Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Sjoesja: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Şuşa_(stad)&oldid=55575275)
 
(Gedeeltelijk herschreven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox plaats in Nagorno-Karabach
{{Infobox plaats in Nagorno-Karabach
| land = Azerbeidzjan
| land = Republiek Artsach
| plaatskop = Plaats in ''de jure'' [[Azerbeidzjan]] [[Bestand:Flag of Azerbaijan.svg|20px]]<br />Plaats in ''de facto'' [[Nagorno-Karabach]] [[Bestand:Flag of Artsakh.svg|20px]]
| plaatskop = Plaats in [[Nagorno-Karabach]] [[Bestand:Flag of Artsakh.svg|20px]]
| naam = Şuşa
| naam = Sjoesja
| altnaam = Շուշի
| altnaam = Շուշի
| coa = Shusha2001.png
| coa = Shusha2001.png
Regel 8: Regel 8:
| census = 2010
| census = 2010
| soort = Stad
| soort = Stad
| provincienaam = De facto [[Gewesten van Nagorno-Karabach|gewest]] <br /> De jure [[Bestuurlijke indeling van Azerbeidzjan|district]]
| provincienaam = [[Gewesten van Nagorno-Karabach|gewest]]
| provincie = [[Sjoesji (gewest)|Sjoesji]] <br /> [[Şuşa (district)|Şuşa]]
| provincie = [[Sjoesji (gewest)|Sjoesji]]
| oppervlakte = 381,3<ref name="stats" />
| oppervlakte = 381,3<ref name="stats" />
| dichtheid =  
| dichtheid =  
Regel 25: Regel 25:
| lon_sec=
| lon_sec=
| lon_dir=
| lon_dir=
| burgemeester = Khachatur Hairabian (fungerend)<ref>Gekozen op 8 september 2019.</ref><br />Tural Ganjaliyev<ref>Gekozen door de organisatie ''Azerbeidzjaanse gemeenschap van Nagorno-Karabach'' in 2018</ref>
| burgemeester = Khachatur Hairabian (fungerend)<ref>Gekozen op 8 september 2019.</ref>
| image = Katedrála Krista Spasitele, Šuši.jpg
| image = Katedrála Krista Spasitele, Šuši.jpg
}}
}}
[[Bestand:Шушинский Ханский Дворец Дочери Хана.jpg|thumb|Het paleis van Xurşidbanu Natəvan, de dochter van de laatste heerser van de Karabach Kanaat. Eind 19e, begin 20e eeuw.]]
[[Bestand:Шушинский Ханский Дворец Дочери Хана.jpg|thumb|Het paleis van Xurşidbanu Natəvan, de dochter van de laatste heerser van de Karabach Kanaat. Eind 19e, begin 20e eeuw.]]
[[Bestand:oudSjoesji.jpg|thumb|Het centrum van Şuşa aan het begin van de 20e eeuw.]]
[[Bestand:oudSjoesji.jpg|thumb|Het centrum van Sjoesja aan het begin van de 20e eeuw.]]
[[Bestand:Шуша 1843 из Винклера.jpg|thumb|upright|Wapen van Şuşa tijdens de Russische heerschappij in 1843.]]
[[Bestand:Шуша 1843 из Винклера.jpg|thumb|upright|Wapen van Sjoesja tijdens de Russische heerschappij in 1843.]]
[[Bestand:Karabakh-reconciliation-1918.jpg|thumb|Een foto genomen in 1918 van de Karabach verzoening commissie, die bestond uit religieuze leiders en ouderlingen van zowel de Azerbeidzjaanse en Armeense gemeenschappen.]]
[[Bestand:Karabakh-reconciliation-1918.jpg|thumb|Een foto genomen in 1918 van de Karabach verzoening commissie, die bestond uit religieuze leiders en ouderlingen van zowel de Azerbeidzjaanse en Armeense gemeenschappen.]]
'''Şuşa''' (bijwijlen gespeld als '''Sjoesja''', [[Armeens]]: Շուշի, ''Sjoesji''; ook: ''Shusha'') is een stad in [[Azerbeidzjan]]. De stad ligt in [[Nagorno-Karabach]], een enclave die formeel behoort tot het grondgebied van Azerbeidzjan. De facto gedraagt Nagorno-Karabach, hoewel niet erkend door de internationale gemeenschap, zich als een onafhankelijke republiek (de [[Republiek Artsach]]), waarbij sprake is van Armeense invloed op het bestuur.<ref name="ambtsbericht">Riksoverheid.nl [http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/ambtsberichten/2010/08/27/armenie-02-08-2010.html Algemeen ambtsbericht Armenië], augustus 2010, p. 17</ref>
'''Sjoesja''' ([[Armeens]]: Շուշի, ''Sjoesji''; ook: ''Shusha'') is een stad in [[Nagorno-Karabach]]. De facto gedraagt Nagorno-Karabach, hoewel niet erkend door de internationale gemeenschap, zich als een onafhankelijke republiek (de [[Republiek Artsach]]), waarbij sprake is van Armeense invloed op het bestuur.<ref name="ambtsbericht">Riksoverheid.nl [http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/ambtsberichten/2010/08/27/armenie-02-08-2010.html Algemeen ambtsbericht Armenië], augustus 2010, p. 17</ref>


Şuşa is de voormalige hoofdstad van [[Nagorno-Karabach]]. Tot het begin van de [[20e eeuw]] was het een belangrijk cultureel centrum voor de lokale [[Azerbeidzjanen|Azerbeidzjaanse]] en [[Armeniërs|Armeense]] bevolking. De stad staat bekend om zijn velen intellectuelen, dichters, schrijvers en vooral muzikanten zoals [[ashiq]], [[mugham]] zangers en [[kobuz]] spelers.<ref>"Azerbaijan" (2007) In ''Encyclopædia Britannica'' Retrieved February 3, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: https://web.archive.org/web/20150905121352/http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296</ref> Als een [[vestingstad]] was het toentertijd een belangrijk strategisch punt tussen het [[Russische Rijk]] en [[Iran]]. Begin en eind 20e eeuw, maar ook nu nog steeds is de stad een twistappel tussen de Armeniërs en Azerbeidzjanen, daarom wordt het ook wel het “[[Jeruzalems van deze wereld|Jeruzalem]]” van de Zuidelijke [[Kaukasus (gebied)|Kaukasus]] genoemd.<ref name="Jerusalem"/>
Sjoesja is de voormalige hoofdstad van [[Nagorno-Karabach]]. Tot het begin van de [[20e eeuw]] was het een belangrijk cultureel centrum voor de lokale [[Armeniërs|Armeense]] bevolking. De stad staat bekend om zijn velen intellectuelen, dichters, schrijvers en vooral muzikanten zoals [[ashiq]], [[mugham]] zangers en [[kobuz]] spelers.<ref>''Encyclopædia Britannica'' Retrieved February 3, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: https://web.archive.org/web/20150905121352/http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296</ref> Als een [[vestingstad]] was het toentertijd een belangrijk strategisch punt tussen het [[Russische Rijk]] en [[Iran]]. Begin en eind 20e eeuw, maar ook nu nog steeds is de stad een twistappel tussen de Armeniërs en Azerbeidzjanen, daarom wordt het ook wel het “[[Jeruzalems van deze wereld|Jeruzalem]]” van de Zuidelijke [[Kaukasus (gebied)|Kaukasus]] genoemd.<ref name="Jerusalem"/>


De stad fungeert als hoofdstad van het Azerbeidzjaanse district [[Şuşa (district)|Şuşa]] en maakt er zelf deel van uit. Tevens maakt het deel uit van het gewest [[Sjoesji (gewest)|Sjoesji]] van de republiek Nagorno-Karabach.
De stad maakt deel uit van het gewest [[Sjoesji (gewest)|Sjoesji]] van de republiek Nagorno-Karabach.


