Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Rauwkostdieet: verschil tussen versies

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
(disclaimer)
Geen bewerkingssamenvatting
 
(9 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
[[Bestand:Salat Rohkost Limetten Chili Gurken Paprika Kiwi Tomaten.JPG|thumb|300px|Voorbeeld van een rauwkostsalade; omdat het assortiment aan rauw eetbare voedingsmiddelen nogal groot is, zijn ook vele soorten salades mogelijk.]]
'''Crudivorisme''', het '''rauwkostdieet''' (of '''raw-foodisme''') is het voedingsprincipe dat men enkel voedsel in de natuurlijke samenstelling, oftewel rauw en dus niet gekookt of anderszins verhit, gebruikt.  
'''Crudivorisme''', het '''rauwkostdieet''' (of '''raw-foodisme''') is het voedingsprincipe dat men enkel voedsel in de natuurlijke samenstelling, oftewel rauw en dus niet gekookt of anderszins verhit, gebruikt.  


Rauwkost wordt dan vaak aangeduid met de naam ’living food’, oftewel „levend voedsel”. Hiermee wordt dan bedoeld, dat de vele levende microben, die zich van nature in de gebezigde voedingsmiddelen bevinden, (onder andere [[vitamine]]s en [[enzyme]]n) niet bij de bereiding door verhitting gedood worden, maar blijven leven, zodat zij na de consumptie hun belangrijke natuurlijke functies bij onder andere de verwerking ([[digestie]]) van het voedsel ten volle kunnen uitoefenen.
Rauwkost wordt dan vaak aangeduid met de naam ’'''living food'''’, oftewel „'''levend voedsel'''”. Hiermee wordt dan bedoeld, dat de levende micro-organismen die zich van nature in de gebezigde voedingsmiddelen bevinden, evenals onder andere [[vitamine]]s en [[enzyme]]n, niet tijdens de bereiding door verhitting worden gedood of afgebroken, maar blijven leven, zodat zij na de consumptie hun belangrijke natuurlijke functies bij onder andere de verwerking ([[digestie]]) van het voedsel ten volle kunnen uitoefenen.


Andere vormen van voedselverhitting vermeden worden, zijn bijvoorbeeld [[stomen]], [[bakken]], [[roosteren (voedselbereiding)|roosteren en grillen]], [[frituren]], [[roerbakken|roerbakken of wokken]] en [[magnetron (oven)|met de magnetron verhitten]]. Verwarmen tot [[lichaamstemperatuur]] is echter wel toegestaan, voor de bereiding van voedsel maken sommige raw-foodisten gebruik van een „''dehydrator''”, waarin met name fruit en groente tot een temperatuur tot maximaal 40 graden Celcius wordt verwarmd en gedroogd.
Andere vormen van voedselverhitting die vermeden worden, zijn bijvoorbeeld [[stomen]], [[bakken]], [[roosteren (voedselbereiding)|roosteren en grillen]], [[frituren]], [[roerbakken|roerbakken of wokken]] en [[magnetron (oven)|met de magnetron verhitten]]. Verwarmen tot [[lichaamstemperatuur]] is echter wel toegestaan: voor de bereiding van voedsel maken sommige raw-foodisten gebruik van een „''dehydrator''”, waarin met name fruit en groente tot een temperatuur tot maximaal 40 graden Celsius wordt verwarmd en gedroogd.


Dikwijls vermijdt men ook alle [[voedingsadditief|kunstmatige toevoegingen]] om het voedsel in een natuurlijke toestand tot zich te nemen.
Dikwijls vermijdt men ook alle [[voedingsadditief|kunstmatige toevoegingen]] om het voedsel in een natuurlijke toestand tot zich te nemen.


==Diverse varianten==
==Diverse varianten==
Zoals het geval is bij alle voedingsprincipes, kent ook het raukostdieet of crudivorisme meerdere varianten.
