Dannebrogordenen

Commandeur, Ridder, ster en plaque

De huidige Deense Orde van de Dannebrog (Deens: "Dannebrogordenen") werd op 12 oktober 1672 door Koning Christiaan V van Denemarken ingesteld. Hoewel de naam "Dannebrogorden" met "Orde van de Deense Vlag" vertaald kan worden is het internationaal gebruikelijk om de Deense naam te gebruiken.

"Dannebrog" is de Deense naam van de Deense vlag en deze vlag, een wit kruis op een rood veld, zou op het moment dat de Deense gelederen onder een aanval van de heidense Esten en hun Russische bondgenoten bezweken aan de hemel zijn verschenen of, volgens andere middeleeuwse bronnen, uit de hemel zijn gevallen. Dat gaf de Denen nieuwe moed en zij wonnen de slag. Waldemar benoemde na de slag vijfendertig dappere ridders in zijn nieuwe orde.

De Orde was een herleving van de in 1219 door Koning Valdemar II "de veroveraar" na de verovering van Reval ingestelde ridderorde. Deze legendarische stichtingsdatum wordt door de Deense regering als de geboortedag van de Dannebrog-Orde gezien en dat is in het protocol belangrijk omdat men de oudere onderscheiding vóór een later ingesteld ereteken draagt.

In 1671 werd vastgelegd dat de Orde van de Dannebrog vijftig edele ridders zou tellen. De Orde had, zoals in de 17e eeuw gebruikelijk was, slechts één enkele klasse en was behalve een onderscheiding ook een gemeenschap van ridders die in hun ordekleding, rode zijden mantel, zwarte hoed met rode en witte veren en witte broek, jas, vest, kousen en schoenen, bijeenkwamen.

Op 28 juni 1808 bepaalde Koning Frederik VI van Denemarken dat de Orde van de Dannebrog in het vervolg een moderne Orde van Verdienste zou zijn met vier graden en een bijzondere klasse de " Dannebrogman" die model zou staan voor de in 1815 in Nederland ingestelde Broederschap van de Nederlandse Leeuw. De koning liet de eis dat de leden van de Orde van adel moesten zijn vallen en bepaalde dat "al zijn onderdanen van welke klasse of positie dan ook" in de Orde van de Dannebrog opgenomen konden worden. De verlichte Deense koning volgde bij deze hervorming het voorbeeld van het Franse Legioen van Eer dat de eerste min of meer "democratische" ridderorde was.

De ridders werden "hvide riddere" of "witte ridders"genoemd terwijl de Ridders van de Orde van de Olifant de "blå riddere" of "blauwe ridders" waren.

De Deense regering is terughoudend met het verlenen van de kostbare zilveren, gouden en verguld zilveren versierselen. De orde staat dan ook in hoog aanzien. De meeste decoraties zijn bestemd voor ministers, parlementsleden na 10 jaar zitting in de Folketing, hoge ambtemnarten die bij het bereiken van een bepaalde ambtelijke rang op de decoratie mogen rekenen en militairen. Slechts zelden worden zakenlieden, kunstenaars en vrijwilligers gedecoreerd met deze orde. De dominees en bisschoppen van de Deense staatskerk worden daarentegen wèl geregeld met de versierselen van de Dannebrogorde verblijd. Ook Nederlandse en Belgische onderdanen werden in de orde opgenomen, soms voor bijzondere verdiensten, soms in hetr kader van een staatsbezoek. In 1984 werd ter gelegenheid van het Staatsbezoek van Hare Majesteit Koningin Beatrix aan Denemarken, o.a. de toenmalige Major Domus (hoofd interne dienst) Peter Beaujean benoemd tot ridder in de Dannebrogordenen.

Voor 1808 werd het wit geëmailleerde en roodgerande grootkruis met een kruis van tafelgeslepen diamanten versierd. Op de keerzijde stond het monogram van de regerende Deense koning. De grootkruisen droegen op de borst een geborduurde ster van zijde zilver- en gouddraad. enemarken heefty lang aan de geborduurde sterren vastgehouden en de massief zilveren sterren pas laat ingevoerd.

De originele graden van de Orde van de Dannebrog

• Grootcommandeur, deze graad neemt een bijzondere plaats in de Orde in en er zijn slechts zeven Grootcommandeurs. Zij moeten verwant zijn aan de Deense koninklijke familie en dragen een met diamanten bezet gouden kruis aan een lint om de hals of, in het geval van dames, aan een strik op de linkerborst.
• Ridder-Grootkruis, zij dragen het gouden kleinood van de Orde aan een breed lint over de rechterschouder op de linkerheup en een zilveren ster met daarop het kruis van de Orde op de linkerborst. Bij bijzondere gelegenheden wordt het grootkruis ook aan een gouden keten bestaande uit rood en wit geëmailleerde kruizen, gekroonde gouden monogrammen van koning Waldemar en gekroonde gouden monogrammen van de regerende Deense vorst gedragen.
• Commandeur, zij dragen het gouden kleinood van de Orde aan een lint om de hals
• Ridder, zij dragen een klein juweel van de Orde aan een op de traditionele Deense wijze als een vijfhoek opgemaakt lint op de linkerborst.