Tot de [[Oorlog in Nagorno-Karabach]], was Şuşa de enige stad in Nagorno-Karabach met overwegend Azerbeidzjaanse bevolking. In 1992 zijn de Azerbeidzjaanse inwoners van de stad, ongeveer 15.000 mensen uit de stad gevlucht wegens de oorlog.<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php Volkstelling van de Sovjet-Unie in 1989] {{ru}}</ref>
Tot de [[Oorlog in Nagorno-Karabach]], was Sjoesja de enige stad in Nagorno-Karabach met een overwegend Azerbeidzjaanse bevolking. In 1992 zijn de Azerbeidzjaanse inwoners van de stad, ongeveer 15.000 mensen uit de stad gevlucht wegens de oorlog.<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php Volkstelling van de Sovjet-Unie in 1989] {{ru}}</ref>


In 2010 telde de stad 3.900 inwoners.<ref>[http://stat-nkr.am/files/yearbooks/2003_2009/8_Nasl_31-49.pdf Statistiekenbureau van Nagorno-Karabach] {{en}}</ref>
In 2010 telde de stad 3.900 inwoners.<ref>[http://stat-nkr.am/files/yearbooks/2003_2009/8_Nasl_31-49.pdf Statistiekenbureau van Nagorno-Karabach] {{en}}</ref>
Regel 46: Regel 46:


== Ligging ==
== Ligging ==
Şuşa ligt slechts 10 kilometer ten zuiden van de hoofdstad [[Stepanakert]], bij de verkeersader [[A 317]] die Stepanakert met de Armeense stad [[Goris]] verbindt. De stad is gevestigd op een steil rotsplateau, circa 1.500 meter boven de zeespiegel.
Sjoesja ligt slechts 10 kilometer ten zuiden van de hoofdstad [[Stepanakert]], bij de verkeersader [[A 317]] die Stepanakert met de Armeense stad [[Goris]] verbindt. De stad is gevestigd op een steil rotsplateau, circa 1.500 meter boven de zeespiegel.


== Klimaat ==
== Klimaat ==
Regel 53: Regel 53:
== Geschiedenis ==
== Geschiedenis ==
=== Voorgeschiedenis ===
=== Voorgeschiedenis ===
Şuşa is vanouds bekend geweest als een natuurlijke, ongenaakbare vesting in [[Nagorno-Karabach|Artsach]]. Archeologische vondsten als grafstenen, [[kruissteen|kruisstenen]] en antieke keramiek bevestigen dat het al lang voor de 18e eeuw bewoond was. Bovendien getuigen de drieduizendjarige [[hunebed]]den bij het oude kerkhof van bewoning in [[prehistorie|prehistorische tijden]].
Sjoesja is vanouds bekend geweest als een natuurlijke, ongenaakbare vesting in [[Nagorno-Karabach|Artsach]]. Archeologische vondsten als grafstenen, [[kruissteen|kruisstenen]] en antieke keramiek bevestigen dat het al lang voor de 18e eeuw bewoond was. Bovendien getuigen de drieduizendjarige [[hunebed]]den bij het oude kerkhof van bewoning in [[prehistorie|prehistorische tijden]].


=== 16e – 18e eeuw ===
=== 16e – 18e eeuw ===
Van de [[16e eeuw|16e]] tot de [[18e eeuw]] lag Şuşa in het domein van het [[Prinsdom]] [[Varanda]]. Prins Meliek-Sjahnazar II – de prins van Veranda, die een vete uitvocht met de vier andere prinsen van Karabach, gaf Şuşa over aan Panah Ali Kan en werd zijn bondgenoot. In [[1751]] werd Şuşa de zetelplaats van de Kan, wiens nakomelingen tot [[1822]] de feitelijke regeerders van de stad waren. Şuşa werd omgeven met muren en er kwamen veel mensen van de omstreken hier wonen – zowel Azerbeidzjanen als Armeniërs, zodat het tot een klein stadje uitgroeide. Vanaf deze periode wordt Şuşa bekend onder haar huidige naam.
Van de [[16e eeuw|16e]] tot de [[18e eeuw]] lag Sjoesja in het domein van het [[Prinsdom]] [[Varanda]]. Prins Meliek-Sjahnazar II – de prins van Veranda, die een vete uitvocht met de vier andere prinsen van Karabach, gaf Sjoesja over aan Panah Ali Kan en werd zijn bondgenoot. In [[1751]] werd Sjoesja de zetelplaats van de Kan, wiens nakomelingen tot [[1822]] de feitelijke regeerders van de stad waren. Sjoesja werd omgeven met muren en er kwamen veel mensen van de omstreken hier wonen – zowel Azerbeidzjanen als Armeniërs, zodat het tot een klein stadje uitgroeide. Vanaf deze periode wordt Sjoesja bekend onder haar huidige naam.


=== Russische heerschappij ===
=== Russische heerschappij ===
Vanwege zijn belang als strategisch punt werd Şuşa dikwijls door [[Perzische Rijk|Perzische]], [[Ottomaanse Rijk|Turkse]] en [[Keizerrijk Rusland|Russische]] legers aangevallen. Sinds het begin van de 19e eeuw kreeg het Russische Rijk steeds meer invloed in de Kaukasus. Naar aanleiding van [[Georgië]], sloten vele Azerbeidzjaanse Kanaten zich aan als protectoraat in het Russisch Rijk. In 1805 werd de [[Kurekchay verdrag]] getekend tussen de Azerbeidzjaanse Karabachkanaat en het Russische Rijk, hierbij werd de Karabachkanaat uiteindelijk onder Russische heerschappij.
Vanwege zijn belang als strategisch punt werd Sjoesja dikwijls door [[Perzische Rijk|Perzische]], [[Ottomaanse Rijk|Turkse]] en [[Keizerrijk Rusland|Russische]] legers aangevallen. Sinds het begin van de 19e eeuw kreeg het Russische Rijk steeds meer invloed in de Kaukasus. Naar aanleiding van [[Georgië]], sloten vele Azerbeidzjaanse Kanaten zich aan als protectoraat in het Russisch Rijk. In 1805 werd de [[Kurekchay verdrag]] getekend tussen de Azerbeidzjaanse Karabachkanaat en het Russische Rijk, hierbij werd de Karabachkanaat uiteindelijk onder Russische heerschappij.


Als gevolg van twee Russisch-Perzische oorlogen, [[Russisch-Perzische Oorlog (1804-1813)|(1804-1813)]] en [[Russisch-Perzische Oorlog (1826-1828)|(1826-1828)]], erkende Iran het gezag van Rusland over de Karabachkanaat en andere kanaten in de Kaukasus. Het Russische rijk versterkte zijn macht in de Karabachkanaat na het [[Verdrag van Gulistan]] in 1813 en het [[Verdrag van Turkmenchay]] van 1828.
Als gevolg van twee Russisch-Perzische oorlogen, [[Russisch-Perzische Oorlog (1804-1813)|(1804-1813)]] en [[Russisch-Perzische Oorlog (1826-1828)|(1826-1828)]], erkende Iran het gezag van Rusland over de Karabachkanaat en andere kanaten in de Kaukasus. Het Russische rijk versterkte zijn macht in de Karabachkanaat na het [[Verdrag van Gulistan]] in 1813 en het [[Verdrag van Turkmenchay]] van 1828.


Tijdens de [[Russisch-Perzische Oorlog (1826-1828)|Russisch-Perzische oorlog van 1826-1828]], hield Şuşa het gedurende enkele maanden uit, de stad werd niet overwonnen door Rusland of Iran. Na deze oorlog werd de Karabachkanaat afgebroken voor Rusland, in plaats daarvan werd de Karabach provincie opgericht (1822-1840), met Şuşa als de hoofdstad. Vervolgens werd Şuşa een uyezd (district) van de [[Gouvernement Jelizavetpol|Jelizavetpol gouvernement]] (1840-1923). Hierna volgde voor Şuşa een langdurige vredestijd. De [[19e eeuw]] werd zodoende de bloeitijd van Şuşa, dat inmiddels een belangrijk cultuur- en handelscentrum was geworden. Aan het begin van de 20e eeuw was Şuşa na [[Tbilisi]] de dichtstbevolkte stad van de Zuidelijke Kaukasus. De stad was verdeeld in Azerbeidzjaanse en Armeense wijken. In 1822 bestond de bevolking van de stad uit 936 Azerbeidzjaanse (moslim) gezinnen en 762 Armeense gezinnen.<ref name="penny">[http://books.google.com/books?vid=OCLC02041456&id=lD97QrsCTIMC&pg=PA175&lpg=PA175&dq=Penny+cyclopaedia+karabagh The Penny Cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. 1833].</ref>
Tijdens de [[Russisch-Perzische Oorlog (1826-1828)|Russisch-Perzische oorlog van 1826-1828]], hield Sjoesja het gedurende enkele maanden uit, de stad werd niet overwonnen door Rusland of Iran. Na deze oorlog werd de Karabachkanaat afgebroken voor Rusland, in plaats daarvan werd de Karabach provincie opgericht (1822-1840), met Sjoesja als de hoofdstad. Vervolgens werd Sjoesja een uyezd (district) van de [[Gouvernement Jelizavetpol|Jelizavetpol gouvernement]] (1840-1923). Hierna volgde voor Sjoesja een langdurige vredestijd. De [[19e eeuw]] werd zodoende de bloeitijd van Sjoesja, dat inmiddels een belangrijk cultuur- en handelscentrum was geworden. Aan het begin van de 20e eeuw was Şuşa na [[Tbilisi]] de dichtstbevolkte stad van de Zuidelijke Kaukasus. De stad was verdeeld in Azerbeidzjaanse en Armeense wijken. In 1822 bestond de bevolking van de stad uit 936 Azerbeidzjaanse (moslim) gezinnen en 762 Armeense gezinnen.<ref name="penny">[http://books.google.com/books?vid=OCLC02041456&id=lD97QrsCTIMC&pg=PA175&lpg=PA175&dq=Penny+cyclopaedia+karabagh The Penny Cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. 1833].</ref>


