Emanuel Felke

Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke (Kläden bij Stendal, 7 februari 1856 – München, 16 augustus 1926) was een luthers predikant die zich ontpopte als voorstander van de natuurgeneeskunde. Hij woonde en werkte van 1896 tot 1914 in Repelen bij Moers aan de Nederrijn en van 1915 tot 1925 in Bad Sobernheim, ontwikkelde de naar hem genoemde Felke-kuur en paste de irisdiagnostiek (iridologie) toe. Felke wordt ook beschouwd als de vader van de complexe homeopathie. Omdat bij de behandelingen vaak het insmeren met leem en het gebruik van leembaden gebruikt werd, noemde men hem ook de leempastoor (eigenlijk leemdominee; Duits Lehmpastor).

Leven

Felke was de zoon van de leraar Friedrich Felke en domineesdochter Hedwig. Al in zijn jeugdjaren was hij gefascineerd door de natuur en de vele geneeskrachtige planten die deze voortbracht.Aangespoord door zijn ouders, ging hij naar Berlijn om theologie te studeren. Hij behield intussen zijn interesse in de natuur en geneeskrachtige planten, en hij bezocht meerdere semesters medische colleges. Zijn belangstelling ging altijd uit naar de bekende alternatieve artsen Hahnemann (de grondlegger van de homeopathie) en Prießnitz (hydrotherapie). Na zijn graduatie werd hij, kreeg hij in 1887 zijn eerste pastoraat in Cronenberg, nabij Elberfeld. In 1890 brak een difterie-epidemie uit in Cronenberg, die het leven eiste van vele kinderen. Felke deed de aanbeveling om het homeopathische middel Mercurius cyanatus C 30 te gebruiken. HIermee behandelde kinderen overleefden de epidemie, wat vaak niet het geval was bij kinderen die een conventionele behandeling kregen. Door zijn succesvolle behandeling gingen meer mensen vertrouwen stellen in zijn raad over fysieke gezondheid. Daardoor moest hij enerzijds tijd gaan inplannen voor consultaties, maar kreeg anderzijds tegenwind van de gevestigde geneeskundigen, die hem beschuldigden van kwakzalverij.

Hij hoopte aan de druk te ontkomen door een overplaatsing aan te vragen aan de kerkleiding, In 1894 werd hij als predikant benoemd in de protestantse dorpskerk in Repelen. Hij hoopte zich daar in de eerste plaats op zijn roeping als predikant te kunnen toeleggen, maar het duurde niet lang voor hij bekend werd door zijn medische behandelingen en patiënten hem van heinde en ver kwamen opzoeken. Hij maakte gebruik van wat hij in zijn vrije tijd had geleerd uit de werken van Samuel Hahnemann, Adolf Just, Vincenz Prießnitz, Louis Kuhne, Arnold Rikli en Sebastian Kneipp en combineerde behandelingen met klei/leem, licht, lucht en water, met homeopathie, fytotherapie, en diagnose op basis van het iris van de patiënten (irodologie). Enkele burgers richtten in 1896 in Repelen een homeopathische vereniging op om zijn werk te steunen, omdat hij de homeopathische middelen meestal gratis verstrekte. Hij wordt beschouwd als de vader van de complexe homeopathie, omdat hij in afwijking van Hahnemann verschillende werkzame stoffen begon te combineren bij chronische ziektebeelden met meerdere symptomen.

In 1897 reisde Felke met enkele vertegenwoordigers van de gemeenschap naar het Harzgebergte, om het sanatorium Jungborn in het Eckertal te bezoeken, dat geleid werd door Adolf Just, een bekende natuurtherapeut uit die tijd. Het bezoek moet zoveel indruk hebben gemaakt dat men besloot een soortgelijke inrichting in Repelen te stichten.

