Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Abraham Ortelius
Abraham Ortelius (Nederlandse naam: Abraham Ortels of Abraham Hortels) (Antwerpen, 4 of 14 april 1527 – aldaar, 28 juni 1598) was een Vlaamse cartograaf en geograaf.
Na Gerardus Mercator was hij de grootste geograaf van zijn tijd, en uitvinder van de moderne atlas. Zijn familie was afkomstig van de Duitse stad Augsburg. Ortelius leerde aanvankelijk onder leiding van zijn oom van Meteren, later door zelfstudie Grieks, Latijn en wiskunde te Antwerpen. Hij begon zijn loopbaan als hulpje: in 1547, op 20-jarige leeftijd, trad hij toe tot de Antwerpse Sint-Lukas gilde als afsetter van karten, inkleurder van kaarten. In het voorwoord van zijn Thesaurus Geographicus (1596) merkte Ortelius op dat de kustlijnen van de continenten zodanig overeenkomen dat deze van elkaar gebroken lijken te zijn. Voor zover bekend is hij hiermee de eerste in de geschiedenis geweest die deze observering maakte.
Reizen
In 1554 zette Abraham Ortelius een handeltje op in boeken en antiquiteiten, en maakte daarvoor vele reizen door West-Europa, zoals onder meer jaarlijkse reizen naar de boeken- en prentenbeurs van Frankfurt. Zeker in het begin was het hoofddoel van deze reizen in hoofdzaak zijn handel. Ortelius reist door Italië (misschien meerdere keren tussen 1550 en 1558, maar zeker in 1578), Frankrijk (1559-1560), door de Zeventien Provinciën en Zuid- en West-Duitsland (1560, 1575-1576), en in Engeland en Ierland).
Ook is een reis bekend die hij maakte in het gezelschap van Mercator in 1560 naar Trier, Lotharingen en Poitiers. Ortelius liet zich bijna zeker door Mercator bewegen tot een meer wetenschappelijke interesse. Mercator zou hem de suggestie hebben gedaan een wereldatlas samen te stellen. In de aanloop daarnaar publiceerde Ortelius in 1564 een achtbladige wereldkaart, die later in verkleind formaat ook in zijn wereldatlas zou opgenomen worden. De enig overgebleven kopie van de afzonderlijke wereldkaart bevindt zich in de universiteitsbibliotheek van Bazel (Zwitserland). Daarop volgde in 1565 nog een kaart van Egypte en in 1567 van Azië.
Theatrum Orbis Terrarum
In 1570, op 20 juni publiceerde hij eindelijk zijn meest invloedrijke werk, de wereldatlas Theatrum Orbis Terrarum, uitgegeven door Gilles Coppens van Diest (Aegidius Coppenius Diesth). Deze atlas bevatte nagenoeg geen eigen kaarten, maar bundelde 53 kaarten van andere meesters met bronvermelding. Voorheen waren enkel bundelingen van ongelijksoortige kaarten uitgebracht, sommige op maat en bestelling. Ortelius echter liet de kaarten voor deze atlas alle in dezelfde stijl en op dezelfde maat op koperplaten graveren, logisch geordend naar continent, streek en staat. Ortelius voorzag de kaarten bovendien van een beschrijvend commentaar en doorverwijzingen op de keerzijde. Zo werd voor het eerst alle West-Europese kennis van de wereld samengebracht in één boek.
Het voornaamste werk van Ortelius bestond dus uit het bijeenzoeken van de beste kaarten, ze te verfijnen, te combineren tot één kaart of juist op te splitsen over meerdere, en ze op dezelfde maat te brengen (folia van ongeveer 35 x 50 cm). Hij ging echter niet zover ook de naamgeving en plaatscoördinaten gelijk te trekken.
Kaarten
-
Typus Orbis Terrarum 1570
-
Palestinae 1570
-
Europae 1572
-
Zelandicarum 1580
-
Maris Pacifci 1589
-
Belgii Veteris 1594
-
Zelandiæ 1598
.jpg){kind=link}
Externe links
- Cartographica Neerlandica
- Abraham Ortelius op de website van de Koninklijke Bibliotheek van België
- Kaarten van Ortelius op de website van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam
- Abraham Ortelius op de website van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam
- H.A.M. van der Heijden, Abraham Ortelius en de kaart van de Nederlanden in de Romeinse tijd, in Hermeneus 71 (1999), pp. 184-195.
- Nederlandse Humanisten, art. 'Ortelius, Abraham (1527-1598)'
Vrije mediabestanden over Abraham Ortelius op Wikimedia Commons