Boustrofedon

Boustrofedon, ossendraaischrift of ossenploegenschrift, een term uit de schriftgeschiedenis, is een manier van schrijven waarbij de tekst in opeenvolgende regels afwisselend van links naar rechts en van rechts naar links wordt geschreven.

De term boustrofedon komt uit het Grieks (βουστροφηδόν) en betekent letterlijk „draaien als een (ploegende) os” (bous – ’os’ en strephein – ’draaien’). Deze manier van schrijven werd in verschillende perioden en in verschillende gedeelten van de wereld toegepast. Het bekendst is de toepassing in vroege Griekse geschriften.

Er zijn meerdere manieren om boustrofedon te schrijven, bijvoorbeeld:

• De schrijfrichting van de regels wordt per regel omgedraaid, maar de schrijfrichting van de woorden niet.
• De woorden worden ook omgedraaid maar de letters blijven hetzelfde.
• Alles wordt gedraaid: zowel de schrijfrichting, de woorden als als letters (om de andere regel is een regel in ’spiegelschrift’).
• Alles verandert van schrijfrichting en wordt bovendien ondersteboven: elke tweede regel wordt namelijk 180 graden gedraaid.

Vindplaatsen

Boustrofedon geschreven teksten werden op vele plaatsen op aarde gevonden, zoals in landen in en rondom de Middellandse Zee, als Kreta, Cyprus, Italië (zowel in het Etruskisch als in Italische talen), Klein-Azië (Hettitisch) en in het vroegere Arabië, maar ook in verder afgelegen gebieden als India, Centraal-Amerika, Paaseiland (het Rongorongo) en in Noord-Europa (vroeg runenschrift).

Een moderne toepassing vindt men in een inscriptie van de laatste strofe van Martinus Nijhoffs beroemde gedicht ’Het kind en ik’ bij een vijver in de hortus botanicus achter het Universiteitsmuseum in Utrecht. Op deze manier wordt het spiegeleffect in het water, waarvan in het gedicht sprake is, benadrukt.

  Vrije mediabestanden over Boustrophedon op Wikimedia Commons