Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed
Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
'''Jaap Ypey''' ([[Amsterdam]], [[14 juni]] [[1916]] - [[Obergurgl]], [[1 februari]] [[1986]]) was een [[Nederland]]se [[archeoloog]], vooral gespecialiseerd in de [[Merovingen|Merovingische tijd]]. In Nederland is hij vooral bekend van het grote [[Franken (volk)|Frankische]] grafveld van [[Rhenen]]. Ook kreeg hij vooral bekendheid door zijn restauratie van het metalen voorwerp.
'''Jaap Ypey''' (Amsterdam, 14-6-1916 - Obergurgl, 1-2-1986) was een Nederlandse archeoloog.
In 1934 behaalde hij het HBS-B diploma; daarna ging hij voor tekenleraar studeren. In 1939 behaalde hij de Middelbare akte tekenen en kunstgeschiedenis, en het diploma Tekenleraar. Op 25 juni 1942 is hij getrouwd met A.M. Janssen, in Baarn, de woonplaats van zijn vrouw. Het jonge stel betrok daarop een woning aan de Stille Veerkade te Den Haag.<br /> In juni 1950 verhuisde het jonge gezin naar Amersfoort, vanwege de werkzaamheden bij de [[Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek | R.O.B.]]<br />
1934: HBS-B.
Begin 1980 werd er verhuisd naar Hoogland.<br />
1937: Middelbare akte tekenen M.A.
Op 1-2-1986 kwam Jaap Ypey plotseling te overlijden ten gevolge van een sneeuwlawine in zijn geliefde wintersportoord Obergurgl.
Aangenomen als een van de eerste werknemers bij de R.O.B. op 1 januari 1947, door de toenmalige directeur dhr P.Glazema.<br />
Begonnen als tekenaar en restaurator, rond 1964 benoemd tot Hoofd Laboratorium.<br />
Zijn hele verdere loopbaan tot aan zijn pensionering op 1 juli 1981 heeft hij hier doorgebracht.<br />
Op 28-8-1981 is zijn afscheid van de R.O.B. groot gevierd, met vele collega's uit binnen- en buitenland. <br />
<br />
===Werk===
'''Bibliografie'''<br />
*Op 1 januari 1947 werd hij aangenomen als een van de eerste werknemers bij de R.O.B., door de toenmalige directeur dhr P. Glazema.
*Hij is begonnen als tekenaar en restaurator, en werd rond 1964 benoemd tot Hoofd Laboratorium, welke functie hij bleef bekleden tot aan zijn pensionering.
*Op 28 augustus 1981 is zijn afscheid van de R.O.B. groot gevierd, met vele collega's uit binnen- en buitenland.
*Hij vervulde een '''pioniersrol''' op het gebied van de restauratie van archeologische voorwerpen
*door zijn invloed kreeg het vak van archeologisch restaurator inhoud en aanzien (* zie ook: "in memoriam Jacob Ypey, door prof. W v.Es" in Antiek 20, 1986).
*Hij introduceerde het röntgenapparaat in de archeologie in Nederland.(1962).
*Hij heeft vooral bekendheid gekregen, in binnen- en buitenland, door de restauratie van metalen voorwerpen.
*Specialisatie '''damascering''': zijn vertrouwdheid met de kunst van het smeden (hij heeft o.a. meerdere jaren als kunstsmid gewerkt) heeft tot fundamentele publicaties op het gebied van gedamasceerde wapens geleid.
*Hij was niet alleen een zeer kundig restaurator, echter ook een onderzoeker van formaat en een productief auteur. Zijn publicaties zijn in vele Nederlandse en buitenlandse tijdschriften verschenen (zie Bibliografie).
*'''Onderscheidingen e.d.'''<br />- De waardering voor zijn werk was vooral ook in Duitsland groot, getuige zijn opname als corresponderend lid van het toonaangevende Duitse Archeologische Instituut, op de geboortedag van [[Johann Joachim Winckelmann|Winckelmann]], 9 december 1960.[https://www.dainst.org/de/dai/mitglieder]<br />- In 1969, op 9 januari, werd de Mr.J. W. Frederiksprijs aan Jaap Ypey uitgereikt voor zijn van grote vakkennis getuigende publicatie "''Archeologica uit de collectie Mr. J. W. Frederiks in bruikleen aan het museum Boymans-van Beuningen''".
