Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Lood (element)
Lood is een scheikundig element met symbool Pb (van het Latijn: plumbum) en atoomnummer 82. Het is een donkergrijs hoofdgroepmetaal.
Ontdekking
Lood wordt sinds 5000-4500 v.Chr. gebruikt omdat het wijdverspreid op aarde voorkomt en eenvoudig kan worden bewerkt. Alchemisten dachten dat lood het oudste metaal was en associeerden het met de planeet Saturnus. In het Romeinse Rijk werden loden pijpen gebruikt om water te transporteren die in sommige gevallen 2000 jaar later nog steeds in gebruik zijn.
In de jaren 1980-90 ontstond het besef dat lood schadelijk is voor het milieu met als gevolg dat het gebruik ervan aan banden werd gelegd. In autobrandstoffen werd lood vervangen door andere stoffen en loden pijpleidingen werden vervangen door pijpleidingen in kunststof, (verzinkt) staal of koper.
Het symbool van lood Pb is afkomstig van de Latijnse naam Plumbum.
Lood is een zwaar metaal
Toepassingen
Sinds het bekend worden van de schadelijkheid van lood voor het milieu, is het gebruik ervan sterk teruggedrongen. Tot die tijd waren er legio toepassingen:
- De hoge buigzaamheid maakt lood geschikt om bij woningbouw kieren te dichten (loodslab). Van deze eigenschap wordt ook gebruikgemaakt in ramen van glas en lood, waarbij het stukje glas in een loden vatting opgesloten zit en de loodstrippen aan elkaar gesoldeerd worden.
- In oplaadbare batterijen en accu's wordt lood als elektrode gebruikt.
- In brandstoffen kan loodtetraethyl worden gebruikt als octaan verbeteraar. In de EU is dat sinds 1999 niet meer toegestaan.
- Lood kan worden toegepast in verf om het beter bestendig te maken tegen weersinvloeden. Sinds 1990 is dat in de EU niet meer toegestaan. Als pigment werd loodwit (loodoxide) veel toegepast.
- Legering met tin voor orgelpijpen.
- In de elektronica als soldeerverbinding in een legering met tin en soms ook zilver, (voorbeeld 60%lood, 38%tin en 2%zilver)
- In de legering Woodsmetaal voor diverse toepassingen.
Omdat lood goede bescherming biedt tegen gammastraling worden loden omhulsels vaak gebruikt om radioactieve bronnen veilig te bewaren.
Opmerkelijke eigenschappen
Lood is een zacht, buigzaam en kneedbaar donker-blauw-grijs metaal dat bij kamertemperatuur een slechte geleider van elektriciteit is. Het is zeer corrosiebestendig, zelfs tegen geconcentreerde oplossingen van zwavelzuur. Door lood te legeren met antimoon of andere metalen kan het harder worden gemaakt.
Bij 7,2 K wordt lood een supergeleider.
Lood is het zwaarste element dat stabiele isotopen heeft, hoewel bismut-209 door zijn zeer lange halfwaardetijd ook als stabiel kan worden beschouwd. Zwaardere elementen vervallen uiteindelijk naar lood. Een deel van het lood is dus ontstaan uit deze elementen.
Verschijning
Ongebonden lood is vrij zeldzaam in de aardkorst. Veelal wordt het aangetroffen in ertsen die naast lood ook zink, zilver en koper bevatten. Het meest voorkomende loodhoudende mineraal is galena dat ruim 86% lood bevat. Andere mineralen die als loodbron worden gebruik zijn cerussiet en anglesiet. Een andere - steeds belangrijker wordende - bron van lood is de recycling van afgedankte loodhoudende materialen.
Isotopen
| Meest stabiele isotopen | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Iso | RA (%) | Halfwaardetijd | VV | VE (MeV) | VP |
| 202Pb | syn | 52,5×103 j | α | 1,364 | 198Hg |
| 204Pb | syn | 1,4×1017 j | α | 3,800 | 200Hg |
| 205Pb | syn | 1,53×107 j | EV | 1,531 | 205Tl |
| 206Pb | 24,1 | stabiel met 124 neutronen | |||
| 207Pb | 22,1 | stabiel met 125 neutronen | |||
| 208Pb | 52,4 | stabiel met 126 neutronen | |||
| 210Pb | syn | 22,3 j | α | 5,484 | 206Hg |
Op aarde komen drie stabiele loodisotopen voor, één radioactieve isotoop met een dusdanig lange halfwaardetijd dat het ook als stabiel kan worden beschouwd en een aantal radioactieve isotopen met kortere halfwaardetijden.
Toxicologie en veiligheid
Langdurige blootstelling aan lood en loodverbindingen kan hersenbeschadigingen veroorzaken en tot bijvoorbeeld dementie leiden. Om die reden is het niet meer toegestaan lood te gebruiken voor waterleidingen.
Zie ook
| Chemische elementen en isotopen |
|---|
|
Periodiek systeem: Standaard · Alternatief · Elektronenconfiguratie |