=== Begin 20e eeuw ===
=== Begin 20e eeuw ===
Het begin van de 20e eeuw was bestempeld met Armeens-Azerbeidzjaans confrontaties. Het is onduidelijk of het Russische migratiebeleid in de Kaukasus invloed had op het conflict. Zo nam het percentage van de Armeniërs in het hele gebied van de voormalige Karabachkanaat toe tot 35 procent in 1832 en 53 procent in 1880, terwijl veel islamitische Azerbeidzjaanse gezinnen juist naar Iran emigreerden.<ref>{{cite book| author = Peter Avery| coauthors = William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville| title = The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic| url = http://books.google.com/?id=H20Xt157iYUC&pg=PA332| date = 1991-10-25| publisher = Cambridge University Press| isbn = 978-0-521-20095-0| page = 332}}</ref> De eerste confrontatie tussen etnische Armeniërs en Azerbeidzjanen vond plaats in [[Bakoe]] in februari 1905. Al snel sloeg het conflict over naar andere delen van de [[Transkaukasus]], voornamelijk in Azerbeidzjan (in die tijd was dit de benaming van een geografisch gebied met overwegend [[moslim]]bevolking). Zo vond op 5 augustus 1905 het eerste conflict tussen de Armeense en de Azerbeidzjaanse inwoners van Şuşa plaats. Als gevolg van de wederzijdse pogroms en moorden, kwamen honderden mensen om en meer dan 200 huizen werden verbrand.{{Bron?||2011|11|18}}
Het begin van de 20e eeuw was bestempeld met Armeens-Azerbeidzjaans confrontaties. Het is onduidelijk of het Russische migratiebeleid in de Kaukasus invloed had op het conflict. Zo nam het percentage van de Armeniërs in het hele gebied van de voormalige Karabachkanaat toe tot 35 procent in 1832 en 53 procent in 1880, terwijl veel islamitische Azerbeidzjaanse gezinnen juist naar Iran emigreerden.<ref>{{cite book| author = Peter Avery| coauthors = William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville| title = The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic| url = http://books.google.com/?id=H20Xt157iYUC&pg=PA332| date = 1991-10-25| publisher = Cambridge University Press| isbn = 978-0-521-20095-0| page = 332}}</ref> De eerste confrontatie tussen etnische Armeniërs en Azerbeidzjanen vond plaats in [[Bakoe]] in februari 1905. Al snel sloeg het conflict over naar andere delen van de [[Transkaukasus]], voornamelijk in Azerbeidzjan (in die tijd was dit de benaming van een geografisch gebied met overwegend [[moslim]]bevolking). Zo vond op 5 augustus 1905 het eerste conflict tussen de Armeense en de Azerbeidzjaanse inwoners van Sjoesja plaats. Als gevolg van de wederzijdse pogroms en moorden, kwamen honderden mensen om en meer dan 200 huizen werden verbrand.{{Bron?||2011|11|18}}


Na de [[Russische Revolutie (1917)|Russische Revolutie]], toen Armenië en Azerbeidzjan de onafhankelijkheid riepen en er grensgeschillen tussen beiden ontstonden, nam de etnische spanning in de regio toe. De [[Democratische Republiek Azerbeidzjan]] (1918-1920) verklaarde [[Karabach (gebied)|Karabach]], evenals [[Sjoenik]] tegen de zin van de lokale bevolking deel van de nieuwe staat.{{Bron?||2011|11|19}} Deze beslissing werd tevens betwist door buurland Armenië, echter behoorde Nagorno-Karabach niet tot de bestuurlijk onderdeel van Armenië.<ref>[http://books.google.nl/books?id=sZVN2MwWZVAC&printsec=frontcover&dq=Azerbaijani+Turks:+Power+and+Identity+Under+Russian+Rule&hl=nl&ei=xNCvTvW1HsbpOcbu5YMC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false ] Richard Hovanissian. The Republic of Armenia: The first year, 1918-1919. University of California Press, 1971. ISBN 0-5200-1805-2, 9780520018051, p. 448-449</ref> Na de nederlaag van de [[Ottomaanse Rijk]] in de Eerste Wereldoorlog, bezetten de Britse troepen Karabach.
Na de [[Russische Revolutie (1917)|Russische Revolutie]], toen Armenië en Azerbeidzjan de onafhankelijkheid riepen en er grensgeschillen tussen beiden ontstonden, nam de etnische spanning in de regio toe. De [[Democratische Republiek Azerbeidzjan]] (1918-1920) verklaarde [[Karabach (gebied)|Karabach]], evenals [[Sjoenik]] tegen de zin van de lokale bevolking deel van de nieuwe staat.{{Bron?||2011|11|19}} Deze beslissing werd tevens betwist door buurland Armenië, echter behoorde Nagorno-Karabach niet tot de bestuurlijk onderdeel van Armenië.<ref>[http://books.google.nl/books?id=sZVN2MwWZVAC&printsec=frontcover&dq=Azerbaijani+Turks:+Power+and+Identity+Under+Russian+Rule&hl=nl&ei=xNCvTvW1HsbpOcbu5YMC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false ] Richard Hovanissian. The Republic of Armenia: The first year, 1918-1919. University of California Press, 1971. ISBN 0-5200-1805-2, 9780520018051, p. 448-449</ref> Na de nederlaag van de [[Ottomaanse Rijk]] in de Eerste Wereldoorlog, bezetten de Britse troepen Karabach.


De Britse bevelhebber erkende het gezag van [[Xosrov bəy Sultanov]], die aangesteld was de Azerbeidzjaanse regering als gouverneur-generaal van [[Karabach (gebied)|Karabach]] en [[Sjoenik|Zangezur]], met zijn zitplaats in Şuşa.<ref>Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal. ISBN 9041114777</ref><ref>Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. ISBN 0231070683</ref>
De Britse bevelhebber erkende het gezag van [[Xosrov bəy Sultanov]], die aangesteld was de Azerbeidzjaanse regering als gouverneur-generaal van [[Karabach (gebied)|Karabach]] en [[Sjoenik|Zangezur]], met zijn zitplaats in Sjoesja.<ref>Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal. ISBN 9041114777</ref><ref>Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. ISBN 0231070683</ref>