*'''Specialisatie Rhenen'''<br />De bewerking van het grafveld Rhenen (1951) liep als een rode draad door zijn hele carrière heen. Hij heeft verschillende artikelen over Rhenen geschreven, o.a in 1964 over een bijzonder merovingisch slot van een kist uit een vrouwengraf (no. 413); daarvoor in 1956 reeds verscheen er in de serie Het geheim van de spade, een fraai fotoboek met daarin al vele objecten uit dit grafveld. Overigens is dit boekje bijna hetzelfde als "Kunst en schoonheid uit de vroege Middeleeuwen" uit 1955. In 1973 en 1978 publiceerde hij 2 overzichtsartikelen in respectievelijk de duitse en de franse taal. Ook in 1980 en 1983 verschenen er 2 artikelen over Rhenen (in het duits).<br />[[File:1979a.JPG|thumb|Nieuwjaarskaart 1979 Jaap Ypey]]Daarnaast waren voorwerpen uit dit grafveld regelmatig het onderwerp van de handgemaakte ''nieuwjaarskaarten'' (linoleumsnedes), welke hij elk jaar aan familie en vrienden en zijn uitgebreide kennissenkring bij de vele instellingen en musea verstuurde.<br /><br />Het door Jaap Ypey samengestelde manuscript voor de grote overzichtscatalogus- eigenlijk zijn levenswerk, de bekroning van zijn wetenschappelijk oeuvre- was bijna af en werd in 1983 ter correctie naar Duitsland gestuurd. Daar wilde de correctie echter niet vlotten door allerlei omstandigheden. Ook door het plotselinge overlijden van Ypey in 1986 is het manuscript daarna een tijdlang uit zicht geraakt; pas in 2009 in het kader van het project "odyssee" van het ministerie van OCW ("Reviving Rhenen") werd er weer echt beweging in gebracht. Een remmende factor hierin waren ook nieuwe vondsten, de nieuwere archeologische inzichten, wijze van documenteren, wijze van tekenen (normalisatie-niveau) enz enz.<br />In oktober 2014 is -ruim 60 jaar na de eigenlijke opgraving- deze 700 pagina's dikke catalogus gepubliceerd. [http://www.sidestone.com/library/das-graeberfeld-auf-dem-donderberg-bei-rhenen-katalog katalogus Rhenen].<br /> De gehele catalogus is op de website van de uitgever in te zien.
[[File:JaapYpey-lezing.jpg|thumb|Jaap Ypey]]
''Afkortingen:''<br />
===Lezingen===
BROB = Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek<br />
In aanvulling op zijn publicaties hield hij ook vele lezingen, waarvan een aantal in het buitenland.<br />Een kleine selectie:<br />- 1962 Philips technisch-wetenschappelijk röntgen-congres 12/13 okt.: "''met het röntgen-apparaat in de archeologie''" <br />- 1972 Freiburg tijdens ATM (= Arbeitsgemeinschaft des Technisches Museumpersonal)-tagungen: "''Erfahrungen bei der Behandlung von Leder, Holz, Glas und Metallgegenständen im Labor zu amersfoort''."<br />- 1979 Fachtagung über Damaszenerstahl, Schloss Rheydt - Mönchengladbach: "''Frühmittelalterliche Waffen mit Damast''"<br />- 1982, okt., Boulogne sur Mer<br />- 1983 lezing over Rhenen (zie: De Vallei, 7-2-1983)<br />[[File:1964 Maquette Doornenburg04.jpg|thumb|Maquette Doornenburg 1968 gemaakt door Jaap Ypey]]
NKNOB = Nieuwsbulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond<br />
<br />
119 artikelen en recensies.<br />
Oorspronkelijk samengesteld door Wil Mank, R.O.B., Amersfoort, augustus 1981; verder aangevuld tot 1991 door de bibliothecaris van het R.O.B.; het overzicht van de necrologieën aangevuld door W. Ypey<br />
1952
===Maquettes===
een selectie van door hem gebouwde maquettes:
* 12e eeuwse boerderij de lisidunahof, Oud-Leusden)(1985)<ref>{{pdf}}[http://www.archeologischdepotutrecht.nl/media/1396/archeologische-kroniek-1985-1987.pdf]</ref>
* Doornenburg 1963-1964-1968)(enige jaren geleden gerestaureerd door Anton van de Water)
Karolingische pijlerbasiliek, Alphen aan de Maas (Gelderland), BROB 3, 1952, 31-34.
== Bibliografie==
{{hoofdartikel|Jaap Ypey - Bibliografie}}
Hieronder een selectie.
Wrak van een laat-zestiende-eeuws spiegeljacht, Wieringermeer, BROB 3, 1952, 63-68.
;1955
*''Kunst en schoonheid uit de vroege Middeleeuwen; de merovingische grafvelden van Alphen, Rhenen en Maastricht''; inl. door P. Glazema, Amersfoort
;1957
*''Een zeldzaam laat-Merovingisch glas in het rijen-grafveld te Bergeijk, Noord-Brabant'' - Bijl.: Beschrijving der buidelbekers, BROB 8, 1957-8, 82-91.
1953
;1961
*''Das Bergen von stark angegriffenem Glas während einer Ausgrabung mit Hilfe einer Kunstharzlösung'', BROB 10-1, 1960-1, 363-367.
Kerkonderzoek te Hoeven (N.-Brabant), BROB 4, 1953, afl. 2, 39-43.
;1963
*''Eine Riemenzunge mit anglo-karolingischem Tierornament aus der Waal bei Rossum, Prov. Gelderland, und ein Steigbügelfragment von Huizum, Prov. Friesland'', BROB 12-3, 1962-3, 177-186.
*''Archaeology with the X-ray Apparatus'', Medica Mundi 9, 1963, 72-76.
*''Ein merowingerzeitliches Kastenschloss in einem Frauengrab aus Rhenen'', Prov. Utrecht, BROB 14, 1964, 84-88.
*''Eine Schleifkammer mit Staubabzug'', Arbeitsblätter für Restauratoren 9, 1976, Heft 2, Gruppe 17, 15-17.
;1978
*''La chronologie du cimetière franc de Rhenen (Pays-Bas - province d'Utrecht)'' in: M. Fleury et P. Périn (éd.), Problèmes de chronologie relative et absolue concernant les cimétières mérovingiens d’entre Loire et Rhin, Paris 1978 (Bibliothèque de l'Ecole des hautes études, IVe section, 326), 51-57 (ROB-overdrukken, 120).
