Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zeven regels van Hillel: verschil tussen versies
(wat opmaak en formuleringen) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (3 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De '''zeven middoth''' of '''regels van Hillel''' zijn [[jodendom|joodse]] [[hermeneutiek|hermeneutische]] regels voor het begrijpen en interpreteren van de [[Bijbel|Heilige Schrift]]. [[Hillel]] zou de eerste geweest zijn die ze onderwees, maar ze zouden ook voordien reeds zijn toegepast: ze werden in de Tanach, de Hebreeuwse Bijbel, reeds gebruikt. | De '''zeven middoth''' of '''regels van Hillel''' zijn [[jodendom|joodse]] [[hermeneutiek|hermeneutische]] regels voor het begrijpen en interpreteren van de [[Bijbel|Heilige Schrift]]. [[Hillel]] zou de eerste geweest zijn die ze onderwees, maar ze zouden ook voordien reeds zijn toegepast: ze werden in de Tanach, de [[Hebreeuwse Bijbel]], reeds gebruikt. | ||
De zeven regels zijn: | De zeven regels zijn: | ||
===''Qal vechomer'' — <font color=darkblue>{{Heb|קל וחומר}}</font>=== | |||
''Licht en zwaar'' | '''''Licht en zwaar''''' | ||
([[Latijn]]:) ''Argumentum a minore ad majus'' | ([[Latijn]]:) ''Argumentum a minore ad majus'' | ||
| Regel 33: | Regel 33: | ||
Er is een belangrijke beperking aan de ''kal vechomer''-redenatie. Dit heet het ''dayo''-principe. ''Dayo'' betekent ’genoeg’. Dit principe houdt in dat men de conclusie niet verder mag doortrekken dan wat van toepassing is op de [[majorpremisse]]. De conclusie moet in overeenstemming zijn met de premisse en wordt niet strikter of soepeler toegepast. (m.BK 2:5) Rabbi Tarfon verwierp het ''dayo''-principe in bepaalde gevallen (b.BK 25a) | Er is een belangrijke beperking aan de ''kal vechomer''-redenatie. Dit heet het ''dayo''-principe. ''Dayo'' betekent ’genoeg’. Dit principe houdt in dat men de conclusie niet verder mag doortrekken dan wat van toepassing is op de [[majorpremisse]]. De conclusie moet in overeenstemming zijn met de premisse en wordt niet strikter of soepeler toegepast. (m.BK 2:5) Rabbi Tarfon verwierp het ''dayo''-principe in bepaalde gevallen (b.BK 25a) | ||
===''Gezera sjava'' — <font color=darkblue>{{Heb|גזרה שווה}}</font>=== | |||
''Gelijk snijden.'' | '''''Gelijk snijden.''''' | ||
Een tekst wordt verklaard op grond van een gemeenschappelijke uitdrukking in een andere schriftplaats. De overeenkomst of analogie kan een gelijkaardige formulering, zin, woord of woordwortel zijn. | Een tekst wordt verklaard op grond van een gemeenschappelijke uitdrukking in een andere schriftplaats. De overeenkomst of analogie kan een gelijkaardige formulering, zin, woord of woordwortel zijn. | ||
Voorbeeld: | Voorbeeld: | ||
Door {{Bijbel|1 Samuël|1|10}} te vergelijken met {{Bijbel|Rechters|13|5}}, waar gezegd | Door {{Bijbel|1 Samuël|1|10}} te vergelijken met {{Bijbel|Rechters|13|5}}, waar gezegd wordt „nooit zal zijn haar worden afgeschoren” {{Bijbel/V|NBV}}, (letterlijk: „er zal geen scheermes op zijn hoofd komen” {{Bijbel/V|SV}}) wordt geconcludeerd dat Samuël, net als Simson, een nazireeër was. | ||
===''Binjan av mi-ketoev echad'' — <font color=darkblue>{{Heb|בנין אב מכתוב אחד}}</font>=== | |||
