Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Mystiek: verschil tussen versies
(Het woord mystiek wordt in verschillende betekenissen gebruikt. ([http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mystiek&oldid=21363912])) |
(Het woord mystiek (mystisch) wordt in verschillende betekenissen gebruikt, waaronder 'geheimzinnig'. ([http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mystiek&oldid=21363912])) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Het woord '''mystiek''' wordt in verschillende betekenissen gebruikt. | Het woord '''mystiek''' oftewel '''mystisch''' wordt in verschillende betekenissen gebruikt. | ||
In het dagelijkse taalgebruik is mystiek vooral een [[bijvoeglijk naamwoord]] en betekent dan geheimzinnig, verborgen of raadselachtig. In andere betekenissen heeft het woord betrekking op ofwel een ''streven naar'' | In het dagelijkse taalgebruik is mystiek vooral een [[bijvoeglijk naamwoord]] en betekent dan [[geheimzinnig]], verborgen of [[raadselachtig]]. In andere betekenissen heeft het woord betrekking op ofwel een ''[[streven|streven naar]]'' iets, danwel een ''[[beleving]]'' van iets. | ||
De neiging tot mystiek wordt wel aangeduid als ''mysticisme''. | De neiging tot mystiek (neiging tot het [[geloven]] in [[wonder]]en en/of het [[bovennatuurlijk]]e) wordt wel aangeduid als '''mysticisme'''.<br>Iemand die dit aanhangt of beoefent noemt men '''mysticus'''. | ||
==Kenmerken== | ==Kenmerken== | ||
Hoewel de mystieke ervaring van een persoon in details en intensiteit kan verschillen worden er meestal dezelfde, algemene kenmerken beschreven: | Hoewel de mystieke ervaring van een persoon in details en intensiteit kan verschillen worden er meestal dezelfde, algemene kenmerken beschreven: | ||
*In de mystieke ervaring verdwijnt alle 'andersheid' en wordt de wereld als ''een geheel'' ervaren; de [[mysticus]] probeert zich te ''verenigen'' met het [[transcendent (filosofie)|transcendente]]. | *In de mystieke ervaring verdwijnt alle 'andersheid' en wordt de wereld als ''een geheel'' ervaren; de [[mysticus]] probeert zich te ''verenigen'' met het [[transcendent (filosofie)|transcendente]]. | ||
*De mysticus komt tot de realisatie dat zijn/haar eigen subjectieve werkelijkheid ''niet'' afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan. | *De mysticus komt tot de [[realisatie]] dat zijn/haar eigen [[subjectief|subjectieve]] [[werkelijkheid]] ''niet'' afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan. | ||
==Actieve en passieve mystieke ervaring== | ==Actieve en passieve mystieke ervaring== | ||
Er bestaan [[natuur (kosmos)|natuurlijke]] en [[religie|religieuze]] mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange [[bos]]wandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze passief zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring actief nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde [[traditie]] verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel [[spiritualiteit|spirituele]] ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben. | Er bestaan [[natuur (kosmos)|natuurlijke]] en [[religie|religieuze]] mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange [[bos]]wandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze [[passief]] zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring [[actief]] nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde [[traditie]] verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel [[spiritualiteit|spirituele]] ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben. | ||
Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde [[gebed]], [[Contemplatie]] of [[meditatie]]. | Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde [[gebed]], [[Contemplatie]] of [[meditatie]]. | ||
| Regel 17: | Regel 17: | ||
==Mystiek en rationalisme== | ==Mystiek en rationalisme== | ||
De mystiek staat vaak op gespannen voet met op [[rationalisme|rationalistische]] wijze verworven [[Kennis (wetenschap)|kennis]]. De oorzaak hiervan ligt in het | De mystiek staat vaak op gespannen voet met op [[rationalisme|rationalistische]] wijze verworven [[Kennis (wetenschap)|kennis]]. De oorzaak hiervan ligt in het [[intrinsiek]]e [[subjectief|subjectieve]] karakter van de mystieke ervaring. Het probleem, vanuit rationalistisch [[perspectief (denkrichting)|perspectief]], is dat mystieke kennis niet geverifieerd kan worden. Mystieke kennis is aldus zeer [[persoonlijk]], maar niet per definitie onware kennis. | ||
Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de [[parapsychologie]]. | Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de [[parapsychologie]]. | ||
Versie van 29 jul 2010 06:56
Het woord mystiek oftewel mystisch wordt in verschillende betekenissen gebruikt. In het dagelijkse taalgebruik is mystiek vooral een bijvoeglijk naamwoord en betekent dan geheimzinnig, verborgen of raadselachtig. In andere betekenissen heeft het woord betrekking op ofwel een streven naar iets, danwel een beleving van iets.