;1980
*''A Sword with Damascened Blade from Dorestad, Hoogstraat I'', in: W.A. van Es/W.J.H. Verwers, Excavation at Dorestad 1, The Harbour: Hoogstraat I, ’s-Gravenhage 1980 (Nederlandse Oudheden, 9) 190-206.
1955
;1981
*''Une garniture de ceinturon de Boulogne-sur-Mer (Pas-de Calais)''. Septentrion 11, 1981, 114-116.
Kunst en schoonheid uit de vroege Middeleeuwen; de merovingische grafvelden van Alphen, Rhenen en Maastricht; inl. door P. Glazema, Amersfoort 1955.
;1982
*''Een HILTIPREHT-zwaard uit Elst(U.)?'' Westerheem 31 ,1982, 48-52. (ROB-overdrukken 173).
Ein Gewebefragment der Hallstattzeit aus Nieuwenhagen, Limburg, BROB 6, 1955, 71-72.
;1983
*''Rekonstruktionsversuch der Schwertklinge von Sutton Hoo''. Archäologisch Korrespondenzblatt 13, 1983, 495-498. (ROB-overdrukken 204).
Het onderzoek van de Ned. Herv. kerk te Groesbeek, Gelderland, BROB 6, 1955, 88-94.
;1985
*(met W.J.H.Willems en P.B.Hallebeek) ''Ein angelsächsisches Schwert aus der Maas bei Wessem, Provinz Limburg (Niederlande'') . Archäologisches Korrespondenzblatt 15, 1985, 103-113. (ROB-overdrukken 246).
Het onderzoek van de Ned. Herv. kerk te Bemmel, Gelderland, BROB 6, 1955, 95-97.
;1986
*''Een paar “gouden” fibulae “uit de Rijn”'', Antiek 20, no. 9, april 1986, 578-583 (ROB-overdrukken, 258).
Het onderzoek van de Ned. Herv. kerk te Eethen, Noord-Brabant, BROB 6, 1955, 98-105.
;1991
*''Des armes européennes avec damas soudé'', in: Actes du Colloque sur l’art des invasions en Hongrie et en Wallonie (1979).
== Necrologieën ==
*Es, W.A. van, 1986: In memoriam Jacob Ypey (14.6.1916-1.2.1986), Antiek 20, 584
*Kalee, C.A., 1986: In memoriam J. Ypey, Westerheem 35, 212
*Westphal, H., 1986: Nachruf, Arbeitsblätter für Restauratoren 19, Gruppe 24, 155
*Dijkman, W., 1986: De conservering van archeologische vondsten: een hommage aan Jaap Ypey (1916-1986), Bonnefans 2, 49-50
*Périn, Patrick, 1995: À la mémoire de Jaap Ypey (1916-1986): L’Habitat Rural du Haut Moyen Age (France, Pays-Bas, Danemark et Grande-Bretagne), par Claude Lorren et Patrick Perin
1956
{{Appendix}}
{{DEFAULTSORT:Ypey, Jaap}}
Merovingische ambachtskunst, Baarn 1956. (voorwoord van P. Glazema)
Een bronzen zwaard uit de omgeving van Putten, Westerheem 5, 1956, 103-107.
Het onderzoek van de Ned. Herv. kerk te Sprang, Noord-Brabant, BROB 7, 1956, 36-38.
1957
Een zeldzaam laat-Merovingisch glas in het rijen-grafveld te Bergeijk, Noord-Brabant - Bijl.: Beschrijving der buidelbekers, BROB 8, 1957-8, 82-91.
De glazen slurfbeker uit Obbicht, Limburg, BROB 8, 1957-8, 92-95.
1959
De verspreiding van vroeg-middeleeuwse vondsten in Nederland, BROB 9, 1959, 98-118.
Een methode om versieringen in basreliëf op metaal en aardewerk snel en accuraat vast te leggen, BROB 9, 1959, 293-296.
Twee vroeg-middeleeuwse zwaarden met incrustatie, BROB 9, 1959, 297-301.
(met W.J. de Boone) Nederland in de tijd der Merovingen, Antiquity and Survival 2, no. 5-6, 1959 (Honderd eeuwen Nederland), 198-211.
(met C. Isings, A.D. Copier en C.J.V. Mol) Glazen glorie; 2500 jaar glaskunst; 13 juni-15 aug, Amersfoort 1959 (tentoonstellingsgids) .
1961
Drei römische Dolche nit tauschierten Scheiden aus niederländischen Sammlungen, BROB 10-1, 1960-1, 347-362.
Das Bergen von stark angegriffenem Glas während einer Ausgrabung mit Hilfe einer Kunstharzlösung, BROB 10-1, 1960-1, 363-367.
Een aantal vroeg-middeleeuwse zwaarden uit Nederlandse musea, BROB 10-1, 1960-1, 368-394.
Nieuws van het laboratorium: Een gordeldoos uit Drouwen - Een bronzen haarpen uit Ommeren, gem. Lienden - Een scramasax met schede - Een riemtong uit Beekbergen - Enkele gereinigde sieraden uit het Fries Museum te Leeuwarden - Een bronzen riemtong uit Wijk bij Duurstede - Een met zilver geïncrusteerde bijl uit Venlo - Een stormhoed uit Wijk Bij Duurstede, BROB 10-1, 1960-1, 561-583.
Archeologisch nieuws in NKNOB 1961: Leersum, 56-57, Leersum, 221.
