvormige heuvels en bergen, ongeacht isolatie; dus niet alle bornhardts zijn inselbergs en niet alle inselbergs zijn bornhardts. Bornhardts zijn doorgaans samengesteld uit stollingsgesteenten, vaak granieten, maar er zijn ook voorbeelden van bornhardts van gneis, kwartsiet en arkose.
De Voltzberg in Suriname, dichtbij de Raleighvallen is een typisch voorbeeld van deze landvorm en is de oorsprong van de veelvoorkomende bijnaam "suikerbrood" voor bornhardts.
Bornhardts zijn het gemakkelijkst te zien in droge en semi-droge gebieden, maar komen voor in een breed scala aan klimaten. Ze worden gevonden in diverse topografische omgevingen en komen vooral voor in veelcyclische landschappen. In de loop van geologische tijd kunnen bornhardts degraderen en andere landvormen vormen, zoals nubbins (of heuvels) en kasteelkoppies. Bornhardts werden vroeger beschouwd als typisch tropische landvormen, maar zijn aangetoond meer verband te houden met lithologie en de structuur van gesteenten dan met het klimaat.
Afhankelijk van hun vorm worden ze ook wel suikerbroden, walvisruggen, schildpaddenruggen of koepels genoemd. Op bepaalde plaatsen kunnen ze bekend staan als dwalas, halve sinaasappels, matopos, enz. Vaak wordt het onderliggende geologische breukpatroon weerspiegeld in de oppervlakte-indeling van bornhardts, zoals te zien is in de Kamiesbergen van Namaqualand en de Everard Ranges van Centraal-Australië.
Bornhardts vertonen vaak uitgebreide bladbreuken (breuksystemen in het gesteente parallel aan het oppervlak). Er zijn twee belangrijke theorieën over de oorsprong van bornhardts, die beide verband houden met breuken. De exogene theorie stelt dat bladbreuken ontstaan als reactie op de opkomende topografie, terwijl de endogene theorie suggereert dat de topografie in bornhardts al bestaande blad.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Bornhardts op Wikimedia Commons.