Het woord ’rauwkostdieet’ legt nog niet vast ''wat'' gegeten wordt, alleen dat het rauw (of bij lage temperaturen klaargemaakt) moet zijn. Er zijn dan ook verschillende voedingswijzen die onder de term ’rauwkostdieet’ kunnen vallen. In eerste instantie gaat het over plantaardige voeding. Bij een minderheid van de gevallen worden principes van rauwkost toegepast op voedsel van dierlijke oorsprong, wat een eigen categorie aan nadelen heft.
 
{|width=100%
* Allereerst is er de basisvariant, die inhoudt dat men als omnivoor (’alleseter’, dus) dat alles (inclusief dierlijke melk, eieren, vis, gevogelte, vlees en groenten) enkel onbewerkt, oftewel rauw tot zich neemt.
|
* Vaak stelt men hierbij als extra eis dat deze producten zoveel mogelijk afkomstig zijn uit de [[Biologische landbouw en voeding|biologische landbouw]].
__TOC__
* [[vegetarisme|Vegetariërs]], [[veganisme|veganisten]], [[fruitarisme|fruitariërs]] en aanhangers van nog andere alternatieve voedingsprincipes stellen zichzelf in menig geval als extra eis, dat hetgeen zij eten, zo veel mogelijk zijn natuurlijke vorm en/of samenstelling heeft en met name deze laatste derhalve niet door toedoen van verhitting veranderd is.
|[[Bestand:Saladebuffet.jpg|thumb|400px]]
|}
====Rauwe plantaardige voeding====
De hoofdrichting van de ''rawfoodisten'' bevindt zich in het spectrum van de [[vegetarisme|vegetarische]] of [[veganisme|vegane]] voeding, [[fruitarisme]] of overwegend plantaardig voedingspatroon.<ref name="Natuurdietisten"/> Vooral wanneer zij gemotiveerd zijn door gezondheidsoverwegingen, wensen zij ook vaak dat hun voeding zo veel mogelijk zijn natuurlijke vorm en/of samenstelling heeft en dat de samenstelling niet door verhitting veranderd is.
   
   
Rauw eetbaar plantaardige voedsel omvat met name [[fruit]], [[bladgroente]]n, [[noot (botanisch)|noten]], [[zaad (plant)|zaden]], [[Pit (zaad)|pitten]], [[kiemgroente]], [[graan|granen]] en [[zeewier]].  
Rauw eetbaar plantaardig voedsel omvat met name [[fruit]], [[bladgroente]]n, [[noot (botanisch)|noten]], [[zaad (plant)|zaden]], [[Pit (zaad)|pitten]], [[kiemgroente]]n, [[graan|granen]] en [[zeewier]].  
(Voorbeelden van veelgebruikte kiemen zijn [[alfalfa]], [[taugé]], [[tuinkers]], [[broccolikiemen|broccoli]]- en [[radijs]]kiemen). Vaak worden hiervan [[smoothie (drank)|smoothie]]s gemaakt met behulp van een [[Blender (apparaat)|blender]], [[juicer]] of [[sapcentrifuge]].
(Voorbeelden van veelgebruikte kiemen zijn [[alfalfa]], [[taugé]], [[tuinkers]], [[broccolikiemen|broccoli]]- en [[radijs]]kiemen). Vaak worden hiervan [[smoothie (drank)|smoothie]]s gemaakt met behulp van een [[Blender (apparaat)|blender]], [[juicer]] of [[sapcentrifuge]].


Uiteraard komen ook combinaties van dit soort varianten voor; zo zullen „rauwkostvegetariërs” vaak ook eisen dat hun voedsel zo biologisch mogelijk geteeld is.  
Om de eetbaarheid en de vertering te bevorderen worden bepaalde noten, pitten, zaden en granen in water geweekt en in combinatie met sappige vruchten genuttigd.