1963
(met J.E. Bogaers) Ein neuer römischer Dolch mit silbertauschierter und emailverzierter Scheide aus dem Legionslager Nijmegen, BROB 12-3, 1962-3, 87-98.
Die Funde aus dem frühmittelalterlichen Gräberfeld Huinerveld bei Putten im Museum Nairac in Barneveld, BROB 12-3, 1962-3, 99-152.
Vroeg-middeleeuwse wapens uit Nederlandse verzamelingen, BROB 12-3, 1962-3, 153-176.
Eine Riemenzunge mit anglo-karolingischem Tierornament aus der Waal bei Rossum, Prov. Gelderland, und ein Steigbügelfragment von Huizum, Prov. Friesland, BROB 12-3, 1962-3, 177-186.
Merkwaardige vondsten uit Opheusden, Gelderland, BROB 12-3, 1962-3, 187-192.
Een bronzen fibula en enige aardewerkfragmenten uit de Vroege Middeleeuwen te Aardenburg, BROB 12-3, 1962-3,556-558.
De in 1933 tijdens de opgravingen aan het Domplein te Utrecht gevonden riemtong nog eens nader bezien, BROB 12-3, 1962-3, 583-586.
Een zestiende-eeuwse dolk uit Woerden, Zuid-Holland, BROB 12-3, 1962-3, 583-586.
Met het röntgenapparaat in de archeologie, in: Verslag technisch-wetenschappelijke röntgenbijeenkomst 12-13 okt. 1962, Eindhoven 1963, 34-38.
Archaeology with the X-ray Apparatus, Medica Mundi 9, 1963, 72-76.
1964
Zusammenhänge zwischen der Konservierung während der Grabung und der Behandlung der Funde im Labor, Der Präparator 10, 1964, 39-47.
(met J.A. Bakker) Vroeg-middeleeuwse vondsten uit het Gooi (6de tot 10de eeuw), Mededelingen van het Museum voor het Gooi en Omstreken 8, 1963-4. 40-60 (IPP publicatie, 82).
Met het röntgenapparaat in de archeologie, De groene Amsterdammer, 13 juni 1964.
Archeologisch nieuws in NKNOB 1964: Huissen, 245-246.
Ein merowingerzeitliches Kastenschloss in einem Frauengrab aus Rhenen, Prov. Utrecht, BROB 14, 1964, 84-88.
Vroeg-middeleeuwse zwaarden uit Nederlandse verzamelingen, BROB 14, 1964, 89-96.
1965
The Conservation of Disintegrated Glass during the Excavation, in: Comptes rendus du VIIe Congrès Internationa1 du verre, Bruxelles 1965, II, no.227, 1-3.
Das frühmittelalterliche Gräberfeld in Leersum, Prov. Utrecht, BROB 15-6, 1965-6, 145-167.
Archeologisch nieuws in NKNOB 1965: (met J.E. Bogaers) Echt, 6-7.
Recensie: R.B.F. van der Sloot, Middeleeuws wapentuig, Bussum 1965, Fibula 6, 1965 , 40-41.
1966
Eine geschlossene Röntgenanlage zur Durchleuchtung von Bodenfunde, Der Präparator 12, 1966, 75-78.
Twee viziermaskerhelmen uit Nijmegen, Numaga 13, 1966, 187-199.
1967
Een bronzen ketel uit de Waal bij IJzendoorn, Westerheem 16, 1967, 87-90.
Een bronzen ketel uit de Waal bij IJzendoorn, Kontaktblad van de Historische Vereniging voor het Land van Maas en Waal en Rijk van Nijmegen 4, juni 1967, 1-4.
Twee aardewerkstempels bevorderd tot Ibero-Keltische fibulae, Numaga 14, 1967, 104-113 (ROB-overdrukken, 5).
Archeologisch nieuws in NKNOB 1967: IJzendoorn, gem. Echteld, 71.
Vroeg-middeleeuws glas; de verzameling Van Bogaert-Wauters te Hanne aan de Durme, België, Antiek 2, 1967-8, 376-386 (ROB-overdrukken, 4).
(met J.A. Bakker) Nog een zwaard van het 7de-8ste-eeuwse grafveld aan de Lieberweg te Hilversum, Mededelingen van het Museum voor het Gooi en Omstreken 9, 1967-8, 84-86 (IPP publicatie, 115)
Archeologica uit de collectie Mr. J.W. Frederiks in bruikleen aan het Museum Boymans-van Beuningen, Bulletin Museum Boymans-van Beuningen 18, 1967, 98-143, 147-148 (ROB overdrukken, 7).
1968
EÍn Röntgengerät im Eigenbau (mit Diskussion), Arbeitsblätter für Restauratoren 2, 1968, Gruppe 19, 1-2.
Fundstücke mit anglo-karolingischer Tierornamentik in niederländischen Sammlungen, BROB 19, 1968, 175-191.
1969
Zur Tragweise frühfrankischer Gürtelgarnituren auf Grund niederländischer Befunde, BROB 19, 1969, 89-127.
Een middeleeuws zwaard uit Egmond aan den Hoef, Alkmaars jaarboekje 5, 1969, 45-48 (ROB-overdrukken, 20)
1970
Een cicadefibula uit Den Haag en een beslagstukje uit Monster, Westerheem 19, 1970, 155-159.
1971
Een vroeg-Frankische gesp in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, Westerheem 20, 1971, 224-8 (ROB-overdrukken, 29).
