Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Samaritaanse Pentateuch
De Samaritaanse Pentateuch (Hebreeuws: תורה שומרונית, torah sjomroniet) is de versie van de Pentateuch (de Thora of eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel), overgeleverd door de Samaritanen. De Samaritanen beschouwen enkel deze vijf boeken als Heilige Schrift, en de rest van de Hebreeuwse Bijbel niet. Handschriften van de Samaritaanse Pentateuch verschillen uiterlijk van joodse handschriften door het gebruikte Samaritaanse schrift, dat ontwikkeld is uit het Oudhebreeuwse schrift.
Oouderdom
Tot nu toe stammen de oudste bekende handschriften van de Samaritaanse Pentateuch uit de elfde eeuw.
Dat de teksttraditie al ouder is, wordt aangetoond door inscripties met teksten uit de Samaritaanse Pentateuch uit de derde en zesde eeuw, en door de verschillende varianten in de Samaritaanse Targoem.
Tekstkritiek
Naast de Masoretische text en de Septuaginta representeert de Samaritaans Pentateuch een derde teksttype waarin de Thora tot op heden overgeleverd is.
Aangezien de tekst van de Samaritaanse Pentateuch apart van de Masoretische tekst werd overgeleverd, kan deze relevante informatie bij de tekstkritiek van de Hebreeuwse Bijbel. Voor sommige varianten is de consensus dat de Samaritaanse Pentateuch bewerkt werd om meer overeen te komen met de zienswijzen van de Samaritanen. Er zijn ook varianten waarin de stemmen de tekst van de Samaritaanse Pentateuch overeenstemt met de Septuaginta en deze beide verschillen van de Masoretische tekst. Behalve tekstvoorbeelden die overeenkomen met de Masoretische tekst, werden onder de Dode Zee-rollen ook varianten gevonden die overeenkomen met een teksttype zoals van de Samaritaanse Pentateuch.
Gebruik
Net als in de joodse godsdienst wordt in de Samaritaanse religie een schriftrol gebruikt tijdens de liturgie, maar een codex of boek om tekst te bestuderen. Net als bij de joden houdt het litutrgische gebruik in dat de schriftrol in de synagoge wordt voorgelezen. Bovendien kennen de Samaritanen het gebruik om de schriftrol meermaals per jaar in een processie mee te nemen naar de top van de berg Gerizim.
Handschriften
Belangrijke vroege handschriften van de Samaritaanse Pentateuch:[1]
Naam | Datum | Beschrijving | Bewaarplaats |
---|---|---|---|
Ms. Dublin, Chester Beatty Library, 751 | 1225 | De codex, geschreven door Abi Barakatah, is het oudste vrijwel volledi bewaard gebleven exemplaar van de Samaritaanse Pentateuch. De tekst is kwalitatief goed geschreven en goed bewaard. Ook interpunctie- en vocalisatietekens zijn goed leesbaar.[2][3] | Dublin |
Ms. Nablus, Synagogue, A | 1336 | Nabloes | |
Ms. Dublin, Chester Beatty Library, 752 | 1339 | Dublin | |
Ms. London, British Library, Or. 6461 | 1339 | De afschrijver was Abraham ben Jacob ben Tabya ben Sa’adiah ben Abraham, uit de schrijversfamilie Pijma.[4] De codex (van 199 bladen) werd in 1902 aangekocht voor het Britse Museum.[5] | Londen |
Ms. Paris, Bibliothèque nationale, Sam. 2 | 1345 | Dit handschrift van een volledige codex van 254 bladen werd in 1616 aangekoicht in Damascus door Pietro della Valle, en vormde de basis voor de Parijse en Londense Polyglotten[6] Rond 1623 werd het handschrift aan het Oratorium in Parijs geschonken.[7] | Parijs |
Ms. London, British Library, Cotton Claudius B. viii | 1362 | Een codex uit de 14e eeuw, uit de collectie van Robert Bruce Cotton (1571–1631). De eerste helft van het handschrift werd geschreven door Ithamar ben Aaron ben Ithamar, de Samaritaanse hogepriester in Damascus, en door Joseph ben Abi Ozzi. De tweede helft werd geschreven door Abraham ben Ab Nessan ben Abi Sa’adia ben Ab Hasda uit Gerar (d.w.z. Gaza).[8] Der Codex (254 Blätter) umfasst den kompletten Pentateuch. Er wurde 1620/30 im Orient erworben.[9] | Londen |
Ms. Cambridge, University Library, Add. 1846 | 12e eeuw | Dit manuscript is bekend onder de naam Codex Zurbil, vernoemd naar scholion aan het einde van het boek Numeri, waariin beweerd wordt dat het handschrift in de tijd van Zerubbabel (Zurbil) uit het vuur werd gered. De tekst wwerd geschreven door vijf afschrijvers.[10] | Cambridge |