In augustus 1919 ging het lokale bestuur van Nagorno-Karabach, de ''Karabach Nationale Raad'', een tijdelijk akkoord aan waarmee het Azerbeidzjaanse gezag erkend werd op de voorwaarde dat de definitieve status van Nagorno-Karabach in de [[Vredesconferentie van Parijs (1919)|Vredesconferentie van Parijs]] zou beslist worden. Het vredesakkoord duurde echter niet lang en het etnisch conflict barstte los. Op 5 juni 1919 werden 600 Armeniërs van de dorpen rondom Şuşa gedood door Azerbeidzjaanse en Koerdische guerrillastrijders. Sultanov betoogde dat deze guerrillastrijders niet onder zijn controle en gezag waren.<ref>Michael P. Croissant. ''The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications''. ISBN 0275962415 p. 16</ref> Het conflict escaleerde een Armeense opstand<ref>Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal</ref><ref>Benjamin Lieberman. ''Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe''. ISBN 1566636469</ref><ref>[https://www.webcitation.org/6I4bofGDI?url=http://www.c-r.org/accord-article/chronology-accord-nagorny-karabakh Conciliation Resources. Nagorny Karabakh: Chronology]</ref>, die weer later teruggedrongen werd door de Azerbeidzjaanse leger{{Bron?||2011|11|18}}. In 1920, in de nacht van 21-22 maart, terwijl de Azerbeidzjanen de traditionele feestdag [[Noroez|Novruz Bayram]] vierden, vielen de Armeniërs van Karabach de Azerbeidzjaanse garnizoenen in Şuşa, Xankəndi en Askeran aan. De Armeense [[verrassingsaanval]] werd tegelijkertijd gecoördineerd met een groot aanval op de grenzen van Azerbeidzjan door Armenië.<ref name="Altstadt" /> De verrassingsaanval in Karabach werd echter geen succes en naar aanleiding hiervan viel de Azerbeidzjaanse leger de Armeniërs in Şuşa aan, wat uiteindelijk leidde tot de Armeense pogrom van maart 1920.<ref name="Altstadt">[http://books.google.nl/books?id=sZVN2MwWZVAC&printsec=frontcover&dq=Azerbaijani+Turks:+Power+and+Identity+Under+Russian+Rule&hl=nl&ei=xNCvTvW1HsbpOcbu5YMC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false ] Audrey L. Altstadt. Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule. Hoover Press, 1992. ISBN 0-8179-9182-4, 9780817991821, p. 103</ref><ref name="ReferenceB">Richard G. Hovannisian. The Republic of Armenia, Vol. III: From London to Sèvres, February–August 1920</ref> In de pogrom kwamen volgens verschillende bronnen tussen de 500 en 20.000 Armenen om het leven. Tevens werden de Armeense wijken van de stad verwoest. De Russische dichter [[Nadezjda Mandelstam]] die na het bloedbad in 1920 de stad had bezocht, schreef dat er behalve Moslims geen enkele Armenen meer waren.<ref>{{ru}} Н. Я. Мандельштам. Книга третья. Париж, YMCA-Press, 1987, с.162-164.</ref>
In augustus 1919 ging het lokale bestuur van Nagorno-Karabach, de ''Karabach Nationale Raad'', een tijdelijk akkoord aan waarmee het Azerbeidzjaanse gezag erkend werd op de voorwaarde dat de definitieve status van Nagorno-Karabach in de [[Vredesconferentie van Parijs (1919)|Vredesconferentie van Parijs]] zou beslist worden. Het vredesakkoord duurde echter niet lang en het etnisch conflict barstte los. Op 5 juni 1919 werden 600 Armeniërs van de dorpen rondom Sjoesja gedood door Azerbeidzjaanse en Koerdische guerrillastrijders. Sultanov betoogde dat deze guerrillastrijders niet onder zijn controle en gezag waren.<ref>Michael P. Croissant. ''The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications''. ISBN 0275962415 p. 16</ref> Het conflict escaleerde een Armeense opstand<ref>Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal</ref><ref>Benjamin Lieberman. ''Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe''. ISBN 1566636469</ref><ref>[https://www.webcitation.org/6I4bofGDI?url=http://www.c-r.org/accord-article/chronology-accord-nagorny-karabakh Conciliation Resources. Nagorny Karabakh: Chronology]</ref>, die weer later teruggedrongen werd door de Azerbeidzjaanse leger{{Bron?||2011|11|18}}. In 1920, in de nacht van 21-22 maart, terwijl de Azerbeidzjanen de traditionele feestdag [[Noroez|Novruz Bayram]] vierden, vielen de Armeniërs van Karabach de Azerbeidzjaanse garnizoenen in Sjoesja, Stepanakert en Askeran aan. De Armeense [[verrassingsaanval]] werd tegelijkertijd gecoördineerd met een grote aanval op de grenzen van Azerbeidzjan door Armenië.<ref name="Altstadt" /> De verrassingsaanval in Karabach werd echter geen succes en naar aanleiding hiervan viel het Azerbeidzjaanse leger de Armeniërs in Sjoesja aan, wat uiteindelijk leidde tot de Armeense pogrom van maart 1920.<ref name="Altstadt">[http://books.google.nl/books?id=sZVN2MwWZVAC&printsec=frontcover&dq=Azerbaijani+Turks:+Power+and+Identity+Under+Russian+Rule&hl=nl&ei=xNCvTvW1HsbpOcbu5YMC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA#v=onepage&q&f=false ] Audrey L. Altstadt. Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule. Hoover Press, 1992. ISBN 0-8179-9182-4, 9780817991821, p. 103</ref><ref name="ReferenceB">Richard G. Hovannisian. The Republic of Armenia, Vol. III: From London to Sèvres, February–August 1920</ref> In de pogrom kwamen volgens verschillende bronnen tussen de 500 en 20.000 Armeniërs om het leven. Tevens werden de Armeense wijken van de stad verwoest. De Russische dichter [[Nadezjda Mandelstam]] die na het bloedbad in 1920 de stad had bezocht, schreef dat er behalve moslims geen enkele Armeniërs meer waren.<ref>{{ru}} Н. Я. Мандельштам. Книга третья. Париж, YMCA-Press, 1987, с.162-164.</ref>


===Sovjetperiode===
===Sovjetperiode===
In april 1920, terwijl Azerbeidzjan en Armenië oorlog voerden, werd Azerbeidzjan binnengevallen door het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode Leger]] (11e Leger). Later dat jaar, in november, werd ook Armenië veroverd door het Rode Leger en beide landen werden opgenomen in de Sovjet-Unie.<ref name="Cornell">Svante E. Cornell. Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Routledge – 2000. P. 59. ISBN 978-0700711628</ref> Het Kaukasus Bureau (Kavburo) van de Communistische Partij zou onder toezicht van [[Jozef Stalin]] territoriale geschillen oplossen. Op 5 juli 1921 werd de beslissing genomen om Nagorno-Karabach in de Azerbeidzjaanse SSR te laten{{Bron?||2011|11|30}}<ref>{{cite web |url=http://pdfcast.org/pdf/1921-stalin-s-kavburo-decision-on-nagorno-karabakh-1 |title=1921 Stalin's Kavburo decision on Nagorno-Karabakh status |format=PDF }}{{dode link|datum=oktober 2017 |bot=InternetArchiveBot }} (Russisch: Исходя из необходимости национального мира между мусульманами и армянами и экономической связи Верхнего и Нижнего Карабаха, его постоянной связи с Азербайджаном, Нагорный Карабах оставить в пределах Азербайджанской ССР, предоставив ему широкую областную автономию с административным центром в г. Шуше, входящем в состав автономной области.)</ref>. In 1923 werd Nagorno-Karabach een [[Nagorno-Karabachse Autonome Oblast|autonome regio]] in Sovjet-Azerbeidzjan. De nieuwe hoofdstad van de autonome regio werd de stad Xankəndi (uitgesproken als Kankendi), die kort daarna omgedoopt werd tot [[Stepanakert]] naar de Armeense bolsjewiek [[Stepan Sjahoemjan]].
In april 1920, terwijl Azerbeidzjan en Armenië oorlog voerden, werd Azerbeidzjan binnengevallen door het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode Leger]] (11e Leger). Later dat jaar, in november, werd ook Armenië veroverd door het Rode Leger en beide landen werden opgenomen in de Sovjet-Unie.<ref name="Cornell">Svante E. Cornell. Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Routledge – 2000. P. 59. ISBN 978-0700711628</ref> Het Kaukasus Bureau (Kavburo) van de Communistische Partij zou onder toezicht van [[Jozef Stalin]] territoriale geschillen oplossen. Op 5 juli 1921 werd de beslissing genomen om Nagorno-Karabach in de Azerbeidzjaanse SSR te laten{{Bron?||2011|11|30}}<ref>{{cite web |url=http://pdfcast.org/pdf/1921-stalin-s-kavburo-decision-on-nagorno-karabakh-1 |title=1921 Stalin's Kavburo decision on Nagorno-Karabakh status |format=PDF }}{{dode link|datum=oktober 2017 |bot=InternetArchiveBot }} (Russisch: Исходя из необходимости национального мира между мусульманами и армянами и экономической связи Верхнего и Нижнего Карабаха, его постоянной связи с Азербайджаном, Нагорный Карабах оставить в пределах Азербайджанской ССР, предоставив ему широкую областную автономию с административным центром в г. Шуше, входящем в состав автономной области.)</ref>. In 1923 werd Nagorno-Karabach een [[Nagorno-Karabachse Autonome Oblast|autonome regio]] in Sovjet-Azerbeidzjan. De nieuwe hoofdstad van de autonome regio werd de stad [[Stepanakert]] naar de Armeense bolsjewiek [[Stepan Sjahoemjan]].
 
Şuşa bleef gedeeltelijk geruïneerd tot de jaren 1960, toen de stad geleidelijk begon te herleven door zijn recreatieve mogelijkheden. In 1977 werd de stad uitgeroepen tot een reservaat van Azerbeidzjaanse architectuur en geschiedenis. Zo werd Şuşa een van de grootste resort-steden in de voormalige Sovjet-Unie.{{Bron?||2011|11|18}}


=== Oorlogsperiode ===
=== Oorlogsperiode ===
Tijdens de [[Oorlog in Nagorno-Karabach]] (1990-1994) werd Şuşa de belangrijkste Azerbeidzjaanse bolwerk in Karabach. Hieruit werden Stepanakert en andere Armeense woonplaatsen in Nagorno-Karabach constant onder vuur gehouden<ref>[[Human Rights Watch]], ''Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh'', p. 18, p. 36</ref> waarbij een groot aantal burgerslachtoffers vielen.<ref name="Jerusalem"/> De Armeniërs hebben op hun beurt de stad beschoten.<ref name="Jerusalem">Reliefweb.int [http://reliefweb.int/node/238045 Jerusalem of Karabakh' at the heart of Armenia-Azerbaijan conflict]</ref>
Tijdens de [[Oorlog in Nagorno-Karabach]] (1990-1994) werd Sjoesja de belangrijkste Azerbeidzjaanse bolwerk in Karabach. Hieruit werden Stepanakert en andere Armeense woonplaatsen in Nagorno-Karabach constant onder vuur gehouden<ref>[[Human Rights Watch]], ''Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh'', p. 18, p. 36</ref> waarbij een groot aantal burgerslachtoffers vielen.<ref name="Jerusalem"/> De Armeniërs hebben op hun beurt de stad beschoten.<ref name="Jerusalem">Reliefweb.int [http://reliefweb.int/node/238045 Jerusalem of Karabakh' at the heart of Armenia-Azerbaijan conflict]</ref>


