Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Nahuatl: verschil tussen versies
(→Noten: {{Bron|bronvermelding= {{References}} }}) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 6: | Regel 6: | ||
Vandaag wordt Nahuatl nog steeds gesproken door ongeveer anderhalf miljoen mensen in minstens vijftien staten van [[Mexico]]. | Vandaag wordt Nahuatl nog steeds gesproken door ongeveer anderhalf miljoen mensen in minstens vijftien staten van [[Mexico]]. | ||
== Kenmerken == | |||
Nahuatl is een [[hoofdmarkerende taal|hoofdmarkerende]] en een [[agglutinerende taal]]. Woorden in het Nahuatl worden meestal samengesteld uit een [[Prefix (taalkunde)|prefix]], vervolgens meerdere woordstammen, en een [[suffix]]. Zo hebben deze woorden de betekenis van zinsdelen en/of woorden. | |||
Voorbeeld: | |||
::''nimitzittaz'': tot ziens. | |||
Dit woord is opgebouwd rond het [[syntactisch hoofd]] ''itta'', zien. ''Ni-'' is de eerste persoon enkelvoud, dus „ik zie”. ''-Mitz-'' is een zogenaamd prefixobject van de tweede persoon, met andere woorden: het [[lijdend voorwerp]] is ’jou’, dus betekent dit „ik zie jou”. De ''-z'' op het einde betekent de toekomstige tijd, dus luidt het woord: „ik zal jou zien”. | |||
Men kan zoveel stamconcepten plaatsen als men wil, met elk een lettergreep zoals vereist. Woorden in het Nahuatl kunnen daarom erg lang worden. Een voorbeeld is ''nehualmoyecastemojmolun<u>i</u>jtzinut<u>i</u>nem<u>i</u>squiön<u>i</u>'' uit het [[Tetelcingo Nahuatl]], wat vertaald kan worden als: „jullie eerbiedwaardige mensen hadden mee kunnen komen terwijl jullie met jullie neuzen slaan om ze te laten bloeden, maar in werkelijkheid deden jullie dat niet”.<ref>{{en}}Summertime Institute of Language in Mexico, [http://www.sil.org/mexico/nahuatl/tetelcingo/14i-LongWord-nhg.htm ''A Long Word in Mösiehual<u>i</u> (Tetelcingo Nahuatl)''].</ref> | |||
Opvallend is dat de taal een verschil maakt tussen beweeglijke en onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden. Beweeglijke zelfstandige naamwoorden kunnen mensen zijn, dieren en een beperkt aantal andere begrippen. Alle andere zelfstandige naamwoorden zijn onbeweeglijk. Onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden hebben geen meervoud. Om te zeggen dat het om een ''groot aantal'' van deze onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden gaat, wordt er eventueel het woord ''huel'' („veel”) voorgezet. „Pijlen” zijn dan ''huel mitl'' (letterlijk: veel pijl). | |||
[[Koppelwerkwoord]]en worden in het Nahuatl niet gebruikt. Door voorvoegsels en verbuigingen van de [[zelfstandig naamwoord|zelfstandige]] en [[bijvoeglijk naamwoord|bijvoeglijke naamwoorden]] wordt duidelijk gemaakt om welke persoon enkelvoud of meervoud het gaat. | |||
Voorbeeld: | |||
::{| | |||
|''pilli'' || (prins, edelman) | |||
|- | |||
|''nipilli'' || ik ben een prins | |||
|- | |||
|''tipilli'' || jij bent een prins | |||
|- | |||
|''pilli'' || hij is een prins | |||
|- | |||
|''tipiltin'' || wij zijn prinsen | |||
|- | |||
|''anpiltin'' || jullie zijn prinsen | |||
|- | |||
|''piltin'' || zij zijn prinsen | |||
|} | |||
Vele uit het Nahuatl afkomstige plaatsnamen in Mexico eindigen op -co, -pan en -tla(n). Deze drie suffixen worden in het Nahuatl als [[locatief|locatieven]] (plaatsbepalende suffixen) gebruikt. Ook het veelvoorkomende achtervoegsel -cingo komt uit het Nahuatl. Het is een combinatie van de suffixen -tzin (eerbiedsvorm) en -co. ''Tenanco'' komt van ''te'' (bezittelijk prefix), ''nantli'' (moeder) en -co. Deze plaatsen zijn meestal verwijzingen naar oude [[godin]]nen. | |||
===Invloed op het Nederlands=== | ===Invloed op het Nederlands=== | ||
Veel Nahuatl-woorden zijn uiteindelijk in de Nederlandse taal opgenomen, zoals [[avocado]], [[chocolade]], [[tomaat]], [[patat]],<ref>In Nederland kreeg dit de betekenis ''[[friet]]''; in België wordt het woord ''patat'' gebruikt in de betekenis van ''[[aardappel]]''.</ref> [[chili]] en [[coyote]]. | Veel Nahuatl-woorden zijn uiteindelijk in de Nederlandse taal opgenomen, zoals [[avocado]], [[chocolade]], [[tomaat]], [[patat]],<ref>In Nederland kreeg dit de betekenis ''[[friet]]''; in België wordt het woord ''patat'' gebruikt in de betekenis van ''[[aardappel]]''.</ref> [[chili]] en [[coyote]]. | ||
{{ | {{Appendix|Noten en verwijzingen | ||
}} | }} | ||
[[Categorie:taal]] | [[Categorie: Indiaanse taal]] | ||
[[Categorie: Natuurlijke taal]] | |||
Huidige versie van 6 sep 2018 om 18:29
Nahuatl was de taal van de Azteken.