 
====Gemengde voeding====
In de gemengde rauwkostvariant worden naast plantaardige ook wat dierlijke producten gebruikt, zoals rauw vlees (bijvoorbeeld in de vorm van gehakt), vis (bijvoorbeeld als [[sushi]]), rauwe melk, rauwe eieren, maar ook gefermenteerde producten zoals [[kefir]], Chinese ’duizendjarige eieren’ of worstproducten gebruikt.
Een heel kleine minderheid kiest voor een overwegend ’carnivoor’ dieet. De niet-dierlijke producten die eraan worden toegevoegd (zoals uitjes of kappertjes als smaakmakers), worden ook rauw gegeten. Ook dit valt binnen de scala van raw-foodisme of rauwkostdieet, maar is heel anders van samenstelling en uitwerking, met een heel andere set aan voor- en nadelen dan plantaardige rauwkost.


Om de eetbaarheid en de vertering te bevorderen worden bepaalde noten, pitten, zaden en granen in water geweekt en in combinatie met sappige vruchten genuttigd.
====Overlapping met bio-voeding====
In de mate dat mensen uit gezondheidsoverwegingen kiezen voor rauwe voeding, stellen zij vaak ook de eis dat de waren zoveel mogelijk afkomstig zijn uit de [[Biologische landbouw en voeding|biologische landbouw]] (in het geval van „rauwkostvegetariërs”), of dat de dierlijke producten kwaliteitsproducten zijn van dieren die op diervriendelijke wijze worden gekweekt.


==Diëtaire en gezondheidsaspecten van het rauwvoedsel-patroon==
==Diëtaire en gezondheidsaspecten van het rauw-voedsel-patroon==
{{disclaimer medisch lemma}}
{{disclaimer medisch lemma}}
Over de gezondheidsaspecten van het rauwvoedsel-patroon bestaat nogal wat discussie. De wetenschappelijke consensus is dat het strikte (oftewel 100%) gebruik van rauw voedsel kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingstoffen, met name [[vitamine B12]] en [[calcium]], en verder tot ondergewicht, ontregeling van de [[menstruatiecyclus]] en tanderosie.<ref name="PMID10436305">{{en}}Koebnick C., Strassner C., Hoffmann I., et al. Consequences of a long-term raw food diet on body weight and menstruation: results of a questionnaire survey. (1999) Ann Nutr Metab 43:69-79. PMID 10436305.</ref><ref name="PMID9831783">{{en}}Ganss C., Schlechtriemen M., Klimek J. Dental erosions in subjects living on a raw food diet. (1999) Caries Res 33:74-80. PMID 9831783.</ref> Om deze redenen raadt het Voedingscentrum af om 100% rauw te eten<ref>[http://vc.3po.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/eet-je-ook-alleen-raw-food.aspx Eet je ook Raw food?]</ref>. Er wordt geadviseerd tenminste 25% gekookt voedsel te eten.{{feit|Staat niet in Voedingcentrum-artikel, waar dan wel? Sjabloon geplaatst door Itsme|2010|09|22}}
Over de gezondheidsaspecten van het rauw-voedsel-patroon bestaat nogal wat discussie. De wetenschappelijke consensus is dat het strikte (oftewel 100%) gebruik van rauw voedsel kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingstoffen, met name [[vitamine B12]] en [[calcium]], en verder tot ondergewicht, ontregeling van de [[menstruatiecyclus]] en tanderosie.<ref name="PMID10436305">{{en}}Koebnick C., Strassner C., Hoffmann I., et al. ''Consequences of a long-term raw food diet on body weight and menstruation: results of a questionnaire survey''. (1999) Ann Nutr Metab 43:69-79. PMID 10436305.</ref><ref name="PMID9831783">{{en}}Ganss C., Schlechtriemen M., Klimek J. ''Dental erosions in subjects living on a raw food diet.'' (1999) Caries Res 33:74-80. PMID 9831783.