Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Nobelprijs
De Nobelprijs (Zweeds:Nobelpriset, Noors: Nobelprisen) is een jaarlijkse prijs voor wetenschappelijk onderzoekers die een opmerkelijke prestatie hebben geleverd op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en fysiologie of geneeskunde, aan auteurs die belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de literatuur en voor personen en organisaties die belangrijk hebben bijgedragen aan bevordering van de vrede. De prijs werd ingesteld in 1895 in het testament van Alfred Nobel.
Daarnaast wordt sinds 1968 jaarlijks de Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie, ter nagedachtenis aan Alfred Nobel uitgereikt, die vaak kortweg de Nobelprijs voor de Economie wordt genoemd.
Hoewel het met de prijs verbonden bedrag niet onaanzienlijk is, is het prestige en de erkenning die men door het winnen van een Nobelprijs krijgt voor de meeste winnaars de belangrijkste beloning.
De prijs voor de Vrede wordt toegekend door een commissie van vijf leden van het Noorse parlement (de Nobelcommissie). De andere prijzen worden toegekend door verschillende Zweedse wetenschappelijke instellingen:
- de Zweedse Academie: Literatuur
- het Karolinska Instituut: Fysiologie of Geneeskunde
- de Koninklijke Academie voor de Wetenschappen: Natuurkunde en Scheikunde
De prijs, tegenwoordig 10 miljoen Zweedse kronen (circa 1 miljoen euro), is bedoeld ter ondersteuning van verder onderzoek, zonder dat de prijswinnaar zich met de financiering daarvan hoeft bezig te houden.
Geschiedenis
De prijs is bij testamentaire beschikking ingesteld door de schatrijke Zweedse industrieel Alfred Nobel. De prijs was een compensatie voor verschrikkingen die zijn uitvinding dynamiet voor de mensheid betekende. Hij wilde op deze wijze zowel de wetenschap als de vrede bevorderen.
In het testament werd bepaald dat vrijwel zijn hele vermogen gebruikt moest worden voor de oprichting van een fonds: de Nobelstichting. Van de opbrengsten van dit fonds dienden vijf prijzen te worden toegekend, vier in Zweden en een in Noorwegen. Beide landen waren op dat moment nog verenigd in een personele unie: Zweden-Noorwegen. Van de rente van het vermogen van Alfred Nobel worden jaarlijks de Nobelprijzen betaald.
De eerste ceremoniële prijsuitreiking vond plaats in 1901, in de Oude Muziekacademie van Stockholm. Vanaf 1902 vindt de uitreiking volgens traditie jaarlijks plaats op 10 december, de sterfdag van Nobel, door de Zweedse en de Noorse koning, respectievelijk in de Concertzaal van Stockholm (Stockholms Konserthus) en in het stadhuis van Oslo.
Geen Nobelprijs voor Wiskunde
Een Nobelprijs voor wiskunde ontbreekt. De Turing Award wordt beschouwd als de hoogste prijs binnen de informatica, genoemd naar de Britse wiskundige Alan Turing. Daarnaast zijn er de Fields Medal, voor jonge wiskundigen (jonger dan 40) en sinds 2002 de Abelprijs. De laatste is genoemd naar de Noorse wiskundige Niels Henrik Abel en wordt uitgereikt door de koning van Noorwegen. Deze prijs heeft zich in korte tijd gepositioneerd, zowel qua prijzengeld als status, als waardige vervanger voor de ontbrekende "Nobelprijs voor wiskunde".
Er is veel gespeculeerd waarom een Nobelprijs voor wiskunde ontbreekt[1]. Een wijdverbreid verhaal is dat Nobel wilde voorkomen dat een beroemd wiskundige (Gösta Mittag-Leffler) de prijs zou krijgen, omdat hij een affaire zou hebben met een vrouw met wie Nobel relaties onderhield. Meer waarschijnlijke verklaringen zijn dat Nobel de wiskunde niet zag als een praktische wetenschap waar de mensheid veel aan zou hebben, en het feit dat er al een andere prestigieuze wiskundeprijs in Scandinavië bestond, waar hij niet mee wilde concurreren.
Lijsten met Nobelprijswinnaars
- Volgens discipline
- Nobelprijs voor de Natuurkunde
- Nobelprijs voor de Scheikunde
- Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde
- Nobelprijs voor de Literatuur
- Nobelprijs voor de Vrede
- Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie
- Volgens land
- Lijst van Belgische Nobelprijswinnaars
- Lijst van Nederlandse Nobelprijswinnaars
- Lijst van Israëlische Nobelprijswinnaars
- Overige lijsten
Echtparen
Driemaal in de geschiedenis is een Nobelprijs toegekend aan een echtpaar:
- 1903 - Pierre Curie en Marie Sklodowska, Frankrijk, voor natuurkunde;
- 1935 - Irene Curie en Frédéric Joliot, Frankrijk, voor scheikunde, dochter en schoonzoon van vorigen;
- 1947 - Carl Cori en Gerty Cori, Tsjecho-Slowakije, VS, voor geneeskunde.
Zie ook
Literatuur
- The politics of excellence, beyond the nobel prize; R. Friedman ; 2002
- Nobel Century: a biographical analysis of physics laureates, in Interdisciplinary Science Reviews, by Claus D. Hillebrand ; June 2002; No 2. p.87-93
Externe links
| Nobelprijs |
|---|