''Een familie opbouwen op basis van een enkele tekst.'' | '''''Een familie opbouwen op basis van een enkele tekst.''''' | ||
Een specifieke tekst dient als fundament of startpunt om hiermee gelijkaardige passages of gevallen te verklaren. (De verklarende tekst dient als '' | Een specifieke tekst dient als fundament of startpunt om hiermee gelijkaardige passages of gevallen te verklaren. (De verklarende tekst dient als ''av'' (vader); de erdoor verklaarde teksten worden beschouwd als ''bet av'': ’huis van de vader’; dus de familie.) | ||
===''Binjan av mi-sjene ketoevim'' — <font color=darkblue>{{Heb|ובנין אב משני כתובים}}</font>=== | |||
''Een familie opbouwen op basis van twee teksten.'' | '''''Een familie opbouwen op basis van twee teksten.''''' | ||
Men komt tot een conclusie op basis van twee of meerdere teksten of elementen erin. De conclusie wordt dan op andere teksten toegepast. | Men komt tot een conclusie op basis van twee of meerdere teksten of elementen erin. De conclusie wordt dan op andere teksten toegepast. | ||
| Regel 54: | Regel 54: | ||
{{Bijbel|Exodus|21|26-27}} spreekt over ogen en tanden. Door de vierde regel van Hillel herkent men dat dit ook van toepassing is op andere lichaamsdelen. | {{Bijbel|Exodus|21|26-27}} spreekt over ogen en tanden. Door de vierde regel van Hillel herkent men dat dit ook van toepassing is op andere lichaamsdelen. | ||
===''Kelal oeferat, oeferat oekelal'' — <font color=darkblue>{{Heb|כלל ופרט ופרט וכלל}}</font>=== | |||
''Het algemene en het specifieke.'' | '''''Het algemene en het specifieke.''''' | ||
Uit het algemene wordt een toepassing getrokken voor het specifieke of omgekeerd. Een algemeen beginsel kan worden beperkt door een specifieke toepassing ervan in een ander vers, of een specifieke regel kan worden uitgebreid tot een algemeen principe. | Uit het algemene wordt een toepassing getrokken voor het specifieke of omgekeerd. Een algemeen beginsel kan worden beperkt door een specifieke toepassing ervan in een ander vers, of een specifieke regel kan worden uitgebreid tot een algemeen principe. | ||
| Regel 65: | Regel 64: | ||
In de 13 middot van rabbi [[Ismaël]] werd dit verder opgesplitst in de regels 4 tot 11. | In de 13 middot van rabbi [[Ismaël]] werd dit verder opgesplitst in de regels 4 tot 11. | ||
===''Kejotze bo be-maqom acher'' — <font color=darkblue>{{Heb|וכיוצא בו במקום אחר}}</font>=== | |||
''Besluit uit een gelijkaardige passage.'' | '''''Besluit uit een gelijkaardige passage.''''' | ||
Een moeilijke passage wordt verklaard door ze te vergelijken met gelijkaardige passages. Of twee passages lijken tegenstrijdig tot een derde het probleem oplost. | Een moeilijke passage wordt verklaard door ze te vergelijken met gelijkaardige passages. Of twee passages lijken tegenstrijdig tot een derde het probleem oplost. | ||
Voorbeelden: | Voorbeelden: | ||
