Collaboratie in België tijdens de Tweede Wereldoorlog

Recruteringsaffiche voor het Vlaams Legioen

België kende tijdens de Tweede Wereldoorlog verschillende vormen van collaboratie. Op 10 mei 1940 was een wet van kracht geworden die bepaalde dat de secretarissen-generaal het landsbestuur moesten overnemen, als de hogere gezagsdragers waren weggevallen. Omdat de Belgische regering naar Londen was gevlucht deed deze situatie zich inderdaad voor. Deze overname van leiding kan echter niet als collaboratie sensu strictu worden aangemerkt, gezien de Belgische wet deze situatie voorzag. Daarnaast vond economische collaboratie plaats, zowel door het bedrijfsleven als door vrijwilligers die in Duitsland gingen werken. De meerderheid van de bevolking hield zich eerder afzijdig, een passiviteit of pacifisme die ook de houding van koning Leopold III kenmerkte.

Actieve steun voor het fascisme was er van de vóór de oorlog al bestaande Franstalige partij Rex van Léon Degrelle, en het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) onder leiding van Staf de Clercq. Rex noemde zich vooral om tactische redenen Waals, ze was in feite Franstalig-Belgisch, veel aanhangers kwamen uit Brussel (dat niet tot Wallonië behoort) of waren Franstalige Vlamingen. De collaboratie in Wallonië was minder van ideologische en/of religieuze aard dan in Vlaanderen.

Aan Vlaamse zijde was de politieke collaboratie vervlochten met het anti-Belgisch Vlaams-nationalisme. Eén van de drijfveren voor de collaboratie was de realisatie van een Vlaamse staat. Met de zogenaamde Flamenpolitik waarmee allerlei vooroorlogse Vlaamse eisen ingewilligd werden slaagde de Duitse bezetter er in delen van de Vlaamse bevolking voor zich te winnen. Hitler beschouwde Vlamingen als Germaans en wilde ze bevoordelen ten opzichte van de Walen. Er werd een tactisch bondgenootschap met het VNV gesloten: het VNV werd ingeschakeld in de Duitse Ruhe und Ordnung-politiek en collaboreerde in ruil voor invloed in de Belgische staatsstructuur.

In mei 1941 ontstond de Eenheidsbeweging-VNV. Het werd voorgesteld als een fusie van het VNV, het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen en Rex-Vlaanderen maar feitelijk ging het om een inkapseling van Rex-Vlaanderen en het Verdinaso door het VNV onder druk van de Duitse bezetter.

Daarnaast was er nog de radicaal nationaalsocialistische en Groot-Germaanse DeVlag (Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap), geleid door Jef van de Wiele. Ook bij sommige socialisten, zoals voorzitter Hendrik de Man, was er bereidheid tot samenwerking met de Duitsers. Vlaamse en Waalse vrijwilligers traden toe tot diverse paramilitaire organisaties, en ook tot het Vlaams Legioen en het Légion Wallonie, onderdelen van de Waffen-SS. Zij streden aan het oostfront tegen de Sovjet-Unie. Toen België in het najaar van 1944 werd bevrijd, vluchtten enige duizenden collaborateurs naar Duitsland waar enkelen een regering in ballingschap formeerden. Leden van het Vlaams Legioen werden tijdens het Ardennenoffensief ingezet tegen de geallieerden.

Na de oorlog werden door de Belgische justitie meer dan 40.000 veroordelingen uitgesproken, waarvan 242 doodsvonnissen. Circa 7700 personen werden berecht wegens hun lidmaatschap van de Waffen-SS. De bekendste terdoodveroordeelden die ook werkelijk geëxecuteerd werden, waren Leo Vindevogel, August Borms en Irma Laplasse.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• Wikipedia
• De collaboratie in Wallonië is veel minder te begrijpen, auteurs: Marjolein Van Rotterdam en Roos Vermeij.
• Militaire collaboratie in België tijdens de Tweede Wereldoorlog, auteur: Bruno de Wever