Een Gicelin-zwaard in Nederland, Antiek 6, 1971-2, 521-527 (ROB-overdrukken, 34) .
'Het behandelen van geroest antiek ijzerwerk', Antiek 6, 1971-2, 532.
Archeologisch nieuws in NKNOB 1972: (met J.H.F. Bloemers) Hunsel, 139,.
Een nieuw Gicelin-zwaard, Antiek 7, 1972-3, 652-653 (ROB-overdrukken, 43).
Recensie: H.C. van Bostraeten, De nederzetting Sloten en de merovingische begraafplaats te Gent-Port Arthur, Brussel 1972, Westerheem 21, 1972, 219-220.
1973
Frankisch goud in Beuningen (Gld.), in: Archeologie en historie, opgedragen aan H. Brunsting, Bussum 1973, 441-458 (ROB-overdrukken, 48).
Een uitzonderlijke vroeg-middeleeuwse gordel-garnituur uit Stein (L),Antiek 8, 1973-4, 537-551 (ROB-overdrukken, 61).
Recensie: A. Mutz, Die Kunst des Metalldrehens bei dem Römern, Basel 1972, Westerheem 22, 1973, 80-82.
1975
(met G.J. Verwers) Six Iron Swords from the Netherlands, Analecta praehistorica Leidensia 8, 1975, 79-91 (ROB-overdrukken, 71).
Das fränkische Gräberferd zu Rhenen, prov. utrecht, BROB 23, 1973 (1975), 289-312.
Determination of the Textile Remains (bijdrage biJ: W.J.H. Verwers, A Merovingian Cemetery in Veldhoven, Province of North Brabant), BROB 23, 1973 (1975), 329-334.
1976
Enkele romeinse bronzen armbeurzen in Nederland, Westerheem 25, 1976, 196-206 (ROB-overdrukken, 94).
Eine Schleifkammer mit Staubabzug, Arbeitsblätter für Restauratoren 9, 1976, Heft 2, Gruppe 17, 15-17.
Restaureren en conserveren, in: E. Lambooy (red.), In medio archeo (cursus archeologisch onderzoek), Nuenen 1976, 3 blz.
Middeleeuws bronzen beslagstuk (bijdrage bij: P.J.R. Modderman, J.A. Bakker en H.A. Heidinga, Nederzettingsporen uit midden-Neolithicum (TBR), late Bronstijd en Middeleeuwen in het Beekhuízer Zand onder Harderwijk, prov. Gelderland), Analecta Praehistorica Leidensia 9, 1976, 70.
1977
Vroeg-middeleeuwse met zilver en/of messing geïncrusteerde ijzeren voorwerpen in Noord-Brabant, in: Brabantse oudheden, opgedragen aan Gerrit Beex bij zijn 65ste verjaardag, Eindhoven 1977, (Bijdragen tot de studie van het Brabantse Heem, 16), 185-97 (ROB-overdrukken, 96).
(met W.A. van Es) Das Grab der "Prinzessin", von Zweelo und seine Bedeutung im Rahmen des Gräberfeldes, in: H.J. Hässler (Hrsg.), Studien zur Sachsenforschung, Albert Genrich gewidmet, Hildesheim 1977, 97-126 (ROB-overdrukken, 93).
(met J.H.F. Bloemers) Laat-Romeinse en vroeg-middeleeuwse grafvelden te Maastricht, in: 30 jaar opgraven in Nederland (kalender voor 1978), Amersfoort 1977, juliblad.
La chronologie du cimetière franc de Rhenen (Pays-Bas - province d'Utrecht) in: M. Fleury et P. Périn (éd.), Problèmes de chronologie relative et absolue concernant les cimétières mérovingiens d’entre Loire et Rhin, Paris 1978 (Bibliothèque de l'Ecole des hautes études, IVe section, 326), 51-57 (ROB-overdrukken, 120).
Quelques aspects de l'archéologie mérovingienne aux Pays-Bas, in: Centenaire de l'Abbé Cochet 1975 Actes du colloque international de'archéologie, Rouen 1978, 573-585 (ROB-overdrukken, 112).
Die Herstellung einer komponierten schalenfibel - Damaszierte Waffen, in: Sachsen und Angelsachsen - zur Schmuck- und Waffentechnik, Aussstellung im Helms-Museum, Hamburg 1978, (Veröffentlichungen des Helms-Museum, 33) 3-16.
Twee saxscheden uit Noord-Nederland, Groningse volksalmanak 1978-9, 211-227 (ROB-overdrukken, 129).
Recensie: R. Wihr, Restaurieren vom Keramik und Glas, München 1977, Westerheem 27, 341-342.
Recensíe: T. Capelle, Die karolingischen Funde von Schouwen, Amersfoort, 1978, 2 dln. (Nederlandse Oudheden, 7), Westerheem 28, 1979, 182-184.
1979
Een Romeinse radvormige emailfibula uit Heteren (Gld.), Westerheem 28, 1979, 264-265 (ROB-overdrukken, 128).
1980
Vroeg-middeleeuwse vondsten uit Geldermalsen, Westerheem 29, 1980, 45-53 (ROB-overdrukken, 129).
A Sword with Damascened Blade from Dorestad, Hoogstraat I, in: W.A. van Es/W.J.H. Verwers, Excavation at Dorestad 1, The Harbour: Hoogstraat I, ’s-Gravenhage 1980 (Nederlandse Oudheden, 9) 190-206.
Das Gräberfeld von Rhenen, in: Gallien in der spätantike von Kaiser Constantin zu frankenkönig Childerick, Mainz 1980, 151-154.
1981
Au sujet des armes avec damas sodé en Europe, Archéologie médiévale 11, 1981, 147-165.
Une garniture de ceinturon de Boulogne-sur-Mer (Pas-de Calais). Septentrion 11, 1981, 114-116.
Wapen of werktuig? In: T.J. Hoekstra, H.L. Janssen en I.W.L. Moerman (red.), Liber Castellorum, 40 variaties op het thema kasteel. Feestbundel J.G.N.Renaud. Zutphen 1981, 367-375. (ROB-overdrukken 166).
Europese wapens met damast. De Wapenverzamelaar 19, 1981, 20-32. (ROB-overdrukken 213).
1982
Een HILTIPREHT-zwaard uit Elst(U.)? Westerheem 31 ,1982, 48-52. (ROB-overdrukken 173).
Een Romeinse ijzeren heln uit het begin van onze jaartelling, gevonden bij Hedel (Gld.). Westerheem 31, 1982, 101-103.(ROB-overdrukken 175).
Flügellanzen in niederländischen Sammlungen. in G.Krause (Hrsg.), Vor- und Frühgeschichte des unteren Niederrheins, Rudolf Stampfuss zum Gedächtnis, Bonn 1982 (Quellenschriften zur westdeutschen Vor- und Frühgeschichte, 1O), 241-267. (ROB-overdrukken 174).
Twee saksen uit frankische graven op het Valkhof te Nijmegen (ca. 62O-680). Numaga 30, 1983, 32-35(ROB-overdrukken 192).
Ein Männergrab mit D-Brakteatenbeschlägen des fränkischen Gräberfeldes bei Rhenen, Provinz Utrecht, Niederlande. Frühmittelalterliche Studien 17, 1983, 460-478. (ROB-overdrukken 203).
Damaszierung. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, 2. Aufl., V, Berlin-New York (1983), 191-213. (ROB-overdrukken 201).
Rekonstruktionsversuch der Schwertklinge von Sutton Hoo. Archäologisch Korrespondenzblatt 13, 1983, 495-498. (ROB-overdrukken 204).
Een gedamasceerde lanspunt uit Vianen (Z.H.), Westerheem 32, 1983, 351-353 (ROB-overdrukken 216).
Frühmittelalterliche Waffen mit Damast. Ín "Damaszenerstahl". Vorträge der 1. Fachtagung über "Damaszenerstahl - Stahlgewinnung und Stahlverarbeitung in der vorindustriellen Zeit" vom 26. bis 28. Oktober 1979 im städtischen Museum Schloss Rheydt in Mönchengladbach. Düsseldorf 1983, 5-31.
1984
Einige wikingerzeitliche Schwerter aus den Niederlanden. Offa 41, 1984, 213-225. (ROB-overdrukken 247).
1985
Enkele 5de-eeuwse vondsten uit Zuid- en Noord-Nederland. Westerheem 34, 1985, 2-10.( ROB-overdrukken 239).
Twee nieuwe vondsten van het strand van Oostkapelle, Nehalennia 57, zomer 1985, 15-9
Een Romaans ceremonieel zwaard gevonden bij Rees aan de Nederrijn. Antiek 20, no.1, 3-12.(ROB-overdrukken 248).
(met W.J.H.Willems en P.B.Hallebeek) Ein angelsächsisches Schwert aus der Maas bei Wessem, Provinz Limburg (Niederlande) . Archäologisches Korrespondenzblatt 15, 1985, 103-113. (ROB-overdrukken 246).
Enkele zwaarden uit de 14e-16e eeuw, De Wapenverzamelaar 22, 1985, 43-53.
(met S. Vandenberghe) Une épée du XVe siècle découverte à Comines vers 1865 aujourd’hui au Musée Gruuthuse à Bruges, Mémoires de la Société d’histoire deComines-Warneton et de la région 15, 1985, 55-60.
1986
Een paar “gouden” fibulae “uit de Rijn”, Antiek 20, no. 9, april 1986, 578-583 (ROB-overdrukken, 258).
Stevensweert (bijdrage bij: W.J.H. Willems, Archeologische kroniek van Limburg over 1985), Publications de la Société historique et archéologique dans le Limbourg 122, 1986, 239-243.
Recensie: W. Menghin, Das Schwert im frühen Mittelalter, Stuttgart 1983, Germania 64, 1986, 264-268.
1987
Drei neuerworbene Waffen im Rijksmuseum van Oudheden: ein Ulfberht-Schwert, ein Katzbalger und ein Linkhanddolch, Oudheidkundige Mededelingen uit het RMO te Leiden 66, 1986, 139-151 (ROB-overdrukken, 290)
1991
À propos des armes damassées, in: L’art des invasions en Hongrie et en Wallonie: Actes du colloque tenue au Musée Royal de Mariemont du 9 au 11 avril 1979, Morlanwelz 1991 (Monografies du Musée Royal de Mariemont, 6), 99-108 (ROB-overdrukken, 402).
Des armes européennes avec damas soudé, in: Actes du Colloque sur l’art des invasions en Hongrie et en Wallonie (1979).
'''Necrologieën'''<br />
Es, W.A. van, 1986: In memoriam Jacob Ypey (14.6.1916-1.2.1986), Antiek 20, 584.<br />
Kalee, C.A., 1986: In memoriam J. Ypey, Westerheem 35, 212. <br />
Westphal, H., 1986: Nachruf, Arbeitsblätter für Restauratoren 19, Gruppe 24, 155.<br />
Dijkman, W., 1986: De conservering van archeologische vondsten: een hommage aan Jaap Ypey (1916-1986), Bonnefans 2, 49-50<br />
Périn, Patrick, 1995: À la mémoire de Jaap Ypey (1916-1986): L’Habitat Rural du Haut Moyen Age (France, Pays-Bas, Danemark et Grande-Bretagne), par Claude Lorren et Patrick Perin.
In 1934 behaalde hij het HBS-B diploma; daarna ging hij voor tekenleraar studeren. In 1939 behaalde hij de Middelbare akte tekenen en kunstgeschiedenis, en het diploma Tekenleraar. Op 25 juni 1942 is hij getrouwd met A.M. Janssen, in Baarn, de woonplaats van zijn vrouw. Het jonge stel betrok daarop een woning aan de Stille Veerkade te Den Haag. In juni 1950 verhuisde het jonge gezin naar Amersfoort, vanwege de werkzaamheden bij de R.O.B.
Begin 1980 werd er verhuisd naar Hoogland.
Op 1-2-1986 kwam Jaap Ypey plotseling te overlijden ten gevolge van een sneeuwlawine in zijn geliefde wintersportoord Obergurgl.
Werk
Op 1 januari 1947 werd hij aangenomen als een van de eerste werknemers bij de R.O.B., door de toenmalige directeur dhr P. Glazema.
Hij is begonnen als tekenaar en restaurator, en werd rond 1964 benoemd tot Hoofd Laboratorium, welke functie hij bleef bekleden tot aan zijn pensionering.
Op 28 augustus 1981 is zijn afscheid van de R.O.B. groot gevierd, met vele collega's uit binnen- en buitenland.
Hij vervulde een pioniersrol op het gebied van de restauratie van archeologische voorwerpen
door zijn invloed kreeg het vak van archeologisch restaurator inhoud en aanzien (* zie ook: "in memoriam Jacob Ypey, door prof. W v.Es" in Antiek 20, 1986).
Hij introduceerde het röntgenapparaat in de archeologie in Nederland.(1962).
Hij heeft vooral bekendheid gekregen, in binnen- en buitenland, door de restauratie van metalen voorwerpen.
Specialisatie damascering: zijn vertrouwdheid met de kunst van het smeden (hij heeft o.a. meerdere jaren als kunstsmid gewerkt) heeft tot fundamentele publicaties op het gebied van gedamasceerde wapens geleid.
Hij was niet alleen een zeer kundig restaurator, echter ook een onderzoeker van formaat en een productief auteur. Zijn publicaties zijn in vele Nederlandse en buitenlandse tijdschriften verschenen (zie Bibliografie).
Onderscheidingen e.d. - De waardering voor zijn werk was vooral ook in Duitsland groot, getuige zijn opname als corresponderend lid van het toonaangevende Duitse Archeologische Instituut, op de geboortedag van Winckelmann, 9 december 1960.[4] - In 1969, op 9 januari, werd de Mr.J. W. Frederiksprijs aan Jaap Ypey uitgereikt voor zijn van grote vakkennis getuigende publicatie "Archeologica uit de collectie Mr. J. W. Frederiks in bruikleen aan het museum Boymans-van Beuningen".
Specialisatie Rhenen De bewerking van het grafveld Rhenen (1951) liep als een rode draad door zijn hele carrière heen. Hij heeft verschillende artikelen over Rhenen geschreven, o.a in 1964 over een bijzonder merovingisch slot van een kist uit een vrouwengraf (no. 413); daarvoor in 1956 reeds verscheen er in de serie Het geheim van de spade, een fraai fotoboek met daarin al vele objecten uit dit grafveld. Overigens is dit boekje bijna hetzelfde als "Kunst en schoonheid uit de vroege Middeleeuwen" uit 1955. In 1973 en 1978 publiceerde hij 2 overzichtsartikelen in respectievelijk de duitse en de franse taal. Ook in 1980 en 1983 verschenen er 2 artikelen over Rhenen (in het duits). Bestand:1979a.JPGNieuwjaarskaart 1979 Jaap YpeyDaarnaast waren voorwerpen uit dit grafveld regelmatig het onderwerp van de handgemaakte nieuwjaarskaarten (linoleumsnedes), welke hij elk jaar aan familie en vrienden en zijn uitgebreide kennissenkring bij de vele instellingen en musea verstuurde.
Het door Jaap Ypey samengestelde manuscript voor de grote overzichtscatalogus- eigenlijk zijn levenswerk, de bekroning van zijn wetenschappelijk oeuvre- was bijna af en werd in 1983 ter correctie naar Duitsland gestuurd. Daar wilde de correctie echter niet vlotten door allerlei omstandigheden. Ook door het plotselinge overlijden van Ypey in 1986 is het manuscript daarna een tijdlang uit zicht geraakt; pas in 2009 in het kader van het project "odyssee" van het ministerie van OCW ("Reviving Rhenen") werd er weer echt beweging in gebracht. Een remmende factor hierin waren ook nieuwe vondsten, de nieuwere archeologische inzichten, wijze van documenteren, wijze van tekenen (normalisatie-niveau) enz enz. In oktober 2014 is -ruim 60 jaar na de eigenlijke opgraving- deze 700 pagina's dikke catalogus gepubliceerd. katalogus Rhenen. De gehele catalogus is op de website van de uitgever in te zien.
