Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Irene van Athene
Irene van Athene (Grieks: Ειρήνη η Αθηναία; omstreeks 752 – 9 augustus 803) is de naam waarmee de Byzantijnse keizerin Irene Sarantapechaina (Ειρήνη Σαρανταπήχαινα) tijdens haar regeringsperiode van 797 tot 802 bekend stond. Voor zij de keizertitel als alleenheerser droeg, was zij van 775 tot 780 de gemalin van keizer Leo IV en van 780 tot 797 regente voor haar zoon, Constantijn IV.
Dat de keizerlijke macht in de handen van een vrouw lag, stootte in het westen op weinig begrip, en dit gaf een schijnbare legitimatie aan het Heilig Roomse Rijk als een voortzetting van het Romeinse Rijk.
Op 1 november 769 werd Irene door keizer Constantijn V in Constantinopel binnengeleid, waar ze op 17 december trouwde met de keizerlijke troonopvolger, Leo. Op 14 januari 771 schonk Irene het leven aan een zoon, Constantijn. In 776 werd de jonge Constantijn tot medekeizer gekroond.
Dit leidde tot een opstand van zijn vijf oudere halfbroers, die zelf het recht op de troon opeisten. De opstand werd al snel onderdrukt en de samenzweerders werden verbannen naar de Krim.
Toen Leo IV op 8 september 780 overleed, was de troonopvolger Constantijn pas negen jaar oud. Omdat hij minderjarig was, was zijn moeder, Irene, regent, met de ondersteuning van haar hoofdminister, Staurakios.
Irene zette zich in om het gebruik van religieuze ikonen terug in te voeren, nadat deze in het jaar 730 verboden waren. In het jaar 787 riep keizerin Irene het Tweede Concilie van Nicea bijeen, waarop de beeldenverering opnieuw erkend werd.
Irene sloot in 787 een verbond met Karel de Grote. Er waren plannen om Karels dochter Rotrud uit te huwelijken aan Constantijn, maar deze werden niet verder ontwikkeld.
Als zestienjarige vond Constantijn dat het tijd was om zelf te regeren. Een opstand tegen zijn moeder werd in de lente van 790 onderdrukt, waarna Irene erop stond dat zij in de militaire eed van trouw erkend zou worden als de oudere heerser. Deze vereiste stootte op verzet in de administratieve afdelingen in Asia Minor, waardoor Constantijn de kans zag om militaire middelen in te zetten om zelf aan de macht te komen. Hij werd de alleenheerser, en Irene werd van het keizershof verbannen. In januari 792 mocht zij het hof weer betreden en haar functie als mederegeerder hervatten.
Op 19 april 797 werd Constantijn gevangengenomen door ondersteuners van zijn moeder, en werden zijn ogen uitgestoken. Irene was de eerste vrouw die tot heersende keizerin werd gekroond. Waarschijnlijk overleed Constantijn aan zijn verwondingen.
Volgens de Byzantijnse geschiedschrijver Theofanes werd een huwelijk tussen Irene en Karl de Grote overwogen. Indien dit zo was, werd dit verhinderd door de afzetting van Irene dat jaar, waarna Nikeforos, de „minister van financiën” regeringshoofd werd. Irene werd in ballingschap gestuurd, eerst op het eiland Prinkipo, daarna Lesbos, waar zij overleed.
In de Grieks-Orthodoxe Kerk werd keizerin Irene heiligverklaard en is haar gedenkdag op 9 augustus.