</ref> Om deze redenen raadde het Voedingscentrum (een stichting in Nederland) af om 100% rauw te eten. Wie desondanks wil vasthouden aan rauwe voeding, kreeg de aanbeveling om tekorten aan vitaminen en mineralen aan te vullen met een multivitaminesupplement.<ref>[https://web.archive.org/web/20101108023114/http://vc.3po.nl/nl/voedingscentrum/nieuws/eet-je-ook-alleen-raw-food.aspx Eet je ook Raw food?] gearchiveerde versie van 8 januari 2010</ref><!--- Er wordt geadviseerd tenminste 25% gekookt voedsel te eten.{{feit|Staat niet in Voedingcentrum-artikel, waar dan wel? Sjabloon geplaatst door Itsme|2010|09|22}}--->


===Voordelen===
===Voordelen===
De theorie van rauw plantaardig eten is gebaseerd op onder andere de volgende uitgangspunten:
De theorie van rauw plantaardig eten is gebaseerd op onder andere de volgende uitgangspunten:
*Bij bakken, roosteren en frituren kunnen [[polycyclische aromatische koolwaterstoffen]] (PAK’s) ontstaan, dit zou [[kanker]] veroorzaken.<ref name="chemi">[http://www.brain-food.nl/verhitting.htm Door het verhitten van voedsel ontstaan gevaarlijke verbindingen]</ref>.
*Sommige aanhangers van het rauwvoedseldieet redeneren dat tijdens de miljoenen jaren van de [[Evolutie (biologie)|evolutie]] het menselijk [[genoom]] volledig geschikt is geraakt aan het verwerken van het voedsel dat de [[paleolithicum|paleolithische]] mens at. Sinds de mens ongeveer 10.000 jaar geleden begon met het domesticeren van [[dier]]en en het verbouwen van voedsel is het voedingspatroon anders geworden: onder andere minder voedingsvezels en proteïnen, meer koolhydraten en een duidelijk andere verhouding tussen [[omega-3]] [[vetzuur|vetzuren]] en [[omega-6]] vetzuren.<ref name="Muskiet2005">Muskiet FA. ''Evolutionaire geneeskunde: U bent wat u eet, maar u moet weer worden wat u at. 2005''. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 30:163-184.[http://www.nvkc.nl/publicaties/documents/2005-3-p163-184.pdf gratis volledige artikel]</ref> Volgens sommige aanhangers van de rauwkost heeft het genoom van de mens zich onvoldoende kunnen aanpassen aan het veranderde dieet waardoor het lichaam niet goed in staat zou zijn om te gaan met de stoffen die bij verhitten van voedsel ontstaan. Dit zou aan de basis liggen van chronische [[degeneratieve ziekte|degeneratieve aandoeningen]].<ref name="Muskiet2005"/> (Zie ook [[paleodieet]].)
* Bij verhitten van [[zetmeel]]rijke producten ontstaat [[acrylamide]], dat schadelijk is.
*'''Door verhitting ontstaan schadelijke stoffen.''' Voorbeelden:
* Bij het verhitten komt een [[Maillardreactie]] tot stand. [[Levensmiddelentechnologie|Levensmiddelentechnologen]] wensen deze reactie omdat deze zorgt voor de specifieke bruinkleuring van bijvoorbeeld [[brood]] en [[gebak]], [[bier]], [[chocolade]] en [[koffie]]; en omdat deze een aangename smaak tot gevolg heeft. In (en buiten) het lichaam worden deze stoffen (via [[Schiffse base]]n en [[Amadori product]]en) tenslotte omgezet in [[Advanced glycation end product]]s (AGE’s). AGE’s worden ervan verdacht belangrijke factoren te zijn bij cardiovasculaire aandoeningen en diabetes.
** Bij bakken, roosteren en frituren kunnen [[polycyclische aromatische koolwaterstoffen]] (PAK’s) ontstaan, dit zou [[kanker]] veroorzaken.<ref name="chemi">[http://www.brain-food.nl/verhitting.htm Door het verhitten van voedsel ontstaan gevaarlijke verbindingen]</ref>
*Door het [[Harden (voeding)|harden van plantaardige oliën]] ontstaan [[transvet]]zuren. Een hoge inname van transvetzuren verhoogt het risico op [[hart- en vaatziekten]].
** Bij verhitten van [[zetmeel]]rijke producten ontstaat [[acrylamide]], dat schadelijk is.
*Sommige aanhangers van het rauwvoedseldieet redeneren dat tijdens de miljoenen jaren van de [[Evolutie (biologie)|evolutie]] het menselijk [[genoom]] volledig geschikt is geraakt aan het verwerken van het voedsel dat de [[paleolithicum|paleolithische]] mens at. Sinds de mens ongeveer 10.000 jaar geleden begon met het domesticeren van [[dier]]en en het verbouwen van voedsel is het voedingspatroon anders geworden: onder andere minder voedingsvezels en proteïnen, meer koolhydraten en een duidelijk andere verhouding tussen [[omega-3]] [[vetzuur|vetzuren]] en [[omega-6]] vetzuren.<ref name="Muskiet2005">Muskiet FA. Evolutionaire geneeskunde: U bent wat u eet, maar u moet weer worden wat u at. 2005. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 30:163-184.[http://www.nvkc.nl/publicaties/documents/2005-3-p163-184.pdf gratis volledige artikel]</ref> Volgens sommige aanhangers van de rauwkost heeft het genoom van de mens zich onvoldoende kunnen aanpassen aan het veranderde dieet waardoor het lichaam niet goed in staat zou zijn om te gaan met de stoffen die bij verhitten van voedsel ontstaan. Dit zou aan de basis liggen van chronische [[degeneratieve ziekte|degeneratieve aandoeningen]].<ref name="Muskiet2005"/>
** Bij het verhitten komt een [[Maillardreactie]] tot stand. [[Levensmiddelentechnologie|Levensmiddelentechnologen]] wensen deze reactie omdat deze zorgt voor de specifieke bruinkleuring van bijvoorbeeld [[brood]] en [[gebak]], [[bier]], [[chocolade]] en [[koffie]]; en omdat deze een aangename smaak tot gevolg heeft. In (en buiten) het lichaam worden deze stoffen (via [[Schiffse base]]n en [[Amadori product]]en) tenslotte omgezet in [[advanced glycation end product]]s (AGE’s). AGE’s worden ervan verdacht belangrijke factoren te zijn bij cardiovasculaire aandoeningen en diabetes.
* Bij verhitten van vetten van onverzadigde oliën ontstaan [[vetzuurperoxide]]s en [[transvet]]zuren, een gevolg van het kapotmaken van de onverzadigde (dubbele) bindingen door [[radicaal (scheikunde)|vrije radicalen]].<ref name="BF02873539">Ramachandra Prabhu H. [http://dx.doi.org/10.1007/BF02873539 Lipid peroxidation in culinary oils subjected to thermal stress]. Indian Journal Of Clinical Biochemistry 2000; 1-5.</ref>
** Door het [[Harden (voeding)|harden van plantaardige oliën]] ontstaan [[transvet]]zuren. Een hoge inname van transvetzuren verhoogt het risico op [[hart- en vaatziekten]].
*Bij verhitting boven de 40 graden [[Celsius]] worden sommige [[vitamine]]n en vooral [[enzym]]en vernietigd door de hitte van het kookproces. Dientengevolge dienen de functies, die zij hebben bij de verwerking van het voedsel overgenomen te worden door in het lichaam aanwezige vitaminen en enzymen, met als gevolg, dat deze niet langer hun taak in het afweersysteem kunnen uitoefenen, waardoor men meer vatbaar wordt voor ziektes, terwijl ook het verouderingsproces aanmerkelijk versnelt. <ref name="Natuurdietisten"> [http://www.natuurdietisten.nl/detail.php?cod=103&id=331&page=9] Natuurdietisten.nl. </ref>
** Bij verhitten van vetten van onverzadigde oliën ontstaan [[vetzuurperoxide]]s en [[transvet]]zuren, een gevolg van het kapotmaken van de onverzadigde (dubbele) bindingen door [[radicaal (scheikunde)|vrije radicalen]].<ref name="BF02873539">Ramachandra Prabhu H. [http://dx.doi.org/10.1007/BF02873539 Lipid peroxidation in culinary oils subjected to thermal stress]. Indian Journal Of Clinical Biochemistry 2000; 1-5.</ref>
*'''Bij verhitting gaan nuttige voedingsstoffen verloren;
** Bij verhitting boven de 40 graden [[Celsius]] worden sommige [[vitamine]]n en vooral [[enzym]]en vernietigd door de hitte van het kookproces. Dientengevolge dienen de functies, die zij hebben bij de verwerking van het voedsel overgenomen te worden door in het lichaam aanwezige vitaminen en enzymen, met als gevolg, dat deze niet langer hun taak in het afweersysteem kunnen uitoefenen, waardoor men meer vatbaar wordt voor ziektes, terwijl ook het verouderingsproces aanmerkelijk versnelt.<ref name="Natuurdietisten">https://www.natuurdietisten.nl/kenniscentrum/voedingswijzer/raw-food/
<!---vroeger op [http://www.natuurdietisten.nl/detail.php?cod=103&id=331&page=9] Natuurdietisten.nl. (niet meer online)---></ref>
*''Cholesterol''spiegels. Een onderzoek uit 2005 toonde aan dat mensen met een voedingspatroon dat voor 70–100% bestaat uit (gekiemde) groenten, fruit, zaden, pitten en noten, een lager [[Cholesterol|totaalcholesterol]] en minder [[triglyceride]]n hebben dan mensen met een gemiddeld dieet.<ref name="Koebnick2005"/>
*''Cholesterol''spiegels. Een onderzoek uit 2005 toonde aan dat mensen met een voedingspatroon dat voor 70–100% bestaat uit (gekiemde) groenten, fruit, zaden, pitten en noten, een lager [[Cholesterol|totaalcholesterol]] en minder [[triglyceride]]n hebben dan mensen met een gemiddeld dieet.<ref name="Koebnick2005"/>
*Rauw voedsel is beter voor het [[ecologie|milieu]] omdat er geen energie nodig is voor de bereiding.
*Rauw voedsel is beter voor het [[ecologie|milieu]] omdat er minder energie nodig is voor de bereiding.


===Gezondheidsrisico’s===
===Gezondheidsrisico’s===
Aan het naleven van een strikt rauwkostdieet kleven risico’s. Dit kan na enige tijd tot tekorten en gezondheidsproblemen leiden, met name:
Aan het naleven van een strikt rauwkostdieet kleven risico’s. Dit kan na enige tijd tot tekorten en gezondheidsproblemen leiden, met name:
*[[Vitamine B12]]-deficiëntie. Vitamine B12 wordt uitsluitend aangemaakt door [[micro-organisme]]n ([[bacteriën]] en [[archaea]]) en voor de mens werkzame vormen van deze vitamine komen uitsluitend voor in dierlijk voedsel. Aangezien het alleen eten van rauw voedsel in veel gevallen samengaat met veganisme, ligt het gevaar van B12-deficiëntie op de loer.
*[[Vitamine B12]]-deficiëntie en [[hyperhomocysteïnemie]] ofwel een verhoogde [[homocysteïne]]-spiegel. Vitamine B12 wordt uitsluitend aangemaakt door [[micro-organisme]]n ([[bacteriën]] en [[archaea]]) en voor de mens werkzame vormen van deze vitamine komen vrijwel uitsluitend voor in voedsel van dierlijke oorsprong. Aangezien het alleen eten van rauw voedsel in veel gevallen samengaat met [[veganisme]], ligt het gevaar van B12-deficiëntie op de loer. Een vitamine B12-tekort wordt best vastgesteld door het meten van het homocysteïne-niveau. Bij 38% van de volgers van een rauw voedseldieet werd een [[vitamine B12]]-deficiëntie vastgesteld.<ref name="Koebnick2005">Koebnick C., Garcia A. L., Dagnelie P. C., et al. ''Long-term consumption of a raw food diet is associated with favorable serum LDL cholesterol and triglycerides but also with elevated plasma homocysteine and low serum HDL cholesterol in humans”. 2005. Journal of Nutr 135:2372-2378. PMID 16177198 [http://jn.nutrition.org/cgi/content/full/135/10/2372 Volledig artikel]</ref> Hyperhomocysteínemie is geassocieerd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Een tekort aan vitamine B12 kan een deel van de voordelen van (rauwe) plantaardige voeding tenietdoen. Het kan eenvoudig worden opgelost door het nemen van een betrouwbaar vitamine B12-supplement.
* Bij het eten van rauw dierlijk voedsel bestaat anderzijds een behoorlijk risico op [[voedselinfectie]].
* [[Calcium]]deficiëntie. Aangezien vlees een goede calciumbron is, wordt er gesteld dat het niet eten van vlees mede verantwoordelijk zou zijn voor een calciumtekort. Dit zou op den duur resulteren in:
*[[Hyperhomocysteïnemie]] ofwel een verhoogde homocysteïne-spiegel. Dit ontstaat waarschijnlijk door de [[vitamine B12]]-deficiëntie bij 38% van de volgers van een rauw voedseldieet<ref name="Koebnick2005">Koebnick C., Garcia A. L., Dagnelie P. C., et al. “Long-term consumption of a raw food diet is associated with favorable serum LDL cholesterol and triglycerides but also with elevated plasma homocysteine and low serum HDL cholesterol in humans”. 2005. J Nutr 135:2372-2378. PMID 16177198 [http://jn.nutrition.org/cgi/content/full/135/10/2372 Volledig artikel]</ref>. Hyperhomocysteinemie is geassocieerd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
**[[tand]]problemen; als gevolg van een calciumtekort gaan de tanden losser zitten en kunnen uiteindelijk uitvallen.<ref name="Rawveg.info">[http://www.rawveg.info/fruitarian.html Fruitarians, Fruit Based Diets and Dental Disintegration] op http://www.rawveg.info ; niet meer online ([https://archive.fo/TtlS4 (gearchiveerde versie)]</ref>
* [[Calcium]]deficiëntie. Aangezien vlees een goede calciumbron is, wordt er gevreesd voor een calciumtekort bij een onjuist voedselpatroon. Dit zou op den duur resulteren in:
** [[osteoporose]]; het calcium wordt gemobiliseerd uit de botten, wat ertoe leidt dat deze brozer worden en makkelijk kunnen breken.<br />'''Maar volgens onderzoekingen''' komt botontkalking bij vegetariërs minder voor, aangezien de overvloedige toevoer van eiwitten (in vleeshoudende voeding) zorgt voor een verzuring van het lichaam en een hoger calciumverbruik, en leidt dit tot demineralisering van de botten.<ref>{{Aut|Peter Deriemaeker}}, Vrije Universiteit Brussel, persbericht, 3 maart 2010: [http://www.vub.ac.be/infovoor/journalisten/persberichten/2010/20100303.html Lager risico op botontkalking bij vegetariërs].</ref>
**[[tand]]problemen; als gevolg van een calciumtekort gaan de tanden losser zitten en kunnen uiteindelijk uitvallen.