Theodor Wilhelm Engelmann

Theodor Wilhelm Engelmann

Theodor Wilhelm Engelmann (Leipzig, 1843 - Berlijn, 1909) was een Duits hoogleraar in de fysiologie die geruime tijd professor was aan de Universiteit Utrecht.

Opleiding

Engelmann studeerde medicijnen en natuurwetenschappen aan de universiteit van Jena, Heidelberg, Göttingen en Leipzig, waar hij met wetenschappers als Carl Gegenbaur, Ludwig, Albert von Bezold en Hermann von Helmholtz in aanraking kwam. Hij promoveerde in 1867 bij Von Bezold.

Loopbaan

Engelmann vertrok naar Utrecht om assistent te worden bij professor Franciscus Cornelis Donders. Hij had toen al verschillende ontdekkingen gedaan op het gebied van de aard van de samenhang der zenuwvezels met de spierbundels. In 1871 werd Engelmann tot buitengewoon, in 1877 tot gewoon hoogleraar benoemd. Leerstoelen, die hem werden aangeboden te Freiburg, Zürich en Jena werden door hem afgeslagen. Toen Donders overleed, op 24 maart 1889, volgde Engelmann hem op als directeur van het laboratorium. Hij was daarnaast president-bestuurder van het Nederlands Gasthuis voor Ooglijders. In 1897 werd Engelmann door de Pruisische regering benoemd tot hoogleraar te Berlijn, als opvolger van fysioloog Emil Dubois Reymond.

Wetenschappelijk werk

Engelmann deed onderzoek naar het contractie-proces, dat voor het eerst een juist inzicht in het wezen van de spiercontractie verschafte, de elektriciteitsontwikkeling in spieren en zenuwen, onderzocht protoplasma en de zuurstofopname van lagere organismen en de invloed van wit of gekleurd licht op de bewegingen van bacteriën. Hij gebruikte daarvoor optische instrumenten die hij zelf had ontwikkeld. Engelmann was onder meer membre associé van de Académie des Sciences, des Lettres et des Beaux Arts te Brussel en correspondent-lid van de Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Wenen en de Académie des Sciences te Parijs.

Trivia

Engelmann was bevriend met Johannes Brahms, die hij bij Clara Schumann had leren kennen en die hij in 1876 voor het eerst naar Nederland had gehaald voor een concert, en met Johan Cornelis Marius van Riemsdijk, jonkheer, jurist en toonkunstenaar. Brahms heeft zijn derde strijkkwarter (Bes groot, opus 67) aan Engelmann opgedragen.

Oeuvre (niet volledig) en biografie

• 1862. Zur Naturgeschichte der Infusionsthiere. Leipzig.
• 1875. Contractiliteit en dubbelbrekend vermogen. Utrecht. Onderzoekingen gedaan in het Physiol. Lab. der Utrechtse Hoogeschool.
• 1875. Over de geleiding der irritatie in de hartspier. Utrecht.
• 1984. Engelmann, T.H.W., Professor of physiology, Utrecht (1889-1897). With an Introduction by Dr. Frits L. Meijler and a Foreword by Dr. Dirk Durrer. Amsterdam

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties 1893. HT. Place. Prof. Th. W. Engelmann Eigen Haard, blz. 484-486