Jaap Ypey
Lezingen
In aanvulling op zijn publicaties hield hij ook vele lezingen, waarvan een aantal in het buitenland. Een kleine selectie: - 1962 Philips technisch-wetenschappelijk röntgen-congres 12/13 okt.: "met het röntgen-apparaat in de archeologie" - 1972 Freiburg tijdens ATM (= Arbeitsgemeinschaft des Technisches Museumpersonal)-tagungen: "Erfahrungen bei der Behandlung von Leder, Holz, Glas und Metallgegenständen im Labor zu amersfoort." - 1979 Fachtagung über Damaszenerstahl, Schloss Rheydt - Mönchengladbach: "Frühmittelalterliche Waffen mit Damast" - 1982, okt., Boulogne sur Mer - 1983 lezing over Rhenen (zie: De Vallei, 7-2-1983)
Maquette Doornenburg 1968 gemaakt door Jaap Ypey
Maquettes
een selectie van door hem gebouwde maquettes:
12e eeuwse boerderij de lisidunahof, Oud-Leusden)(1985)[1]
Doornenburg 1963-1964-1968)(enige jaren geleden gerestaureerd door Anton van de Water)
Kunst en schoonheid uit de vroege Middeleeuwen; de merovingische grafvelden van Alphen, Rhenen en Maastricht; inl. door P. Glazema, Amersfoort
1957
Een zeldzaam laat-Merovingisch glas in het rijen-grafveld te Bergeijk, Noord-Brabant - Bijl.: Beschrijving der buidelbekers, BROB 8, 1957-8, 82-91.
1961
Das Bergen von stark angegriffenem Glas während einer Ausgrabung mit Hilfe einer Kunstharzlösung, BROB 10-1, 1960-1, 363-367.
1963
Eine Riemenzunge mit anglo-karolingischem Tierornament aus der Waal bei Rossum, Prov. Gelderland, und ein Steigbügelfragment von Huizum, Prov. Friesland, BROB 12-3, 1962-3, 177-186.
Archaeology with the X-ray Apparatus, Medica Mundi 9, 1963, 72-76.
Ein merowingerzeitliches Kastenschloss in einem Frauengrab aus Rhenen, Prov. Utrecht, BROB 14, 1964, 84-88.
1967
Twee aardewerkstempels bevorderd tot Ibero-Keltische fibulae, Numaga 14, 1967, 104-113 (ROB-overdrukken, 5).
1971
Een Gicelin-zwaard in Nederland, Antiek 6, 1971-2, 521-527 (ROB-overdrukken, 34) .
1975
Das fränkische Gräberferd zu Rhenen, prov. utrecht, BROB 23, 1973 (1975), 289-312.
Eine Schleifkammer mit Staubabzug, Arbeitsblätter für Restauratoren 9, 1976, Heft 2, Gruppe 17, 15-17.
1978
La chronologie du cimetière franc de Rhenen (Pays-Bas - province d'Utrecht) in: M. Fleury et P. Périn (éd.), Problèmes de chronologie relative et absolue concernant les cimétières mérovingiens d’entre Loire et Rhin, Paris 1978 (Bibliothèque de l'Ecole des hautes études, IVe section, 326), 51-57 (ROB-overdrukken, 120).
1980
A Sword with Damascened Blade from Dorestad, Hoogstraat I, in: W.A. van Es/W.J.H. Verwers, Excavation at Dorestad 1, The Harbour: Hoogstraat I, ’s-Gravenhage 1980 (Nederlandse Oudheden, 9) 190-206.
1981
Une garniture de ceinturon de Boulogne-sur-Mer (Pas-de Calais). Septentrion 11, 1981, 114-116.
1982
Een HILTIPREHT-zwaard uit Elst(U.)? Westerheem 31 ,1982, 48-52. (ROB-overdrukken 173).
Rekonstruktionsversuch der Schwertklinge von Sutton Hoo. Archäologisch Korrespondenzblatt 13, 1983, 495-498. (ROB-overdrukken 204).
1985
(met W.J.H.Willems en P.B.Hallebeek) Ein angelsächsisches Schwert aus der Maas bei Wessem, Provinz Limburg (Niederlande) . Archäologisches Korrespondenzblatt 15, 1985, 103-113. (ROB-overdrukken 246).
1986
Een paar “gouden” fibulae “uit de Rijn”, Antiek 20, no. 9, april 1986, 578-583 (ROB-overdrukken, 258).
1991
Des armes européennes avec damas soudé, in: Actes du Colloque sur l’art des invasions en Hongrie et en Wallonie (1979).
Necrologieën
Es, W.A. van, 1986: In memoriam Jacob Ypey (14.6.1916-1.2.1986), Antiek 20, 584
Kalee, C.A., 1986: In memoriam J. Ypey, Westerheem 35, 212
Westphal, H., 1986: Nachruf, Arbeitsblätter für Restauratoren 19, Gruppe 24, 155
Dijkman, W., 1986: De conservering van archeologische vondsten: een hommage aan Jaap Ypey (1916-1986), Bonnefans 2, 49-50
Périn, Patrick, 1995: À la mémoire de Jaap Ypey (1916-1986): L’Habitat Rural du Haut Moyen Age (France, Pays-Bas, Danemark et Grande-Bretagne), par Claude Lorren et Patrick Perin
Zie Jaap Ypey - Bibliografie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