De neiging tot mystiek (neiging tot het geloven in wonderen en/of het bovennatuurlijke) wordt wel aangeduid als mysticisme.
Iemand die dit aanhangt of beoefent noemt men mysticus.
Kenmerken
Hoewel de mystieke ervaring van een persoon in details en intensiteit kan verschillen worden er meestal dezelfde, algemene kenmerken beschreven:
- In de mystieke ervaring verdwijnt alle 'andersheid' en wordt de wereld als een geheel ervaren; de mysticus probeert zich te verenigen met het transcendente.
- De mysticus komt tot de realisatie dat zijn/haar eigen subjectieve werkelijkheid niet afzonderlijk van de object-gerichte werkelijkheid kan bestaan.
Actieve en passieve mystieke ervaring
Er bestaan natuurlijke en religieuze mystieke ervaringen. Natuurlijke mystieke ervaringen zijn bijvoorbeeld het gevoel dat ervaren wordt één te zijn met de natuur tijdens een lange boswandeling. Dit soort ervaringen zijn van een geheel andere aard dan de religieuze mystieke ervaringen, vooral omdat ze passief zijn. Meestal 'overkomt' het iemand zonder dat deze de ervaring actief nastreeft. Natuurlijke mystieke ervaringen worden niet als religieuze ervaringen beschouwd omdat ze niet met een bepaalde traditie verbonden zijn. Het zijn uiteraard wel spirituele ervaringen en kunnen een diepgaande invloed op het individu hebben.
Religieuze mystieke ervaringen zijn vaak meer actief dan de passieve natuurlijke ervaring. De mystieke ervaring kan worden opgeroepen middels het hierboven genoemde gebed, Contemplatie of meditatie.
Verder kan volgens sommigen een mystieke ervaring worden beleefd bij het gebruik van psychedelische drugs, zoals LSD of paddo's. In veel niet-westerse culturen was (en is) gebruik van dit soort middelen een belangrijk onderdeel van de religie.
Mystiek en rationalisme
De mystiek staat vaak op gespannen voet met op rationalistische wijze verworven kennis. De oorzaak hiervan ligt in het intrinsieke subjectieve karakter van de mystieke ervaring. Het probleem, vanuit rationalistisch perspectief, is dat mystieke kennis niet geverifieerd kan worden. Mystieke kennis is aldus zeer persoonlijk, maar niet per definitie onware kennis.
Doordat bij mystici vaak paranormale ervaringen en verschijnselen worden waargenomen is de mystiek ook een onderzoeksterrein voor de parapsychologie. Doch eveneens vanuit strikt wetenschappelijke psychologie is er recent interesse voor mystieke ervaringen. Met name vanuit het behaviorisme wordt een verband gelegd tussen het typisch menselijk vermogen tot perspectiefname en mystieke belevingen[1][2][3].
Vormen van mystieke kennis
- Mystiek betekent in het eerste geval het geloven (aannames) in het op eniger wijze trachten te komen tot een innige vereniging met God, het goddelijke of het bovennatuurlijke, of het bereiken van diepe staten van meditatie (zoals jhanas) en spirituele realisaties (zoals Nirvana). Veelal gebeurt dit door middel van gebed, beschouwing of meditatie.
