Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Klaproos
| Klaproos | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Grote oftewel gewone klaprozen (Papaver rhoeas). | |||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||
| Papaver L. (1753) |
Klaproos oftewel papaver (Nederlandse en Latijnse benaming) is een geslacht van bloeiende planten. Een bekende soort is de slaapbol (Papaver somniferum), waaruit opium gewonnen wordt. Deze soort wordt ook als sierplant gebruikt.
De klaproos staat bekend als heksenkruid, en wordt in de volkstaal soms kollebloem (toverkol of kol = heks) genoemd.
Taxonomie
Het geslacht Papaver kent wereldwijd ongeveer 60 soorten. De in Nederland en België in het wild voorkomende soorten zijn:
- Bastaardklaproos (Papaver hybridum)
- Bleke klaproos (Papaver dubium)
- Grote klaproos (Papaver rhoeas)
- Ruige klaproos (Papaver argemone)
- Slaapbol (Papaver somniferum)
De papaver die in Nederland groeit, komt vooral voor op droge zanderige grond die kort geleden omgewoeld is, zoals op spoordijken of op opgespoten zandvlaktes. De zaden van de klaproos behouden onder de grond erg lang hun kiemkracht en ontkiemen als ze, soms na jaren, weer aan de oppervlakte komen. De klaproos is dan ook een echte pioniersplant.
Andere soorten zijn onder andere:
- Papaver alpinum
- Papaver dahlianum
- Papaver nudicaule
- Papaver orientale
- Papaver pulvinatum
- Papaver rupifragum
- Papaver radicatum
Determinatie
De volgende tabel geeft de belangrijkste kenmerken om de in België en Nederland voorkomende papaver soorten te onderscheiden:
| Plant | Bloemstengel- beharing |
Bloem | Bloeiperiode | Stempelschijf | Doosvrucht | Bladen |
| Bastaardklaproos | behaard | kroonbladen niet overlappend | mrt-mei | met weinig zachte haren bezet, niet stengelomvattend | ||
| Bleke klaproos | aangedrukt behaard | bleek rood, soms donkerrood, soms aan de voet zwart gevlekt. | mei-aug | 4-6 stralen groen/bruin | knotsvormig, meer dan 2x zo lang als breed | zonder eindlob, niet stengelomvattend |
| Grote klaproos | afstaand of aangedrukt behaard | donkerrood, soms roze, soms wit, aan de voet met zwarte vlek | mei-jul | 6-13 stralen zwart/paars | bolvormig | gezaagde, weinig gedeelde eindlob, niet stengelomvattend |
| Ruige klaproos | behaard | donkerrood, aan de voet soms geel | mei-jul | 5-9 stralen | heeft enkele gekromde stijve haren | dubbel veerdelig, niet stengelomvattend |
| Slaapbol | Kaal | Wit, lila, paars, aan de voet zwart, soms rood | jun-aug | opstaande rand | bol- eivormig | dubbel veerkartig / veerlobbig, blauwgroen, stengelomvattend |
Opium
Uit de soort P. somniferum wordt opium, morfine en zelfs heroine gewonnen. Opium is het ingedroogde witte melksap van deze plant dat een aantal alkaloïden bevat waarvan vooral codeïne en morfine belangrijk zijn.
Symboliek
Klaprozen zijn met name in het Verenigd Koninkrijk en andere landen van het Gemenebest van Naties het symbool van de Eerste Wereldoorlog omdat ze op de slagvelden in Vlaanderen uitbundig bloeiden (volgens John McCrae's In Flanders Fields). Bij de Engelse nationale dodenherdenking (Remembrance Day) worden bij de cenotaaf op Whitehall door de vorstin en hoogwaardigheidsbekleders klaprooskransen gelegd, geen echte overigens omdat klaproosbloembladen zeer snel uitvallen.
In de iconografie is de klaproos het attribuut van Hypnos, de Griekse god van de slaap.[1]
Gebruik
De zaden van de klaproos worden vaak gebruikt in bepaalde (voornamelijk zoete) gerechten zoals de traditionele Poolse Makowiec-cake. Het zaad van de slaapbol wordt onder de naam maanzaad op broodjes gebruikt.
Het sap van de klaproos werd vroeger gebruikt om Edammer kaas mee te kleuren.[2]
Externe link
Vrije mediabestanden over Poppy (Papaveraceae) op Wikimedia Commons
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º Hall, J. (2000). Hall's Iconografisch Handboek. Leiden: Primavera Pers.
- º Furlenmeier, M. (1978). De wonderlijke wereld der geneeskruiden. Antwerpen/Amsterdam: Uitgeverij C. de Vries-Brouwers p.v.b.a. ISBN 9061741432