Op 9 mei 1992 werd de stad ingenomen door Armeense troepen en de Azerbeidzjaanse bevolking, van rond 15.000, vluchtte de stad en het district.<ref name="Amirbayov">Amirbayov, Elchin. "Shusha's Pivotal Role in a Nagorno-Karabagh Settlement" in Dr. Brenda Shaffer (ed.), Policy Brief Number 6, Cambridge, MA: Caspian Studies Program, Harvard University, December 2001, [https://web.archive.org/web/20060901225059/http://bcsia.ksg.harvard.edu/publication.cfm?program=CORE&ctype=paper&item_id=124].</ref> Volgens het [[Institute for War and Peace Reporting|Instituut voor Oorlog en Vrede Rapportage]], werd de stad geplunderd en verbrand door de Armeniërs.<ref name="waal">Thomas de Waal, [https://web.archive.org/web/20061030123636/http://www.iwpr.net/?p=crs&s=f&o=160877&apc_state=henicrs2002 "Shusha Armenians recall their bittersweet victory"], Institute of War and Peace Reporting (IWPR), May 10, 2002</ref>
Op 9 mei 1992 werd de stad ingenomen door Armeense troepen en de Azerbeidzjaanse bevolking, van rond 15.000, vluchtte de stad en het district.<ref name="Amirbayov">Amirbayov, Elchin. "Shusha's Pivotal Role in a Nagorno-Karabagh Settlement" in Dr. Brenda Shaffer (ed.), Policy Brief Number 6, Cambridge, MA: Caspian Studies Program, Harvard University, December 2001, [https://web.archive.org/web/20060901225059/http://bcsia.ksg.harvard.edu/publication.cfm?program=CORE&ctype=paper&item_id=124].</ref> Volgens het [[Institute for War and Peace Reporting|Instituut voor Oorlog en Vrede Rapportage]], werd de stad geplunderd en verbrand door de Armeniërs.<ref name="waal">Thomas de Waal, [https://web.archive.org/web/20061030123636/http://www.iwpr.net/?p=crs&s=f&o=160877&apc_state=henicrs2002 "Shusha Armenians recall their bittersweet victory"], Institute of War and Peace Reporting (IWPR), May 10, 2002</ref>


=== Huidige situatie ===
=== Huidige situatie ===
Tot op de dag van vandaag ligt de stad nog in deels in puin. In 2007 zijn twee moskeeën van Şuşa gerestaureerd<ref>[[Institute for War and Peace Reporting|IWPR]], [http://iwpr.net/report-news/karabakh-mosques-restored-0 Karabakh Mosques Restored], 25 november 2007.</ref>
Tot op de dag van vandaag ligt de stad nog in deels in puin. In 2007 zijn twee moskeeën van Sjoesja gerestaureerd<ref>[[Institute for War and Peace Reporting|IWPR]], [http://iwpr.net/report-news/karabakh-mosques-restored-0 Karabakh Mosques Restored], 25 november 2007.</ref>


De Azerbeidzjaanse bevolking van de stad, van ruim 15.000, is tot op de huidige dag nog niet teruggekeerd. Na het einde van de oorlog werd de stad deels herbevolkt door Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan en andere delen van Nagorno-Karabach.<ref>[https://web.archive.org/web/20070613021440/http://www.iwpr.net/?p=crs&s=f&o=336138&apc_state=henpcrs Institute of War & Peace Reporting. ''Karabakh: A Tale of Two Cities'']</ref>
De Azerbeidzjaanse bevolking van de stad, van ruim 15.000, is tot op de huidige dag nog niet teruggekeerd. Na het einde van de oorlog werd de stad deels herbevolkt door Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan en andere delen van Nagorno-Karabach.<ref>[https://web.archive.org/web/20070613021440/http://www.iwpr.net/?p=crs&s=f&o=336138&apc_state=henpcrs Institute of War & Peace Reporting. ''Karabakh: A Tale of Two Cities'']</ref>


De burgemeester van de stad wordt rechtstreeks gekozen. Karen Avagimian werd gekozen op 29 maart 2009. Hij werd in 2013 opgevolgd door Artsvik Sargsian. In 2019 werd Khachatur Hairabian de nieuwe burgemeester. De Azerbeidzjaanse regering in Bakoe benoemt ook burgemeesters, achtereenvolgens Nizami Bahmanov (1992-2008), Bayram Səfərov (2009-2018) en Tural Ganjaliyev (2018-). Alleen Bahmanov verbleef de eerste maand na zijn benoeming in de stad.
De burgemeester van de stad wordt rechtstreeks gekozen. Karen Avagimian werd gekozen op 29 maart 2009. Hij werd in 2013 opgevolgd door Artsvik Sargsian. In 2019 werd Khachatur Hairabian de nieuwe burgemeester.


==Demografische ontwikkeling==
==Demografische ontwikkeling==
Regel 172: Regel 170:


==Cultuur==
==Cultuur==
[[Bestand:Uzeir Hajibeyov's family (Uzeir is on the top, left side), Shusha, 1915.jpg|thumb|Azerbeidzjaanse componist [[Uzeyir Hajibeyov]] (linksboven) met zijn gezin in Şuşa. (1915)]]
[[Bestand:Uzeir Hajibeyov's family (Uzeir is on the top, left side), Shusha, 1915.jpg|thumb|Azerbeidzjaanse componist [[Uzeyir Hajibeyov]] (linksboven) met zijn gezin in Sjoesja. (1915)]]
Şuşa is bekend door muzikale tradities onder [[Azerbeidzjanen]]. De stad kent enkele muzikale scholen en instellingen van [[Mugham (muziek)|Mugham]], een traditioneel muzikaal genre uit Azerbeidzjan.<ref>[https://web.archive.org/web/20150905121352/http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296 Azerbaijan: cultural life], [[Encyclopædia Britannica]], Online Academic Edition, 2007.</ref>
Sjoesja is bekend door muzikale tradities onder [[Azerbeidzjanen]]. De stad kent enkele muzikale scholen en instellingen van [[Mugham (muziek)|Mugham]], een traditioneel muzikaal genre uit Azerbeidzjan.<ref>[https://web.archive.org/web/20150905121352/http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296 Azerbaijan: cultural life], [[Encyclopædia Britannica]], Online Academic Edition, 2007.</ref>


== Historische gebouwen ==
== Historische gebouwen ==
Regel 225: Regel 223:
* [[Şəmsi Bədəlbəyli]], Azerbeidzjaanse theater regisseur en acteur.
* [[Şəmsi Bədəlbəyli]], Azerbeidzjaanse theater regisseur en acteur.
* [[Kamran Bağirov]], was de 12e Eerste Secretaris van de Communistische Partij van Azerbeidzjaan.
* [[Kamran Bağirov]], was de 12e Eerste Secretaris van de Communistische Partij van Azerbeidzjaan.
* [[Nizami Bəhmənov]], Azerbeidzjaanse politicus en hoofd van de uitvoerende macht van Şuşa en voorzitter van de Azerbeidzjaanse Gemeenschap van Nagorno-Karabach in Ballingschap.
* [[Nizami Bəhmənov]], Azerbeidzjaanse politicus en hoofd van de uitvoerende macht van Sjoesja en voorzitter van de Azerbeidzjaanse Gemeenschap van Nagorno-Karabach in Ballingschap.
* [[Cabbar Qaryağdıoğlu]], Azerbeidzjaanse volkszanger (khananda).
* [[Cabbar Qaryağdıoğlu]], Azerbeidzjaanse volkszanger (khananda).
* [[Soltan Hacıbəyov]], Azerbeidzjaanse componist en Volksartiest van de Sovjet-Unie.
* [[Soltan Hacıbəyov]], Azerbeidzjaanse componist en Volksartiest van de Sovjet-Unie.
Regel 233: Regel 231:
* [[Kərimbəy Mehmandarov]], Azerbeidzjaanse arts en filosoof.
* [[Kərimbəy Mehmandarov]], Azerbeidzjaanse arts en filosoof.
* [[Sadıqcan]] oftewel Sadig Asadoglu, was een Azerbeidzjaanse tar-muzikant (Sazanda) en de uitvinder van de Azerbeidzjaanse tar instrument.
* [[Sadıqcan]] oftewel Sadig Asadoglu, was een Azerbeidzjaanse tar-muzikant (Sazanda) en de uitvinder van de Azerbeidzjaanse tar instrument.
* [[Bayram Səfərov]], Azerbeidzjaanse politicus en hoofd van de uitvoerende macht van Şuşa en de voorzitter van de Azerbeidzjaanse Gemeenschap van Nagorno-Karabach in Ballingschap.
* [[Bayram Səfərov]], Azerbeidzjaanse politicus en hoofd van de uitvoerende macht van Sjoesja en de voorzitter van de Azerbeidzjaanse Gemeenschap van Nagorno-Karabach in Ballingschap.
* [[Lətif Səfərov]], Azerbeidzjaanse acteur en filmregisseur.
* [[Lətif Səfərov]], Azerbeidzjaanse acteur en filmregisseur.
* [[Xan Şuşinski]], Azerbeidzjaanse khananda (volkszanger).
* [[Xan Şuşinski]], Azerbeidzjaanse khananda (volkszanger).
Regel 247: Regel 245:
== Zie ook ==
== Zie ook ==
{{Commonscatklein|Shusha (town)}}
{{Commonscatklein|Shusha (town)}}
* [[Kathedraal van Şuşa]]
* [[Kathedraal van Sjoesja]]
* [[Stepanakert]]
* [[Stepanakert]]