Op 28 juni 1808 werd ook de graad van "Dannebrogman" ingesteld. Deze onderscheiding werd verleend aan burgers die niet voor benoeming tot Ridder in aanmerking kwamen. Zij en hun weduwen ontvingen een pensioen. Als teken van hun waardigheid droegen zij het "Zilveren Kruis van de Orde van de Dannebrog".

De veranderingen in de 19e en 20e eeuw

Christiaan IX draagt om de hals het versiersel van een grootcommandeur, op zijn borst het kruis en de ster van de Orde van de Dannebrog met diamanten.

Ster en grootkruis met diamanten

Op 21 maart 1864 besloot Koning Christiaan IX van Denemarken om de commandeursrang in twee graden te delen; de commandeurs der Eerste Klasse kregen een kruis dat zij op de borst konden dragen en deze wijziging maakte hen in het protocol gelijk aan Grootofficieren.

Op 1 april 1951 werd de graad van Dannebrogman door Frederik IX afgeschaft en het model van het "Zilveren Kruis van de Orde van de Dannebrog" veranderd.In het vervolg werd dit kruis alleen aan Denen die al bij een eerdere gelegenheid in de Orde werden opgenomen verleend.

Op 10 oktober 1951 werd vastgelegd dat in het vervolg ook dames in de Orde van de Dannebrog zouden worden opgenomen. Sinds de 18e eeuwse Orde de l'Union Parfait in vergetelheid was geraakt kende Denemarken geen ridderorden voor dames meer.

Op 21 maart 1952 werd de graad van Ridder eveneens in een Eerste en Tweede Klasse verdeeld. De Ridders der Eerste Klasse kregen een rozet op hun lint en werden daarmee gelijkgesteld aan de Officieren in andere ridderorden.

De versierselen van de Orde van de Dannebrog

Tot in de 19e eeuw waren de sterren en kruizen van de Grootkruisen en Commandeurs geborduurd maar in het midden van de eeuw kwamen zilveren plaques in zwang. De versierselen van de Deense orden zijn zeer fraai en kostbaar uitgevoerd. Het juweel van de Orde is een wit geëmailleerd Latijns kruis met en brede rode rand. In de armen van het kruis zijn gouden of zilveren deense koningskronen geplaatst.

Op het kruis staan de woorden "GUD OG KONGEN" (Deens: God en de koning") en in het midden staat het monogram van Cristiaan de Vijfde. Tussen de kroon en het kruis is het monogram van de regerende koning aangebracht zodat ieder versiersel goed te dateren is. Op de plaque van de commandeur, een groot zilveren kruis onder kronen met in plaats van emaille zilveren facetten, staat het monogram van koning Waldemar; een gekroonde "W".

Op de ster van de Orde ligt een kruis zonder kronen in de armen met in het centrum het monogram van koning Waldemar.Wanneer de ster met diamanten is verleend ontbreken het motto en het monogram en is op het kruis van de Orde een kruis van ouderwetse, tafelgeslepen, diamanten gelegd.

Bij het juweel van de Ridder is het goud overal door zilver vervangen en bij de zilveren kruizen ontbreekt het emaille. Op de keerzijde staan de monogrammen van de koningen Valdemar II en Frederik VI en jaartallen "1219", "1671" en "1808". De monogrammen zijn die van de stichter en van de hervormer in de vroege 19e eeuw. De jaartallen slaan op de legendarische "neerdaling" van de Deense vlag uit de hemel en het stichten van de eerste Dannebrogorde, het zogenaamde herstel van de orde in 1671, en de hervorming in 1808.

De huidige indeling van de Orde van de Dannebrog

De Deense Koningin Margaretha II van Denemarken is Grootmeesteres van de Orde.

• Grootcommandeur; deze graad neemt een bijzondere plaats in de Orde in en er zijn slechts zeven Grootcommandeurs. Zij moeten verwant zijn aan de Deense koninklijke familie en dragen een met diamanten bezet goudenkruis aan een lint om de hals of, in het geval van dames, aan een strik op de linkerborst.
• Ridder-Grootkruis; zij dragen het gouden kleinood van de Orde aan een breed lint over de rechterschouder op de linkerheup en een zilveren ster met daarop het kruis van de Orde op de linkerborst. Bij bijzondere gelegenheden wordt het grootkruis niet aan het lint maar aan een gouden keten bestaande uit rood en wit geëmailleerde kruizen, gekroonde gouden monogrammen van koning Waldemar en gekroonde gouden monogrammen van de regerende Deense vorst gedragen. De Deense koningin verleent ook "Grootkruisen der Eerste Klasse", dan wordt de ster van de Orde met tafelgeslepen diamanten ingelegd.
• Commandeur der Eerste Klasse; zij dragen het gouden kleinood van de Orde aan een lint om de hals. Op de linkerborst dragen deze met een Grootofficier gelijk te stellen commandeurs der Ie Klasse een groot van talloze facetten voorzien zilveren kruis met een rode rand en gouden letters.
• Commandeur; zij dragen het gouden kleinood van de Orde aan een lint om de hals.
• Officier; zij dragen het kruis van de Orde
• Ridder der Eerste Klasse, zij dragen een klein gouden juweel van de Orde aan een op de traditionele Deense wijze als een vijfhoek opgemaakt lint met rozet, of een strik met rozet, op de linkerborst. Deze rang komt overeen met die van een [[Officier[[ in andere ridderorden.
• Ridder; zij dragen een klein zilveren geëmailleerd juweel van de Orde aan een op de traditionele Deense wijze als een vijfhoek opgemaakt lint op de linkerborst.
• Zilveren Kruis van de Orde van de Dannebrog; dit kruis wordt aan een op de traditionele Deense wijze als een vijfhoek opgemaakt lint met rozetop de linkerborst gedragen. Alle leden van de Deense Koninklijke familie dragen dit zilveren kruis. Ook de laatste Tsaar, Nicolaas II van Rusland, werd met dit zilveren kruis gezien. Zijn moeder was een Deense prinses.

