Pesjitta

De Pesjitta is een oude Bijbelvertaling in het Syrisch (het „Oost-Aramees”). De oudste nu nog bestaande handschriften stammen uit de vijfde eeuw, maar de Pesjitta bestond op zijn minst gedeeltelijk reeds in de eerste eeuw.

Een aantal kerken, zoals de Syrisch-orthodoxe kerk van Antiochië en de Assyrische kerk van het Oosten, gebruiken nu nog de Pesjitta-tekst.

Term

De naam ’Pesjitta’ (ook dikwijls in de Engelse spelling ’Peshitta’) stamt uit Syrische christelijke verhalen, waarin de oorsprong van de Pesjitta op koning Salomo werd teruggevoerd. Het woord op zich betekent „eenvoudig”, en zou kunnen begrepen worden zoals het Latijnse vulgaris: het algemeen gebruikelijke, gewone, eenvoudige Hiermee wou men deze vertaling misschien onderscheiden van verklarende parafrasen, werken met meervoudige vertalingen zoals de Hexapla of met de uitgebreidere bijbelcanon (met de niet algemeen gebruikelijke apocriefe of deuterocanonieke boeken).

Meestal bedoelt men met ’Pesjitto’ hetzelfde als ’Pesjitta’, maar soms bedoelt men met de term ’Pesjitta’ de oosterse Pesjitta van het Nieuwe Testament, waarin de brieven 2 Petrus, 2 en 3 Johannes, Judas en het boek Openbaring ontbreken;, en met het woord ’Peshitto’ de westerse Pesjitta van het Nieuwe Testament, die deze vijf boeken wel bevat.

Tenach (Oudtestamentische gedeelten)

De vertaling van een aantal joodse Heilige Schriften in de Pesjitta lijkt sterk op de oudste Palestijnse Targoems. In 1958 concludeerde Arthur Vööbus hieruit dat de Pesjitta-vertalers gebruik maakten van een Targoem die op een eigen Hebreeuwse tekstversie was gebaseerd. Ernst Würthwein nam daarentegen aan dat de Pesjitta een directe Joods-Hebreeuwse oorsprong had, en schatte het begin van de vertaling op de jaren 40 tot 70. Vóór de joodse opstand was in Syrië een tot het jodendom bekeerde dynastie aan de macht. Voor deze heersers en hun onderdanen was deze vertaling nodig geworden. Andere onderzoekers nemen een joods-christelijke oorsprong in de eerste christelijke eeuwen aan, aangezien de levitische geboden uit de Thora wat nalatig vertaald werden omdat deze niet meer werden opgevolgd.

In elk geval werd de Pesjitta meermaals en in de aparte boeken heel verschillend bewerkt. Het oudste Pesjitta-handschrift van het Oude Testament uit het jaar 464 bevat de boeken Genesis, Exodus, |Numeri en Deuteronomium. In latere handschriften leek de formulering meer op de Griekse vertalingen en toont deze de invloed van de Septuaginta. De Codex Ambrosianus uit de zesde of zevende eeuw bevat ook alle boeken die in Septuaginta-afschriften staan maar niet in de Hebreeuwse Tenach.

Nieuwtestamentische gedeelten

De Pesjitta van het Nieuwe Testament zou in de omgeving van Syrië voor 145, volgens andere geleerden pas in de vierde eeuw ontstaan zijn.

In het Syrische christendom werd gebruik gemaakt van het Diatessaron van Tatianus en van de brieven van Paulus. Tatianus stelde zijn Diatessaron rond 170 samen als één gecombineerd verhaal van de vier evangelieverslagen. Er bestonden ook andere Oudsyrische vertalingen van het christelijke Grieks Nieuw Testament, zoals het evangelion da-mefareshe (Evangelie van de afgescheidene) bevatten de vier evangeliën, maar deze werden niet gebruikt in de Syrische kerk.

Toen het Syrische christendom zich bij de Byzantijnse Rijkskerk aansloot (ca. 325-400) verdrong de Pesjitta het Diatessaron. Bisschop Rabbula van Edessa (411-435) bevorderde deze omschakeling door exemplaren van het Diatessaron te laten verbranden.

In de Pesjitta werden de vier evangeliën voor het eerst als vier aparte onderdelen van één boek bijeengebracht.

Uitgaven

• M. P. Weitzman (Uitg.), The Syriac Version of the Old Testament. University of Cambridge Press, Oriental Publications, Cambridge 2005, ISBN 0521017467
• Peshiṭta Institute of the University of Leiden (Uitg.): Peshitta. The Old Testament in Syriac. Brill

Part I/1, 1977: Genesis-Exodus, ISBN 90-04-05286-0

Part II/1a, 1982: Job, ISBN 90-04-06342-0

Part II/2, 1978: Judges - Samuel, ISBN 90-04-05873-7

Part II/3, 1980: Proverbs-Wisdom of Solomon-Ecclesiastes-Song of Songs, ISBN 90-04-06065-0

Part II/4, 1980: The book of Psalms, ISBN 90-04-06207-6

Part III/1, 1980: Isaiah, ISBN 90-04-07766-9

Part III/3, 1993: Ezekiel, ISBN 90-04-07314-0

Part III/4, 1993: Dodekapropheton - Daniel-Bel-Draco, ISBN 90-04-06302-1

Part IV/2, 1998: Chronicles, ISBN 90-04-10960-9

Part IV/3, 1973: Apocalypse of Baruch, 4 Esdras, ISBN 90-04-03741-1

Part IV/6, 1972: Canticles or Odes, Prayer of Manasseh, Apocryphal Psalms, Psalms of Solomon, Tobit, 1 - 3 Esdras, ISBN 90-04-03469-2

Part V/1, 1997: Concordance, ISBN 90-04-10664-2

Literatuur

• P. B. Dirksen, An Annotated Bibliography of the Peshitta of the Old Testament. Monographs of the Peshitta Institute Leiden, Brill Academic Publications 1989, ISBN 9004090177
• P. B. Dirksen, M. J. Mulder (Uitg.), The Peshitta: Its Early Text and History. Papers Read at the Peshitta Symposium Held at Leiden, 30-31 August 1985. Monographs of the Peshitta Institute Leiden, Vol IV, Brill, 1988, ISBN 90-04-08769-9
• Arthur Vööbus, Peschitta und Targumim des Pentateuchs. Neues Licht zur Frage der Herkunft der Peschitta aus dem altpalästinischen Targum. Etse, Stockholm 1958
• Aramäisch-Deutsches Neues Testament / ADNT 2009: Verkündigung von Yochanan Zweisprachiges Johannesevangelium Aramäisch-Deutsch, 2009, ADNT, allenfels, ISBN 9783938159705
• Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament: Their Origin, Transmission, and Limitations, Clarendon Press, Oxford 1977.
• Brock, Sebastian P., The Bible in the Syriac Tradition: English Version Gorgias Press LLC, 2006. ISBN 1-59333-300-5

Weblinks

• Pesjitta-Instituut Leiden
• Peshitta. The Old Testament in Syriac (Leidense uitgave, online boekpreview)
• Aramäisch-Deutsches Neues Testament (Vertaalproject van het Pesjitta Nieuwe Testament - Khabouris Codex - naar het Duits.)
• Aramaicpeshitta.com website van voorstanders van de theorie dat de Pesjitta voorafging aan de Griekse tekst.

  (en) Bible translations; The Peshitta, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )