Schandpaal

Een schandpaal is een paal waaraan iemand als strafmaatregel werd vastgebonden en te kijk werd gesteld. Het was in de eerste plaats bedoeld als een mentale marteling als straf, maar het stond het publiek vaak vrij de persoon, die letterlijk "voor paal stond", te beschimpen of te bekogelen met rot fruit of andere zaken.

Iemand met zijn hoofd en armen tussen een schandpaal.

Gebruik

Deze middeleeuwse straf is in heel Europa gebruikt als strafmaatregel in de tijd dat gevangenisstraffen nog niet gangbaar waren. Het kon, wanneer de bevolking niet massaal kwaad was op de veroordeelde, een relatief milde straf zijn; degene die hem onderging leed gezichtsverlies en zijn gezicht werd in de hele stad bekend.

Wanneer de bevolking kwaad op de veroordeelde was werd hij tevens met paardenvijgen, stenen enz. bekogeld. Wanneer stenen en andere harde voorwerpen werden gegooid kon dit leiden tot ernstige (hoofd)verwondingen of zelfs de dood van de veroordeelde. Tevens was het mogelijk dat een veroordeelde aan de schandpaal lijfstraffen opgelegd kreeg, zoals zweepslagen of stokslagen.

Het kon ook gebeuren dat een ter dood veroordeelde voorafgaande aan de executie eerst aan de schandpaal werd gezet om aan het volk te worden getoond. Dit overkwam bijv. Willem de Deken in 1328.

De duur waarin men aan de schandpaal moest staan bedroeg meestal enkele uren. De schandpaal bleef tot ver in de 18e eeuw populair, om halverwege de
19e eeuw officieel als strafmaatregel te worden afgeschaft.

Bouw

Een veel voorkomende schandpaal bestond uit twee planken op een paal. Tussen de planken waren drie gaten. Aan de buitenzijde twee ter grootte van een pols en in het midden ter grootte van de hals. Hiermee kon de veroordeelde door een ieder bespuwd en beschimpt worden.

Ook bestond de schandpaal zeer vaak uit een simpele paal met een ijzeren ring eraan die om de nek van de gestrafte werd bevestigd.

Een andere vorm werd vaak aangeduid als 'het blok'. Dit was een lage houten schandpaal waarin de veroordeelde slechts met de voeten werd vastgezet. Hij werd zo in een zittende of liggende houding gedwongen waardoor de voorbijgangers hem konden beschimpen, bespugen of eventueel over hem plassen of ontlasten.

In Spanje was een tonvormige variant in gebruik die werd overgenomen door de Engelsen, en meestal gebruikt werd ter bestraffing van openbare dronkenschap. De gestrafte moest gehurkt in de ton plaatsnemen waarbij het hoofd uit een gat stak. Hierdoor hurkte de gestrafte in zijn eigen vuil.

De gevaarlijkste varianten van de schandpaal waren die waarbij relatief veel lichaamsdelen van de gestrafte blootgesteld waren aan het opgejutte publiek. Wanneer dit ontstak in woede kon de straf immers makkelijk ontaarden in een de facto steniging van de weerloze gestrafte. Het barbaarse stenigen doet men nogsteeds in bepaalde islamitische landen, wat niet echt blijk geeft van hedendaagse normen en waarden en mensenrechten, gezien het een manier van straffen is waarbij het de bedoeling is om op een pijnlijke manier te sterven.

Alternatieve namen

Andere namen voor de schandpaal zijn:

• de kaak
• het blok
• het schavot (ook gebruikt voor de galg of wipstrik)

Kaak

De kaak was oorspronkelijk een ton, later een houten of stenen podest, waarop de te straffen misdadigers tentoon werden gesteld. Van deze disciplinaire methode stamt het gezegde "iemand aan de kaak stellen". Oorspronkelijk luidde het gezegde letterlijk: iemand op de kaak zetten.

De naam "kaak" is nog terug te vinden in Kaakhorn, een gedeelte van het dorp Westernieland.

Hedendaagse schandpalen

Met de komst van het internet zijn er ook veel digitale schandpalen waar menig blogger genoeg mensen en organisaties digitaal op de schandpaal te kijk zetten.
Men gebruikt tegenwoordig nog steeds de uitdrukking "iets aan de schandpaal nagelen" (de aandacht vestigen op de schande van de betreffende handeling(en)).

Zie ook

• Schande (doorverwijzing).
• Oneerbaar (doorverwijzing).

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Schandpaal op Wikimedia Commons.