Regel 258: Regel 256:
{{Navigatie gewest Sjoesji}}
{{Navigatie gewest Sjoesji}}


{{DEFAULTSORT:Susa}}
{{DEFAULTSORT:Sjoesja}}
[[Categorie:Stad in Azerbeidzjan]]
 
[[Categorie:Stad in Nagorno-Karabach]]
[[Categorie:Stad in Nagorno-Karabach]]

Versie van 12 mrt 2020 20:06

Sjoesja
Շուշի
Stad in de jure Azerbeidzjan Vlag van Azerbeidzjan
Stad in de facto Artsach Artsach
Sjoesja
Sjoesja
Coördinaten 39°045′N 46°045′E
Algemeen
Inwoners (2010) 3.900[1]
Hoogte 1.400 m
Politiek
Burgemeester Khachatur Hairabian (fungerend)[2]
Overig
Netnummer(s) +374 477
Stichtingsjaar 1752
Detailkaart
Sjoesja
Sjoesja
Locatie in Nagorno-Karabach
Foto's
Bestand:Katedrála Krista Spasitele, Šuši.jpg
Portaal  Portaalicoon   Nagorno-Karabach
rel=nofollow
Bestand:Шушинский Ханский Дворец Дочери Хана.jpg
Het paleis van Xurşidbanu Natəvan, de dochter van de laatste heerser van de Karabach Kanaat. Eind 19e, begin 20e eeuw.
Bestand:OudSjoesji.jpg
Het centrum van Sjoesja aan het begin van de 20e eeuw.
Bestand:Шуша 1843 из Винклера.jpg
Wapen van Sjoesja tijdens de Russische heerschappij in 1843.
Bestand:Karabakh-reconciliation-1918.jpg
Een foto genomen in 1918 van de Karabach verzoening commissie, die bestond uit religieuze leiders en ouderlingen van zowel de Azerbeidzjaanse en Armeense gemeenschappen.

Sjoesja (Armeens: Շուշի, Sjoesji; ook: Shusha) is een stad in Nagorno-Karabach. De facto gedraagt Nagorno-Karabach, hoewel niet erkend door de internationale gemeenschap, zich als een onafhankelijke republiek (de Republiek Artsach), waarbij sprake is van Armeense invloed op het bestuur.[3]

Sjoesja is de voormalige hoofdstad van Nagorno-Karabach. Tot het begin van de 20e eeuw was het een belangrijk cultureel centrum voor de lokale Armeense bevolking. De stad staat bekend om zijn velen intellectuelen, dichters, schrijvers en vooral muzikanten zoals ashiq, mugham zangers en kobuz spelers.[4] Als een vestingstad was het toentertijd een belangrijk strategisch punt tussen het Russische Rijk en Iran. Begin en eind 20e eeuw, maar ook nu nog steeds is de stad een twistappel tussen de Armeniërs en Azerbeidzjanen, daarom wordt het ook wel het “Jeruzalem” van de Zuidelijke Kaukasus genoemd.[5]

De stad maakt deel uit van het gewest Sjoesji van de republiek Nagorno-Karabach.

Tot de Oorlog in Nagorno-Karabach, was Sjoesja de enige stad in Nagorno-Karabach met een overwegend Azerbeidzjaanse bevolking. In 1992 zijn de Azerbeidzjaanse inwoners van de stad, ongeveer 15.000 mensen uit de stad gevlucht wegens de oorlog.[6]

In 2010 telde de stad 3.900 inwoners.[7]

Etymologie

Volgens de meeste historici ontleende de burcht haar naam aan het dichtbijgelegen dorp Sjoesjikent.[8][9] De historicus Arakel Babachanian vond dat het juist andersom was, het dorp zelf kreeg haar naam van de burcht.[10]

Ligging

Sjoesja ligt slechts 10 kilometer ten zuiden van de hoofdstad Stepanakert, bij de verkeersader A 317 die Stepanakert met de Armeense stad Goris verbindt. De stad is gevestigd op een steil rotsplateau, circa 1.500 meter boven de zeespiegel.

Klimaat

De stad heeft een gematigd klimaat. De gemiddelde temperatuur in januari is +2,9; in april +7,4; in juli +18,9; in november +4,7 °C. De laagst gemeten temperatuur is -19,5 °C. De gemiddelde hoeveelheid neerslag bedraagt ca. 640 mm per jaar.

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

Sjoesja is vanouds bekend geweest als een natuurlijke, ongenaakbare vesting in Artsach. Archeologische vondsten als grafstenen, kruisstenen en antieke keramiek bevestigen dat het al lang voor de 18e eeuw bewoond was. Bovendien getuigen de drieduizendjarige hunebedden bij het oude kerkhof van bewoning in prehistorische tijden.

16e – 18e eeuw

Van de 16e tot de 18e eeuw lag Sjoesja in het domein van het Prinsdom Varanda. Prins Meliek-Sjahnazar II – de prins van Veranda, die een vete uitvocht met de vier andere prinsen van Karabach, gaf Sjoesja over aan Panah Ali Kan en werd zijn bondgenoot. In 1751 werd Sjoesja de zetelplaats van de Kan, wiens nakomelingen tot 1822 de feitelijke regeerders van de stad waren. Sjoesja werd omgeven met muren en er kwamen veel mensen van de omstreken hier wonen – zowel Azerbeidzjanen als Armeniërs, zodat het tot een klein stadje uitgroeide. Vanaf deze periode wordt Sjoesja bekend onder haar huidige naam.

Russische heerschappij

Vanwege zijn belang als strategisch punt werd Sjoesja dikwijls door Perzische, Turkse en Russische legers aangevallen. Sinds het begin van de 19e eeuw kreeg het Russische Rijk steeds meer invloed in de Kaukasus. Naar aanleiding van Georgië, sloten vele Azerbeidzjaanse Kanaten zich aan als protectoraat in het Russisch Rijk. In 1805 werd de Kurekchay verdrag getekend tussen de Azerbeidzjaanse Karabachkanaat en het Russische Rijk, hierbij werd de Karabachkanaat uiteindelijk onder Russische heerschappij.

Als gevolg van twee Russisch-Perzische oorlogen, (1804-1813) en (1826-1828), erkende Iran het gezag van Rusland over de Karabachkanaat en andere kanaten in de Kaukasus. Het Russische rijk versterkte zijn macht in de Karabachkanaat na het Verdrag van Gulistan in 1813 en het Verdrag van Turkmenchay van 1828.