De Deense regering verleent veel onderscheidingen in deze Orde maar de Kanselarij van de Deense Ridderorden staat er op dat deze na het overlijden van de ridders weer terug worden gegeven. Ook wanneer een ridder is veroordeeld wegens een misdrijf wordt zijn of haar decoratie terug geëist.

In 2007 ontving de hoveling dr. jur. Niels Eilschou die de titels "Kabinetssekretær, ordenssekretær, kammerherre" voert, een grootkruis met briljanten in de Dannebrogorde..

Grootcommandeurs in 2006

Versiersel van de Grootcommandeur.

Een bijzondere klasse in de Orde van de Dannebrog is die van de Grootcommandeur, in het Deens "Storkommandører af Dannebrog" genoemd. Deze graad werd op 28 1808 door Frederik VI van Denemarken ingesteld. Op 21 februari 1842 bepaalde Frederik VIII van Denemarken dat de graad van Grootcommandeur in de Orde van de Dannebrog hoger was dan die van een Grootkruis in deze orde. De Deense monarch benoemt leden van haar Huis en familieleden in deze rang. De Zweedse en Griekse koningen zijn naaste verwanten van de Deense koningin. Zij dragen een kostbaar uitgevoerd kruis dat met tafelgeslepen diamanten is versierd aan een lint om de hals. Het motto "GUD OG KONGEN" ontbreekt. De rode rand van het kruis is fijn bewerkt en soms is ook de beugel waarmee het kruis aan het lint wordt gedragen met diamanten versierd. Soms zijn het hele kruis, monogram, kronen en de beugel met diamanten en briljanten bezet, soms zijn er in plaats van het rode emaille robijnen ingezet. Een vrouwelijke Grootcommandeur draagt haar versiersel aan een strik op de linkerschouder.

• Z.M. Constantijn II, Koning van Griekenland (1964)
• Z.K.H Henrik, Prins-Gemaal van Denemarken (1974)
• Z.M. Karel XVI Gustaaf, Koning van Zweden (1975)
• Z.M. Harald V, Koning van Noorwegen (1991)
• H.K.H. Benedikte, Prinses van Denemarken (1993)
• Z.K.H Frederik, Kroonprins van Denemarken (1.1 2004)
• Z.K.H Joachim, Prins van Denemarken (16.4 2004)

Deze Grootcommandeurs vormen samen met de Ridders in de Orde van de Olifant het kapittel van de Deense ridderorden. Ook voor 1951 waren er al vrouwelijke grootcommandeurs, deze dames, het waren koninginnen, waren niet formeel in de alleen voor heren gereserveerde Orde van de Dannebrog opgenomen. Zij ontvingen de met diamanten versierde insignia als eerbewijs.

De versierselen van een Grootkruis kunnen ook met diamanten worden uitgereikt. In dat geval draagt men een met diamanten kruis versierde ster en een met diamanten versierd kruis van de orde. Deze versierselen zijn niet gelijk aan die van de Grootcommandeurs.

Het Zilveren Kruis van de Orde van de Dannebrog

Het Zilveren Kruis van de Orde van de Dannebrog is een bijzondere onderscheiding binnen de Orde van de Dannebrog en wordt alleen toegekend aan Denen die al eerder het ridderkruis hadden verworven. Het versiersel en het lint zijn gelijk aan die van de ridders maar het zilveren kruis is niet geëmaileerd. Men draagt wanneer men dit kruis bezit zijn zilveren kruis naast de andere versierselen van de Orde.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• toont een kruis uit de regeringsperiode van Margaretha II
• Official website of the Danish Monarchy including an English version. Een officiële website van de Deense regering.
• Royal Danish Orders. Afbeeldingen van de Orde van de Dannebrog, geschiedenis en namen van gedecoreerden.
• The Collection of Henrik Revens Over de onderscheidingen van Denemarken en de Scandinavische landen (via archive.org)

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Order of the Dannebrog op Wikimedia Commons.