Metaal (elementklasse)

Zie ook : metaal (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "metaal".

---

Een metaal is een scheikundig element uit een van de volgende reeksen in het periodiek systeem der elementen:

• Alkalimetalen
• Aardalkalimetaal
• Overgangsmetalen

In het periodiek systeem bevinden deze elementen zich alle links van de semi-metalen, of metalloïden. De metalloïden liggen op een diagonale lijn, van boor (B) tot polonium (Po).

Enkele algemeen bekende metaalsoorten zijn: ijzer, aluminium, koper, chroom, nikkel, lood, zink, tin, goud en zilver.

Eigenschappen van metalen

Chemische eigenschappen

Het belangrijkste kenmerk van metalen is hun kleine elektronegativiteit. Door deze kleine elektronegativiteit binden ze elektronen niet sterk aan de kern en vormen daardoor gemakkelijk positief geladen ionen en kunnen ze reageren met stoffen die negatief geladen ionen vormen, waarbij een zout gevormd wordt.

De meeste metalen zijn chemisch stabiel. Echter, metalen uit de reeksen van de alkalimetalen (bijvoorbeeld natrium) en aardalkalimetalen (bijvoorbeeld magnesium) zijn zeer reactief.

Hoe edeler een metaal is, hoe moeilijker een metaal reageert. Metalen die niet reageren met zuurstof en water, die dus geen corrosie vertonen, noemen we edel. Onedele metalen vertonen wel corrosie. Er bestaan ook metalen die erg gemakkelijk met water reageren; dit zijn de zeer onedele metalen (bijv. natrium, kalium).

De edelmetalen, bijvoorbeeld goud, zilver, platina, zijn chemisch vrijwel inert. Zij reageren met vrijwel geen enkele stof.

Fysische eigenschappen

Metalen hebben een aantal kenmerkende fysische eigenschappen:

• ze hebben meestal een glimmend uiterlijk
• ze hebben een hoge taaiheid en zijn pletbaar.
• ze hebben meestal een hoog smeltpunt (Met uitzondering van kwik (Hg) zijn alle metalen vaste stoffen bij kamertemperatuur)
• alle metalen zijn goede geleiders van warmte en elektriciteit.

Deze eigenschappen zijn hoofdzakelijk het gevolg van de losse binding van de buitenste elektronenschil van de metalen zodat in de praktijk de metaal atomen ingebed zijn in een gemeenschappelijke elektronenwolk.

IJzer, nikkel en enkele andere metalen en legeringen kunnen magnetisch gemaakt worden. Zie hiervoor ferromagnetisme.

Legeringen

Een legering is een mengsel van metalen. Een legering kan ook wel niet-metalen bevatten. Legeringen worden geproduceerd om aan metalen de gewenste eigenschappen, zoals hardheid en smeedbaarheid te verschaffen. In de bronstijd (± 2000 - 1000 voor Chr.) wist men reeds hoe men van koper een legering kon maken die gemakkelijker te bewerken was door er tin aan toe te voegen. Deze legering heet brons.

Productie van metaal

Metalen worden in de natuur zelden in zuivere vorm gevonden. Metalen worden gedolven in de vorm van ertsen, die vervolgens worden omgezet in de zuivere metaalvorm. Voorbeelden hiervan zijn de winning van gietijzer uit ijzererts door middel van hoogovens of de elektrochemische omzetting van bauxiet in aluminium.

Ferro en non-ferro

In de metaalhandel wordt onderscheid gemaakt tussen de ferrometalen en non-ferrometalen. IJzer en alle legeringen op basis van ijzer worden ferrometalen genoemd, en de overige metalen, zoals aluminium, goud en koper, worden non-ferrometalen genoemd.

Ferromagnetisme

Hoewel veel metalen een magnetisch gedrag vertonen worden er maar een paar direct aangetrokken door een magneet. Dit verschijnsel heet ferromagnetisme ("ferro" van ijzer). Het bekendste ferromagnetische metaal is ijzer, maar ook metalen als kobalt en nikkel vertonen deze eigenschap.

Toepassingen

Metalen hebben zeer veel toepassingen. Voor meer informatie, zie de artikelen over de afzonderlijke metalen. De nu volgende opsomming dient slechts om een indruk te geven van de veelzijdigheid van metalen. Metalen worden toegepast in:

• constructies, machines en vervoermiddelen;
• verpakkingsmateriaal zoals blik voor conserven, drank en verf;
• elektrische verbindingen (koperdraad);
• kwikbarometers en thermometers;
• magneten;
• pigmenten (lood, cadmium);
• ballast in de kiel van schepen, of als contragewicht;
• projectielen en slagwapens;
• chemische katalysatoren;
• kunstvoorwerpen;
• belegging (edelmetalen) en betaalmiddel;
• geneesmiddel (lithium);
• vergif (arsenicum).

Edel of onedel?

De metalen die vooraan in groep 1 van het periodiek systeem staan zijn zeer onedel, ze reageren zeer gemakkelijk en komen daarom ook alleen maar als verbinding in de natuur voor, Natrium, Kalium reageren zeer heftig met water onder vuurverschijnselen en moeten in hun elementaire toestand bewaard worden onder petroleum. De metalen uit groep 1 heten de alkalimetalen.

De metalen uit groep 2 van het periodiek systeem zijn bijna net zo reactief, ze reageren wel iets rustiger met water maar komen ook niet in elementaire vorm voor in de natuur. Voorbeelden zijn: Magnesium, Calcium, Barium en Strontium, waarvan calcium het minst edel uit die reeks is. Deze groep metalen heten de Aardalkalimetalen Ook Aluminium is zeer onedel en reageert gemakkelijk met zowel sterke als zwakke zuren en basen IJzer is ook vrij onedel.

Metalen kunnen ook halfedel zijn, ze komen soms in de vrije natuur als element voor maar kunnen ook nog redelijk makkelijk in ionaire toestand over gaan. Enkele voorbeelden van halfedele metalen zijn: Koper, Lood (plumbum), Nikkel, Cadmium, Kobalt en zink. Om deze metalen te doen overgaan in oplossing is een sterke (zure) oxidator nodig

Zeer edele metalen komen meestal in de natuur als element voor, ze zijn relatief zeldzaam en vormen minder snel een zout. Om edele metalen te doen overgaan in een zout is een zeer sterke oxidator nodig. Voorbeelden zijn: Zilver, Goud, Titaan, Platina, Wolfraam, In deze reeks is zilver minst edele en Platina het meest edel.

Zie ook

• Metaalkunde
• Metallurgie
• Staal
• Schroot
• Metaalbinding
• Zwaar metaal
• de muziekstroming Metal