- In het andere geval is sprake van subjectieve ervaringen van bovennatuurlijke aard, contact dus met een andere werkelijkheid dan de gebruikelijke. Deze contacten kunnen meer of minder intensief zijn. Al naargelang de afstand tot het bovenaardse kunnen zulke ervaringen uiteenlopen van een eenvoudig besef van het hogere tot aan een heftige vervoering, buiten zichzelf treden of het goddelijke intens gewaarworden.
De Boeddha onderscheidde Zes Bovennatuurlijke Krachten[4], die zowel ervaringen van bovennatuurlijke aard als spirituele realisaties en vormen van kennis bevatten.
Zowel bij het geloven als ook bijgeloven is er sprake van aannames, welke voor waar gehouden worden, en welke meestal geconcentreerde aannames zijn, voortkomend uit één of meerdere geschriften uit doorgaans een ver verleden. Per definitie zijn aannames onzeker van aard, temeer dezen tot stand gekomen zijn uit factoren uit dat verre verleden. Gezien de mens en zijn begrip zich voortdurend ontwikkelt, kan een leidraad dat opgebouwd is uit beredeneringen met de daarbij behorende afzonderlijke begrippen van destijds niet als realistisch of redelijk beschouwd worden, om een huidig leven op af te stemmen. Echter moet in alle gevallen het gehele geschrift of het gedachtengoed getracht worden te begrijpen (als geheel), om die geschreven communicatie te vertalen naar de huidige factoren en aanwijzingen. Het is daarbij de kunst om geen kokervisie te vormen, maar ook voortdurend de eigen ogenschouw te overwegen en altijd aan te passen (conclusiegericht) wanneer dat moet (zonder uitzonderingen). Veelal heeft het bewustzijn van mensen zich in de loop van het leven al tot een meer-of-mindere kokervisie ontwikkeld, wat dan ook van het begin van het leven slechts te voorkomen is.
Bekende mystici
Mystiek en mensen met mystieke ervaringen komen door de hele geschiedenis voor:
- Gautama Boeddha, Indiaas mysticus, 480 voor Christus-400 voor Christus
- Hildegard van Bingen, Duitse mystica, 1098-1179
- Beatrijs van Nazareth, Brabantse mystica, 1200-1268
- Hadewijch, Brabantse mystica, 13e eeuw
- Meester Eckhart, Duits mysticus, 1260-1328
- Jan van Ruusbroec, Vlaams mysticus, 1293-1381
- Suster Bertken, Utrechtse mystieke dichteres, 1427-1514
- Theresia van Avila, Spaanse mystica, 1515-1582
- Juan de la Cruz, Spaans mystiek dichter, 1542-1591
- Jakob Böhme, Duits mysticus, 1575-1624
- Antoinette Bourignon, Frans-Vlaamse mystica van 1616-1680
- Emanuel Swedenborg, Zweedse filosoof/theoloog, 1677-1772
- Anna van Hees, Nederlandse mystica, 1768-1825
- Anna Catharina Emmerich, Duits mystica, 1774-1824
- Jakob Lorber, Oostenrijks/Sloveens mysticus, 1800-1864
- Aldous Huxley, Brits-Amerikaans mystiek beoefenaar, 1894-1963
- Jiddu Krishnamurti, Indiaas mysticus, 1895-1986
- Thomas Merton, Frans-Amerikaans Mysticus, 1915-1968
Externe links
- Evelyn Underhill Een onderzoek naar de Aard en Ontwikkeling van het Spirituele Bewustzijn
- W.T. Stace Mystiek en Filosofie
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Hayes, S.C. (1984). Making sense of spirituality. Behaviorism, 12, 99-110.
- º Barnes-Holmes, D., Hayes, S.C., & Gregg, J. (2001). Religion, spirituality, and transcendence. In S.C. Hayes, D. Barnes-Holmes, & B. Roche (Ed.). Rela-tional Frame Theory: A post-Skinnerian account of human language and cognition (p. 239-251). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
- º De Groot, F. (2009). Van Zelf tot Mystiek. Een ontmoeting tussen psychologie en spiritualiteit. Averbode: Altiora.
- º De zes bovennatuurlijke krachten - Toespraak van Boeddha over de bovennatuurlijke krachten.