Tijdens de Russisch-Perzische oorlog van 1826-1828, hield Sjoesja het gedurende enkele maanden uit, de stad werd niet overwonnen door Rusland of Iran. Na deze oorlog werd de Karabachkanaat afgebroken voor Rusland, in plaats daarvan werd de Karabach provincie opgericht (1822-1840), met Sjoesja als de hoofdstad. Vervolgens werd Sjoesja een uyezd (district) van de Jelizavetpol gouvernement (1840-1923). Hierna volgde voor Sjoesja een langdurige vredestijd. De 19e eeuw werd zodoende de bloeitijd van Sjoesja, dat inmiddels een belangrijk cultuur- en handelscentrum was geworden. Aan het begin van de 20e eeuw was Şuşa na Tbilisi de dichtstbevolkte stad van de Zuidelijke Kaukasus. De stad was verdeeld in Azerbeidzjaanse en Armeense wijken. In 1822 bestond de bevolking van de stad uit 936 Azerbeidzjaanse (moslim) gezinnen en 762 Armeense gezinnen.[11]

Begin 20e eeuw

Het begin van de 20e eeuw was bestempeld met Armeens-Azerbeidzjaans confrontaties. Het is onduidelijk of het Russische migratiebeleid in de Kaukasus invloed had op het conflict. Zo nam het percentage van de Armeniërs in het hele gebied van de voormalige Karabachkanaat toe tot 35 procent in 1832 en 53 procent in 1880, terwijl veel islamitische Azerbeidzjaanse gezinnen juist naar Iran emigreerden.[12] De eerste confrontatie tussen etnische Armeniërs en Azerbeidzjanen vond plaats in Bakoe in februari 1905. Al snel sloeg het conflict over naar andere delen van de Transkaukasus, voornamelijk in Azerbeidzjan (in die tijd was dit de benaming van een geografisch gebied met overwegend moslimbevolking). Zo vond op 5 augustus 1905 het eerste conflict tussen de Armeense en de Azerbeidzjaanse inwoners van Sjoesja plaats. Als gevolg van de wederzijdse pogroms en moorden, kwamen honderden mensen om en meer dan 200 huizen werden verbrand.[bron?]

Na de Russische Revolutie, toen Armenië en Azerbeidzjan de onafhankelijkheid riepen en er grensgeschillen tussen beiden ontstonden, nam de etnische spanning in de regio toe. De Democratische Republiek Azerbeidzjan (1918-1920) verklaarde Karabach, evenals Sjoenik tegen de zin van de lokale bevolking deel van de nieuwe staat.[bron?] Deze beslissing werd tevens betwist door buurland Armenië, echter behoorde Nagorno-Karabach niet tot de bestuurlijk onderdeel van Armenië.[13] Na de nederlaag van de Ottomaanse Rijk in de Eerste Wereldoorlog, bezetten de Britse troepen Karabach.

De Britse bevelhebber erkende het gezag van Xosrov bəy Sultanov, die aangesteld was de Azerbeidzjaanse regering als gouverneur-generaal van Karabach en Zangezur, met zijn zitplaats in Sjoesja.[14][15]

In augustus 1919 ging het lokale bestuur van Nagorno-Karabach, de Karabach Nationale Raad, een tijdelijk akkoord aan waarmee het Azerbeidzjaanse gezag erkend werd op de voorwaarde dat de definitieve status van Nagorno-Karabach in de Vredesconferentie van Parijs zou beslist worden. Het vredesakkoord duurde echter niet lang en het etnisch conflict barstte los. Op 5 juni 1919 werden 600 Armeniërs van de dorpen rondom Sjoesja gedood door Azerbeidzjaanse en Koerdische guerrillastrijders. Sultanov betoogde dat deze guerrillastrijders niet onder zijn controle en gezag waren.[16] Het conflict escaleerde een Armeense opstand[17][18][19], die weer later teruggedrongen werd door de Azerbeidzjaanse leger[bron?]. In 1920, in de nacht van 21-22 maart, terwijl de Azerbeidzjanen de traditionele feestdag Novruz Bayram vierden, vielen de Armeniërs van Karabach de Azerbeidzjaanse garnizoenen in Sjoesja, Stepanakert en Askeran aan. De Armeense verrassingsaanval werd tegelijkertijd gecoördineerd met een grote aanval op de grenzen van Azerbeidzjan door Armenië.[20] De verrassingsaanval in Karabach werd echter geen succes en naar aanleiding hiervan viel het Azerbeidzjaanse leger de Armeniërs in Sjoesja aan, wat uiteindelijk leidde tot de Armeense pogrom van maart 1920.[20][21] In de pogrom kwamen volgens verschillende bronnen tussen de 500 en 20.000 Armeniërs om het leven. Tevens werden de Armeense wijken van de stad verwoest. De Russische dichter Nadezjda Mandelstam die na het bloedbad in 1920 de stad had bezocht, schreef dat er behalve moslims geen enkele Armeniërs meer waren.[22]

Sovjetperiode

In april 1920, terwijl Azerbeidzjan en Armenië oorlog voerden, werd Azerbeidzjan binnengevallen door het Rode Leger (11e Leger). Later dat jaar, in november, werd ook Armenië veroverd door het Rode Leger en beide landen werden opgenomen in de Sovjet-Unie.[23] Het Kaukasus Bureau (Kavburo) van de Communistische Partij zou onder toezicht van Jozef Stalin territoriale geschillen oplossen. Op 5 juli 1921 werd de beslissing genomen om Nagorno-Karabach in de Azerbeidzjaanse SSR te laten[bron?][24]. In 1923 werd Nagorno-Karabach een autonome regio in Sovjet-Azerbeidzjan. De nieuwe hoofdstad van de autonome regio werd de stad Stepanakert naar de Armeense bolsjewiek Stepan Sjahoemjan.

Oorlogsperiode

Tijdens de Oorlog in Nagorno-Karabach (1990-1994) werd Sjoesja de belangrijkste Azerbeidzjaanse bolwerk in Karabach. Hieruit werden Stepanakert en andere Armeense woonplaatsen in Nagorno-Karabach constant onder vuur gehouden[25] waarbij een groot aantal burgerslachtoffers vielen.[5] De Armeniërs hebben op hun beurt de stad beschoten.[5]

Op 9 mei 1992 werd de stad ingenomen door Armeense troepen en de Azerbeidzjaanse bevolking, van rond 15.000, vluchtte de stad en het district.[26] Volgens het Instituut voor Oorlog en Vrede Rapportage, werd de stad geplunderd en verbrand door de Armeniërs.[27]

Huidige situatie

Tot op de dag van vandaag ligt de stad nog in deels in puin. In 2007 zijn twee moskeeën van Sjoesja gerestaureerd[28]

De Azerbeidzjaanse bevolking van de stad, van ruim 15.000, is tot op de huidige dag nog niet teruggekeerd. Na het einde van de oorlog werd de stad deels herbevolkt door Armeense vluchtelingen uit Azerbeidzjan en andere delen van Nagorno-Karabach.[29]

De burgemeester van de stad wordt rechtstreeks gekozen. Karen Avagimian werd gekozen op 29 maart 2009. Hij werd in 2013 opgevolgd door Artsvik Sargsian. In 2019 werd Khachatur Hairabian de nieuwe burgemeester.

Demografische ontwikkeling

<timeline> Colors= 

id:a value:gray(0.9)
id:b value:gray(0.7)
id:c value:rgb(1,1,1)
id:d value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:500 height:373 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:60 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:30 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:6 start:0 BackgroundColors = canvas:c

BarData= 

bar:1823 text:1823
bar:1830 text:1830
bar:1851 text:1851
bar:1886 text:1886
bar:1897 text:1897
bar:1904 text:1904
bar:1916 text:1916
bar:1921 text:1921
bar:1926 text:1926
bar:1939 text:1939
bar:1959 text:1959
bar:1970 text:1970
bar:1979 text:1979
bar:1989 text:1989
bar:2005 text:2005
bar:2009 text:2009

PlotData= 

color:d width:15 align:left

bar:1823 from:0 till: 1
bar:1830 from:0 till: 2
bar:1851 from:0 till: 15
bar:1886 from:0 till: 27
bar:1897 from:0 till: 26
bar:1904 from:0 till: 26
bar:1916 from:0 till: 44
bar:1921 from:0 till: 9
bar:1926 from:0 till: 5
bar:1939 from:0 till: 5
bar:1959 from:0 till: 6
bar:1970 from:0 till: 9
bar:1979 from:0 till: 11
bar:1989 from:0 till: 15
bar:2005 from:0 till: 3
bar:2009 from:0 till: 4

PlotData= 

bar:1823 at: 1 fontsize:s text: 1,5 shift:(-5,5)
bar:1830 at: 2 fontsize:s text: 1,7 shift:(-5,5)
bar:1851 at: 15 fontsize:s text: 15,2 shift:(-5,5)
bar:1886 at: 27 fontsize:s text: 26,8 shift:(-5,5)
bar:1897 at: 26 fontsize:s text: 25,9 shift:(-5,5)
bar:1904 at: 26 fontsize:s text: 25,7 shift:(-5,5)
bar:1916 at: 44 fontsize:s text: 43,9 shift:(-5,5)
bar:1921 at: 9 fontsize:s text: 9,2 shift:(-5,5)
bar:1926 at: 5 fontsize:s text: 5,1 shift:(-5,5)
bar:1939 at: 5 fontsize:s text: 5,4 shift:(-5,5)
bar:1959 at: 6 fontsize:s text: 6,1 shift:(-5,5)
bar:1970 at: 9 fontsize:S text: 8,7 shift:(-5,5)
bar:1979 at: 11 fontsize:S text: 10,9 shift:(-5,5)
bar:1989 at: 15 fontsize:S text: 15,0 shift:(-5,5)
bar:2005 at: 3 fontsize:S text: 3,1 shift:(-5,5)
bar:2009 at: 4 fontsize:S text: 3,9 shift:(-10,5)