{{Bijbel|Leviticus|1|1}} „vanuit de ontmoetingstent” en {{Bijbel|Exodus|25|22}} „boven de verzoeningsplaat, tussen de twee cherubs op de ark met de verbondstekst” lijken op het eerste zicht niet in overeenstemming, tot we aan de hand van {{Bijbel|Numeri|7|89}} vaststellen dat Mozes de tent der samenkomst (’ontmoetingstent’ of | {{Bijbel|Leviticus|1|1}} „vanuit de ontmoetingstent” en {{Bijbel|Exodus|25|22}} „boven de verzoeningsplaat, tussen de twee cherubs op de [[ark van het verbond|ark]] met de verbondstekst” lijken op het eerste zicht niet in overeenstemming, tot we aan de hand van {{Bijbel|Numeri|7|89}} vaststellen dat [[Mozes]] de tent der samenkomst (’ontmoetingstent’ of ’[[tabernakel]]’) binnenging om [[JHWH]] te horen spreken van tussen de [[cherub]]im. | ||
{{Bijbel| | {{Bijbel|1Kronieken|27|1}} verklaart het verschil in het aantal tussen {{Bijbel|2Samuël|24|9}} en {{Bijbel|1Kronieken|21|5}}. | ||
===''Davar ha-lamed me-injano'' — <font color=darkblue>{{Heb|דבר הלמד מעניינו}}</font>=== | |||
''Verklaring vanuit de context.'' | '''''Verklaring vanuit de context.''''' | ||
Niet slechts een geïsoleerde uitdrukking maar de hele context moet worden beschouwd om tot een nauwkeurige uitleg te komen. | Niet slechts een geïsoleerde uitdrukking maar de hele context moet worden beschouwd om tot een nauwkeurige uitleg te komen. | ||
| Regel 87: | Regel 86: | ||
{{JewEn|12936|Rules of Hillel, The Seven}} | {{JewEn|12936|Rules of Hillel, The Seven}} | ||
[[Categorie: | [[Categorie:Judaïsme]] | ||
[[Categorie:Hermeneutiek]] | [[Categorie:Hermeneutiek]] | ||
Huidige versie van 20 sep 2018 om 18:20
De zeven middoth of regels van Hillel zijn joodse hermeneutische regels voor het begrijpen en interpreteren van de Heilige Schrift. Hillel zou de eerste geweest zijn die ze onderwees, maar ze zouden ook voordien reeds zijn toegepast: ze werden in de Tanach, de Hebreeuwse Bijbel, reeds gebruikt.
De zeven regels zijn:
Qal vechomer — קל וחומר
Licht en zwaar
(Latijn:) Argumentum a minore ad majus
Uit het minder belangrijke wordt een besluit getrokken voor het belangrijkere of andersom.
Dikwijls, maar niet altijd, is een kal vechomer argument herkenbaar aan een uitdrukking zoals „hoeveel te meer. . .” De Rabbijnse schrijvers onderscheiden twee vormen van kal vechomer:
- qal vechomer meforasj – waarin het kal vechomer-argument expliciet aangegeven is.
- qal vechomer satum – waarin het kal vechomer-argument geïmpliceerd is.
Voorbeelden:
- Een rechtvaardige krijgt op aarde zijn loon,
- zondaars en goddelozen niet minder.
- (Spreuken 11:31)
En:
- Als het je al zwaar valt snelle lopers bij te houden,
- kun je het dan tegen paarden opnemen?
- (Jeremia 12:5a)
Andere voorbeelden: Deuteronomium 31:27; 1 Samuël 23:3; Jeremia 12:5b; Ezechiël 15:5; Esther 9:12
Voor het rabbijnse gebruik van geïmpliceerde kal vechomer: Numeri 12:14 en b. BK 25a; Deuteronomium 21:23 & m. San. 6:5 Leviticus 21:16-21, Numeri 8:24-25 & b.Hul. 24a Er is een belangrijke beperking aan de kal vechomer-redenatie. Dit heet het dayo-principe. Dayo betekent ’genoeg’. Dit principe houdt in dat men de conclusie niet verder mag doortrekken dan wat van toepassing is op de majorpremisse. De conclusie moet in overeenstemming zijn met de premisse en wordt niet strikter of soepeler toegepast. (m.BK 2:5) Rabbi Tarfon verwierp het dayo-principe in bepaalde gevallen (b.BK 25a)
Gezera sjava — גזרה שווה
Gelijk snijden.