Nahuatl hoort bij de Uto-Azteekse taalgroep, gesproken door volken zoals de Hopi, Shoshone en Comanche in Noord-Amerika.
In 1521 viel de stad Tenochtitlán in de handen van de Spanjaarden onder leiding van Hernán Cortés. Dit betekende het einde van het Azteekse rijk. De inheemse talen werden voor een groot deel verdrongen door het Spaans.
Vandaag wordt Nahuatl nog steeds gesproken door ongeveer anderhalf miljoen mensen in minstens vijftien staten van Mexico.
Kenmerken
Nahuatl is een hoofdmarkerende en een agglutinerende taal. Woorden in het Nahuatl worden meestal samengesteld uit een prefix, vervolgens meerdere woordstammen, en een suffix. Zo hebben deze woorden de betekenis van zinsdelen en/of woorden.
Voorbeeld:
- nimitzittaz: tot ziens.
Dit woord is opgebouwd rond het syntactisch hoofd itta, zien. Ni- is de eerste persoon enkelvoud, dus „ik zie”. -Mitz- is een zogenaamd prefixobject van de tweede persoon, met andere woorden: het lijdend voorwerp is ’jou’, dus betekent dit „ik zie jou”. De -z op het einde betekent de toekomstige tijd, dus luidt het woord: „ik zal jou zien”.
Men kan zoveel stamconcepten plaatsen als men wil, met elk een lettergreep zoals vereist. Woorden in het Nahuatl kunnen daarom erg lang worden. Een voorbeeld is nehualmoyecastemojmolunijtzinutinemisquiöni uit het Tetelcingo Nahuatl, wat vertaald kan worden als: „jullie eerbiedwaardige mensen hadden mee kunnen komen terwijl jullie met jullie neuzen slaan om ze te laten bloeden, maar in werkelijkheid deden jullie dat niet”.[1]
Opvallend is dat de taal een verschil maakt tussen beweeglijke en onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden. Beweeglijke zelfstandige naamwoorden kunnen mensen zijn, dieren en een beperkt aantal andere begrippen. Alle andere zelfstandige naamwoorden zijn onbeweeglijk. Onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden hebben geen meervoud. Om te zeggen dat het om een groot aantal van deze onbeweeglijke zelfstandige naamwoorden gaat, wordt er eventueel het woord huel („veel”) voorgezet. „Pijlen” zijn dan huel mitl (letterlijk: veel pijl).
Koppelwerkwoorden worden in het Nahuatl niet gebruikt. Door voorvoegsels en verbuigingen van de zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden wordt duidelijk gemaakt om welke persoon enkelvoud of meervoud het gaat.
Voorbeeld:
pilli (prins, edelman) nipilli ik ben een prins tipilli jij bent een prins pilli hij is een prins tipiltin wij zijn prinsen anpiltin jullie zijn prinsen piltin zij zijn prinsen
Vele uit het Nahuatl afkomstige plaatsnamen in Mexico eindigen op -co, -pan en -tla(n). Deze drie suffixen worden in het Nahuatl als locatieven (plaatsbepalende suffixen) gebruikt. Ook het veelvoorkomende achtervoegsel -cingo komt uit het Nahuatl. Het is een combinatie van de suffixen -tzin (eerbiedsvorm) en -co. Tenanco komt van te (bezittelijk prefix), nantli (moeder) en -co. Deze plaatsen zijn meestal verwijzingen naar oude godinnen.
Invloed op het Nederlands
Veel Nahuatl-woorden zijn uiteindelijk in de Nederlandse taal opgenomen, zoals avocado, chocolade, tomaat, patat,[2] chili en coyote.
| Noten en verwijzingen
|