</timeline>

Bron: Artikel Shusha van de Engelse Wikipedia
Opm: Bevolkingscijfers in duizendtallen

Cultuur

Bestand:Uzeir Hajibeyov's family (Uzeir is on the top, left side), Shusha, 1915.jpg
Azerbeidzjaanse componist Uzeyir Hajibeyov (linksboven) met zijn gezin in Sjoesja. (1915)

Sjoesja is bekend door muzikale tradities onder Azerbeidzjanen. De stad kent enkele muzikale scholen en instellingen van Mugham, een traditioneel muzikaal genre uit Azerbeidzjan.[30]

Historische gebouwen

  • Stadswallen, gebouwd in de 17e en 18e eeuw, lengte: ca. 2,5 km, hoogte: 7–8 m, met een aantal torens.
    • Drie poorten: in het zuidwesten de Jerevanspoort, in de Jelizavetpolpoort.
  • Stedelijk museum van Sjoesji
  • Kathedraal van Sjoesji, gebouwd tussen 1868-1887.
    • Andere Armeense kerken zijn: Sint-Johannes de Doper (geb. 1847) en Sint-Christus de Zaligmaker (geb. 1838)
    • Nonnenklooster Koesanats (gebouwd 1816)
  • Moskee van Govhar Agha van Beneden-Sjoesja, gebouwd tussen 1875-1876
  • Moskee van Govhar Agha van Boven-Sjoesja, gebouwd tussen 1768-1885
    • Tevens waren er in de 19e eeuw nog 12 moskeeën waarvan maar een deel bewaard is gebleven
  • Paleis van de dochter van de khan, gebouwd in de late 19e eeuw en was genoemd naar Natavan, een bekende Azerbeidzjaanse dichteres.en de dochter van de khan van Karabach.
  • Zjamharian Openbare Ziekenhuis, gebouwd in 1902 door de broeders Zjamharians, was een van de eerste publieke ziekenhuizen in de Kaukasus.
  • Realschule, Russische staatscollege, gebouwd in 1881.
  • Christelijke Middelbare school, gesticht op 22 juli 1938 door Bagdasar Hasan-Jalalian, de aartsbisschop van Karabach.
  • St. Maria (Mariamian) Meisjesacademie, gesticht in 1864 en bevorderd door Mariam Hachoemian.
  • Nikolayevsk Russisch-Tataarse school”, gesticht in 1896
  • Chandamiryan schouwburg, gebouwd in 1891.
  • Azerbeidzjaanse karavanserai uit de 18e eeuw
  • Mausoleum van Molla Panah Vagif (gebouwd in 1982), een Azerbiedzjaanse dichter en vizier van het Karabachkanaat
  • Graftombe van Melik-Daniël, de voorlaatste prins van het Vorstendom Chatsjen uit de familie.

Personen

Zie ook

rel=nofollow

Literatuur

  • (ru) Platon Pavlovitsj Zubov, Karabachse astroloog, of de Stichting van de burcht van Sjoesji in 1752 (Карабахский астролог, или Основание крепости Шуши в 1752), historische roman. Moskou 1834.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º Nationale Statistieken dienst van Nagorno-Karabach
  2. º Gekozen op 8 september 2019.
  3. º Riksoverheid.nl Algemeen ambtsbericht Armenië, augustus 2010, p. 17
  4. º Encyclopædia Britannica Retrieved February 3, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: https://web.archive.org/web/20150905121352/http://www.britannica.com/place/Azerbaijan/Administration-and-social-conditions#toc44296
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Reliefweb.int Jerusalem of Karabakh' at the heart of Armenia-Azerbaijan conflict
  6. º Volkstelling van de Sovjet-Unie in 1989 (ru)
  7. º Statistiekenbureau van Nagorno-Karabach (en)
  8. º Hewsen, Robert H., Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press, 2001, p. 155. (en)
  9. º Shusha in het Brokhaus en Efron Encyclopedisch Woordenboek(ru)
  10. º Volgens de historicus Leo is het juist andersom: het is het dorp zelf dat zijn naam aan de vesting ontleent (Leo, Verzamelbundel, volumen 3, blz 267).
  11. º The Penny Cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. 1833.
  12. º Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville, The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic. Cambridge University Press (1991-10-25)
  13. º [1] Richard Hovanissian. The Republic of Armenia: The first year, 1918-1919. University of California Press, 1971. ISBN 0-5200-1805-2, 9780520018051, p. 448-449
  14. º Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal. ISBN 9041114777
  15. º Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. ISBN 0231070683
  16. º Michael P. Croissant. The Armenia-Azerbaijan Conflict: Causes and Implications. ISBN 0275962415 p. 16
  17. º Tim Potier. Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal
  18. º Benjamin Lieberman. Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. ISBN 1566636469
  19. º Conciliation Resources. Nagorny Karabakh: Chronology
  20. ↑ 20,0 20,1 [2] Audrey L. Altstadt. Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule. Hoover Press, 1992. ISBN 0-8179-9182-4, 9780817991821, p. 103
  21. º Richard G. Hovannisian. The Republic of Armenia, Vol. III: From London to Sèvres, February–August 1920
  22. º (ru) Н. Я. Мандельштам. Книга третья. Париж, YMCA-Press, 1987, с.162-164.
  23. º Svante E. Cornell. Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Routledge – 2000. P. 59. ISBN 978-0700711628
  24. º 1921 Stalin's Kavburo decision on Nagorno-Karabakh status (PDF).(Dode link) (Russisch: Исходя из необходимости национального мира между мусульманами и армянами и экономической связи Верхнего и Нижнего Карабаха, его постоянной связи с Азербайджаном, Нагорный Карабах оставить в пределах Азербайджанской ССР, предоставив ему широкую областную автономию с административным центром в г. Шуше, входящем в состав автономной области.)
  25. º Human Rights Watch, Azerbaijan: Seven years of conflict in Nagorno-Karabakh, p. 18, p. 36
  26. º Amirbayov, Elchin. "Shusha's Pivotal Role in a Nagorno-Karabagh Settlement" in Dr. Brenda Shaffer (ed.), Policy Brief Number 6, Cambridge, MA: Caspian Studies Program, Harvard University, December 2001, [3].
  27. º Thomas de Waal, "Shusha Armenians recall their bittersweet victory", Institute of War and Peace Reporting (IWPR), May 10, 2002
  28. º IWPR, Karabakh Mosques Restored, 25 november 2007.
  29. º Institute of War & Peace Reporting. Karabakh: A Tale of Two Cities
  30. º Azerbaijan: cultural life, Encyclopædia Britannica, Online Academic Edition, 2007.
rel=nofollow
rel=nofollow
Bestuurlijke indeling van Azerbeidzjan
Districten (rayon):Abşeron · Ağcabədi · Ağdam · Ağdaş · Ağstafa · Ağsu · Astara · Balakən · Bərdə · Beyləqan · Biləsuvar · Cəbrayıl · Cəlilabad · Daşkəsən · Füzuli · Gədəbəy · Goranboy · Göyçay · Göygöl · Hacıqabul · İmişli · İsmayıllı · Kəlbəcər · Kürdəmir · Laçın · Lənkəran · Lerik · Masallı · Neftçala · Oğuz · Qəbələ · Qax · Qazax · Qobustan · Quba · Qubadlı · Qusar · Saatlı · Sabirabad · Şabran · Şəki · Salyan · Şamaxı · Şəmkir · Samux · Siyəzən · Şuşa · Tərtər · Tovuz · Ucar · Xaçmaz · Xızı · Xocalı · Xocavənd · Yardımlı · Yevlax · Zəngilan · Zaqatala · Zərdab
Steden (şəhər):Bakoe (Bakı) · Gəncə · Lənkəran · Mingəçevir · Naftalan · Şəki · Şirvan · Sumqayıt · Xankəndi · Yevlax
Nachitsjevan: Districten:Babək · Culfa · Kəngərli · Ordubad · Sədərək · Şahbuz · Şərur
Stad:Nachitsjevan (Naxçıvan)
rel=nofollow
rel=nofollow
Steden in Azerbeidzjan Nagorno-Karabach / Artsach de Republiek ArtsachVlag van Nagorno-Karabach

Hoofdstad: Stepanakert

Andere steden: Askeran · Berdzor · Hadroet · Karvatsjar · Kovsakan · Martakert · Martoeni · Midzjnavan · Sjahoemian · Şuşa

rel=nofollow
Gemeenten van het gewest Sjoesji

Sjoesji · Jeghtsahogh · Lisazor · Hin Shen · Mets Shen · Karin Tak · Qirsavan

Artsach · Gewesten · Gemeenten

rel=nofollow
Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Sjoesja&oldid=307728"