Een tekst wordt verklaard op grond van een gemeenschappelijke uitdrukking in een andere schriftplaats. De overeenkomst of analogie kan een gelijkaardige formulering, zin, woord of woordwortel zijn.
Voorbeeld: Door 1 Samuël 1:10 te vergelijken met Rechters 13:5, waar gezegd wordt „nooit zal zijn haar worden afgeschoren” (NBV), (letterlijk: „er zal geen scheermes op zijn hoofd komen” (SV)) wordt geconcludeerd dat Samuël, net als Simson, een nazireeër was.
Binjan av mi-ketoev echad — בנין אב מכתוב אחד
Een familie opbouwen op basis van een enkele tekst.
Een specifieke tekst dient als fundament of startpunt om hiermee gelijkaardige passages of gevallen te verklaren. (De verklarende tekst dient als av (vader); de erdoor verklaarde teksten worden beschouwd als bet av: ’huis van de vader’; dus de familie.)
Binjan av mi-sjene ketoevim — ובנין אב משני כתובים
Een familie opbouwen op basis van twee teksten.
Men komt tot een conclusie op basis van twee of meerdere teksten of elementen erin. De conclusie wordt dan op andere teksten toegepast.
Voorbeeld: Exodus 21:26-27 spreekt over ogen en tanden. Door de vierde regel van Hillel herkent men dat dit ook van toepassing is op andere lichaamsdelen.
Kelal oeferat, oeferat oekelal — כלל ופרט ופרט וכלל
Het algemene en het specifieke.
Uit het algemene wordt een toepassing getrokken voor het specifieke of omgekeerd. Een algemeen beginsel kan worden beperkt door een specifieke toepassing ervan in een ander vers, of een specifieke regel kan worden uitgebreid tot een algemeen principe.
Voorbeeld: Genesis 1:27 doet een algemene uitspraak, die in Genesis 2:7,21 op een specifiek geval wordt toegepast.
In de 13 middot van rabbi Ismaël werd dit verder opgesplitst in de regels 4 tot 11.
Kejotze bo be-maqom acher — וכיוצא בו במקום אחר
Besluit uit een gelijkaardige passage.
Een moeilijke passage wordt verklaard door ze te vergelijken met gelijkaardige passages. Of twee passages lijken tegenstrijdig tot een derde het probleem oplost.
Voorbeelden: Leviticus 1:1 „vanuit de ontmoetingstent” en Exodus 25:22 „boven de verzoeningsplaat, tussen de twee cherubs op de ark met de verbondstekst” lijken op het eerste zicht niet in overeenstemming, tot we aan de hand van Numeri 7:89 vaststellen dat Mozes de tent der samenkomst (’ontmoetingstent’ of ’tabernakel’) binnenging om JHWH te horen spreken van tussen de cherubim.
1Kronieken 27:1 verklaart het verschil in het aantal tussen 2Samuël 24:9 en 1Kronieken 21:5.
Davar ha-lamed me-injano — דבר הלמד מעניינו
Verklaring vanuit de context.
Niet slechts een geïsoleerde uitdrukking maar de hele context moet worden beschouwd om tot een nauwkeurige uitleg te komen.
Hoewel deze regel algemeen wordt erkend, kan deze tot merkwaardige gevolgtrekkingen leiden, wanneer men formeel naast elkaar staande verzen ook inhoudelijk met elkaar in verband brengt.
| Jodendom |  |
|---|
|
Algemeen: Joden • Geschriften: Thora • Tenach • Misjna • Talmoed • Tosefta • Literatuur • Halacha • Ketoeba • Religieuze plichten en gebruiken: Kasjroet • Briet • Gebed • Mitswa • Sjabbat • Tsedaka • Tijd en kalender: Feestdagen • Maanden • Jaartelling • Geschiedenis • Gebouwen: Tempel • Synagoge • Personen: Rabbijn • Chazan • Andere: Mystiek • Kabbala • Mythologie • A tot Z |
Weblinks
(en) Rules of Hillel, The Seven, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: 
)