Een groot stuk grasland en landbouwgrond aan het Repelenmeer, niet ver van de dorpskerk, werd gekocht voor 50.000 goudmark (omgerekend nu bijna 250.000 euro) en het kuurterrein werd met veel persoonlijke inspanning aangelegd. Vijftig openluchthutten werden toegevoegd als accommodatie voor 100 tot 120 personen en paviljoens werden ingericht als ontspannings- en loungeruimte. In 1898 werd het Jungborn-terrein in gebruik genomen, dat nog steeds een van de populairste parken van Moers is. Omdat zowel de badtoepassingen als de sport en calisthenics ongekleed werden uitgevoerd, waren er twee door omheiningen omgeven badparken, één voor mannen en één voor vrouwen. Felke bouwde een bloeiend kuurbedrijf op, eerst in Repelen en vervolgens in Bad Sobernheim. Hoewel aanvankelijk werd aangenomen dat de oorspronkelijke omvang van het kuuroord meer dan royaal was, waren er in het seizoen van mei tot oktober tot 400 kuurgasten in Repelen, zodat velen van hen in particuliere pensions moesten worden ondergebracht. Veel van de kuurgasten kwamen van ver, onder andere uit de Verenigde Staten, Engeland en Rusland. Dit betekende een enorme economische impuls voor de stad en in het bijzonder voor het hotelwezen. In 1914 werd het hotel Jungborn gebouwd. Deze nieuwe beweging, ongewoon als ze was voor de plattelandsbevolking, kreeg echter ook veel kritiek. Omdat de kuurgasten tijdens de behandelingen naakt waren, werd Felke ervan beschuldigd de goede zeden in gevaar te brengen, een beschuldiging waartegen hij zich heftig verweerde. Toen niet snel genoeg werd voldaan aan een eis om de hoogte van de omheiningen tot drie meter te verhogen, werd het park in 1899 korte tijd gesloten. Ook de kerkelijke autoriteiten vonden Felke’s activiteiten verdacht. Bij navraag liet de gemeente echter nooit na te bevestigen dat Felke ook altijd zijn pastorale plichten vervulde. Ondanks de kritiek ontstond er een volwaardige Felke-beweging. In 1909 werd Felke na een rechtszaak van een week in het gelijk gesteld.

In 1912 stelden de kerkelijke autoriteiten, die Felke’s bijberoep als natuurarts niet goedkeurden, hem voor zijn pastoraat op te geven. (Volgens een online-encylcopedie was die ook omdat hij zich met een affaire zou hebben ingelaten.) Hij zei het ambt als predikant vaarwel om zich volledig te kunnen toeleggen op het behandelen van zieken.

Tegen 1914 waren er Felke-kuuroorden opgericht in Berlijn, Aken, Krefeld, Kettwig, Dortmund en Stettin. Deze instellingen mochten de naam Repelen-methode of Felke-methode niet gebruiken, tenzij ze van Felke de bevestiging kregen dat ze door hem waren opgeleid en geautoriseerd. In deze periode werden in Duitsland een aantal Felke-verenigingen opgericht, met in totaal meer dan 2.500 leden. In die tijd werd ook een Felke-tijdschrift uitgegeven.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de ontwikkeling van de Felke-kuuroorden echter abrupt stopgezet. De kuurfaciliteiten werden in gebruik genomen als militair hospitaal. Omdat hij zelfs in die omstandigheden zijn homeopathische behandelingen gratis bleef verstrekken, had hij helemaal geen inkomsten meer. Op uitnodiging van zijn leerling Andres Dhonau verhuisde hij van Repelen naar Sobernheim, waar Dhonau reeds in 1907 een Jungborn naar het model van Felke had opgestart. De activiteiten van het sanatorium in Repelen keerden na de oorlog nooit meer terug naar het oorspronkelijke niveau, ook al ging Felke er om de 14 dagen op bezoek. Als gevolg daarvan sloot het kuuroord; het Jungborn-Genootschap verkocht het hotel uiteindelijk aan een herbergier en in 1934 werden alle activiteiten gestaakt.

Felke was tot aan zijn dood actief in Sobernheim, waar hij een belangrijke rol speelde om van deze plaats aan de Nahe een succesvol kuuroord te maken. Hij werd daarom benoemd tot ereburger. Hij overleed in 1926 en werd begraven in Sobernheim.

Later werd er ter ere van hem een monument opgericht en er is nu ook een klein Felke-museum.

Verwijzingen

• Joachim Früchte, Felke, Emanuel, in: Neue Deutsche Biographie (NDB). Boekdeel 5, Duncker & Humblot, Berlijn 1961, ISBN 3-428-00186-9, p. 70– ingescande versie

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Emanuel Felke op Wikimedia Commons.

 

artikelkiem