Ms. Nablus, Synagogue, 6 | 1204 | Dit handschrift is erg kostbaar door zijn hoge ouderdom (1204 v. Chr.). Alleszins bevat het talrijke schrijffouten en is gedeeltelijk moeilijk leesbaar of beschadigd.[11] | Nabloes |
Ms. Cambridge, University Library, Add. 713 | 13e eeuw | Codex (244 bladen, daaronder zijn enkele modern aangevuld).[12] | Cambridge |
Ms. Manchester, John Rylands Library, Sam 1 | 1211 | goed bewaarde codex, geschreven door Abi Baraktah. De tekst van Numeri 34 werd zo geordend, dat de berg Gerizim zich in het centrum van het Beloofde Land bevindt.[13] | Manchester |
Ms. Jerusalem, National Library of Israel, Sam 2° 6 | 1215 | Uit de collectie van David Salomon Sassoon (London).[14] | Jeruzalem |
Ms. Cambridge, University Library, Add. 714 | 1219 | Codex (312 bladen), in twee kolommen, Hebreeuws-Arabisch. De schrijver was Abu’l barakât ben Ab-Zehuta ben Ab-Nefoesja ben Abraham uit Sarpat.[15] | Cambridge |
Ms. Rom, Bibliotheka Apostolica Vaticana, Barberini Or. 1 | 1226 | De zogenaamde Barberijnse Triglott: drie kolommen: Hebreeuws/Aramees/Arabisch. Aangekocht in 1631 door Nicolaus Claudius Fabricius de Peiresc in de Oriënt. Geërfd door kardinaal Francesco Barberini. Van de 266 bladen zijn er 182 van oude leeftijd.[16] De Barberijnse Triglott werd, in tegenstelling tot het exemplaar van della Valles voreerst niet gepubliceerd. | Vaticaan |
Ms. New York, Public Library, 1 | 1232 | Pergamentcodex. Bladen aan het begin en einde zijn in recentere tijden aangevuld op papier. De schrijver was Abraham ben Israël ben Efraïm ben Jozef.[17] | New York |
Ms. Paris, Bibliothèque nationale, Sam. 1 | 13e eeuw | Codex (van 258 bladen) met de tekst van Genesis 18:2 tot Deuteronomium 7:5, waarvan een groter stuk van Leviticus ontbreekt.[18] | Parijs |
Ms. London, British Library, Or. 7562 | 1300 | Londen | |
Ms. Manchester, John Rylands Library, Sam 2 | 1328 | Manchester | |
Ms. Leipzig, Universitätsbibliothek, Vollers 1120 | 1345 | De codex omvat 160 bladen met de tekst van Genesis 11:31 tot Deuteronomium 4:37, die op de laatste bladen na goed bewaard zijn. August von Gall vermoedde dat deze codex met de colectie van Abraham Firkovitsch naar Leipzig is geraakt. [19] | Leipzig |
Ms. London, British Library, Add. 1443 | 1350 | Londen | |
Ms. Leiden, University Library, Or. 6 | 1350 | Codex (170 bladen), waarin manuscripten van verchillende afkomst en verschillende ouderdom bijeengebracht zijn.[20] | Leiden |
Ms. London, British Library, Add. 22369 | 1360 | Codex (154 bladen). Enkel het begin en het einde van de Pentateuch ontbeken. De schrijver was Abraham ben Ab-Nisan ben Ab-Chisda uit Gerar (= Gaza).[21] | Londen |
- º Stefan Schorch: Leviticus, Berlin / Boston 2018, S. xxi f.
- º Chester Beatty Digital Collections: Samaritan Pentateuch.
- º Stefan Schorch: Der Pentateuch der Samaritaner, Berlin / Boston 2012, S. 18 f.
- º British Library, Sacred texts Collection: Samaritan Pentateuch.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, S. xxii.
- º Stefan Schorch, Leviticus, Berlin / Boston 2018, p. xxxi.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. iii.
- º British Library, Digitized Manuscripts: Cotton MS Claudius B VIII.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xvii.
- º University of Cambridge Digital Library, Samaritan Pentateuch (MS Add.1846).
- º Stefan Schorch, Der Pentateuch der Samaritaner, Berlin / Boston 2012, p. 15 f.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xxxii.
- º Stefan Schorch: Samaritan Pentateuch, MS John Rylands Library Manchester 1.
- º The National Library of Israel: ארהותא קדישתא: תורה שומרונית.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xxxii.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xv.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xxxiii.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. ix.
- º August von Gall: Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, S. i.
- º August von Gall: Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. ix f.
- º August von Gall, Der hebräische Pentateuch der Samaritaner, Band 1, Gießen 1914, p. xx.