Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Sage (volksverhaal)
Een sage (van het Duits was gesagt wird) is een volksverhaal waarin zaken als geografische bijzonderheden (in het bijzonder opvallende plaats- en streeknamen), typische weersverschijnselen of ogenschijnlijk bovennatuurlijke dingen worden verklaard. Een sage is dus weliswaar in wezen verzonnen, maar bevat doorgaans toch een kern van waarheid doordat de verhaallijn is gebaseerd op iets dat daadwerkelijk is waargenomen. Door middel van de sage wordt getracht het verschijnsel op alternatieve wijze te verklaren.
Er bestaan zeer veel sagen met een grote verscheidenheid aan onderwerpen. Als literair genre is de sage het nauwst verwant aan de mythe.
Onderverdeling en kenmerken
 Zie ook : Verschil tussen mythen, sagen en legenden |
De meeste sagen kunnen worden onderverdeeld in twee groepen. Etiologische sagen verklaren de herkomst van een gebeurtenis, gebruik, landschapskenmerk, plaats- of streeknaam. Volkssagen zijn verhalen zonder deze koppeling aan bestaande plaatsen of gebeurtenissen. Dit zijn meestal ook de wat eenvoudiger verhalen. Vrijwel elke plaats heeft wel een of meer plaatsgebonden sagen, wat betekent dat er alleen al in de Lage Landen duizenden sagen bestaan.
Het merendeel van de sagen verhaalt over vormen van spokerij, toverij, hekserij, waarzeggerij en over bovennatuurlijke wezens (zie mythisch wezen) als klopgeesten, weerwolven, aardmannetjes (kabouters), meerminnen en boemannen. Goden spelen doorgaans geen belangrijke rol in sagen, in tegenstelling tot wat bij mythen het geval is. Ook vormen sagen geen onderdeel van de biografie van heiligen, zoals legenden. Vaak worden sagen onterecht legenden genoemd.
Anders dan het sprookje speelt de sage zich vaak in een bepaalde tijd op een bepaalde plaats af. Het merendeel van de sagen verhaalt over vormen van spokerij, magie, hekserij, waarzeggerij en over bovennatuurlijke wezens als klopgeesten, weerwolven, kabouters, zeemeerminnen en boemannen. De afloop van sagen is regelmatig somberder dan van sprookjes. De traditionele sage heeft een moderne pendant in het zogenaamde Broodjeaapverhaal.
Sagen hadden in de Middeleeuwen vaak de vorm van volksliederen, die door troubadours werden overgeleverd.
Voorbeelden van sagen
| Zie ook : Mythen, sagen en legenden van de Lage Landen |
- De sage van De Vliegende Hollander
- Voorthuizer Bunckman sage
- Het verhaal over de juffertorens in de provincie Groningen.
- De verhalen over de witte wieven in onder meer Gelderland en Overijssel.
- Een sage uit Dordrecht (Zuid-Holland) gaat over schapensmokkel.
- Een sage uit Drenthe is het verhaal van Ellert en Brammert.
- De sage van het Glujende peerd van Terborg.
- De sage van Schoonebeek vertelt over de herkomst van de naam.
- De sage van Tetterode (Overveen) verhaalt van een sage uit Kennemerland over Diedryc van Tetterode.
- Het Vrouwtje van Stavoren
- De Zwanenridder (Lohengrin)
- Kerktorens van Tzum en Oldeboorn
- Het verhaal van Schele Guurte heeft overeenkomsten met de volksverhalen over Vrouw Holle.
- Ellert en Brammert over twee reuzen
- De Nibelungensage, een Middeleeuwse Scandinavisch/Duitse heldensage die is vastgelegd in de vorm van het Nibelungenlied.
- De Blondelsage, een Duitse troubadoursage over de zoektocht naar Richard Leeuwenhart.
Plaatselijke sagen
Het verhaal van het Ros Beiaard in het Belgische Dinant is een voorbeeld van een plaatselijke sage. Het verklaart hoe de grote rots (de Rocher Bayard) aldaar zou zijn ontstaan. Het paard sprong er namelijk met een reuzensprong vanaf, waardoor een scherp stuk rots losliet en vlakbij de Maas neerkwam.