<ref name="Rawveg.info">[http://www.rawveg.info/fruitarian.html Fruitarians, Fruit Based Diets and Dental Disintegration] op http://www.rawveg.info</ref>
* [[Carotenoïde]]n worden na verhitting beter opgenomen. Door verhitting worden de celwanden afgebroken waardoor de carotenoïden vrijkomen. Zo wordt [[lycopeen]] uit rauwe [[tomaat|tomaten]] veel beter opgenomen in de vorm van tomatenpuree of gebakken tomaten. [[Bètacaroteen]], ofwel provitamine A, wordt veel beter opgenomen uit gekookte wortelen dan uit rauwe wortelen.<ref name="PMID10702576">{{en}}van Het Hof KH, West CE, Weststrate JA, et al. (2000) “Dietary factors that affect the bioavailability of carotenoids.” ''J Nutr'', jrg.130 (nr.3): pp. 503-506. '''PMID 10702576''' [http://jn.nutrition.org/cgi/content/full/130/3/503 gratis volledige artikel]</ref> Niettemin hebben mensen die langdurig strikt volgens de rawfoodregels hebben gegeten gunstige betacaroteenspiegels in hun serum<ref name="PMID18028575">{{en}}Garcia A. L., Koebnick C., Dagnelie P. C., et al. [http://dx.doi.org/10.1017/S0007114507868486 Long-term strict raw food diet is associated with favourable plasma beta-carotene and low plasma lycopene concentrations in Germans.]  (2008) Br J Nutr 99:1293-1300. PMID 18028575 [http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=6&fid=1850296&jid=BJN&volumeId=99&issueId=06&aid=1850292&bodyId=&membershipNumber=&societyETOCSession=&fulltextType=RA&fileId=S0007114507868486 gratis volledige artikel].</ref> De carotenoïden uit rauw wortel''sap'' worden dan weer beter opgenomen dan uit de gekookte wortelen, omdat het sap volledig is losgemaakt van de celwanden.
** [[osteoporose]]; het calcium wordt gemobiliseerd uit de botten, wat ertoe leidt dat deze brozer worden en makkelijk kunnen breken.<br />'''Maar volgens andere onderzoekingen''' is komt botontkalking bij vegetariërs minder voor, aangezien de overvloedige toevoer van eiwitten (in vleeshoudende voeding) zorgt voor een verzuring van het lichaam en een hoger calciumverbruik, en leidt dit tot demineralisering van de botten.<ref>{{Aut|Peter Deriemaeker}}, Vrije Universiteit Brussel, persbericht, 3 maart 2010: [http://www.vub.ac.be/infovoor/journalisten/persberichten/2010/20100303.html Lager risico op botontkalking bij vegetariërs].</ref>
* Sommige rauwe voedingsmiddelen bevatten van nature giftige stoffen. [[Champignon]]s bevatten agaritine, een stof waarvan men denkt dat hij kankerverwekkend is. Deze wordt door koken of bakken grotendeels afgebroken. Rauwe peulvruchten bevatten [[lectine]]n; deze kunnen worden verminderd door de peulvruchten te laten kiemen, of worden vollediger afgebroken bij koken. Onbewerkte [[cassave]] bevat het giftige [[blauwzuur]] in de vorm van [[glycoside]]n.
* [[Carotenoïde]]n worden na verhitting beter opgenomen. Door verhitting worden de celwanden afgebroken waardoor de carotenoïden vrijkomen. Zo wordt [[lycopeen]] uit rauwe [[tomaat|tomaten]] veel beter opgenomen in de vorm van tomatenpuree of gebakken tomaten. [[Bètacaroteen]], ofwel provitamine A, wordt veel beter opgenomen uit gekookte wortelen dan uit rauwe wortelen.<ref name="PMID10702576">{{en}}van Het Hof KH, West CE, Weststrate JA, et al. (2000) “Dietary factors that affect the bioavailability of carotenoids.” ''J Nutr'', jrg.130 (nr.3): pp. 503-506. '''PMID 10702576''' [http://jn.nutrition.org/cgi/content/full/130/3/503 gratis volledige artikel]</ref> Niettemin hebben mensen die langdurig strikt volgens de rawfoodregels hebben gegeten gunstige betacaroteenspiegels in hun serum<ref name="PMID18028575">{{en}}Garcia A. L., Koebnick C., Dagnelie P. C., et al. [http://dx.doi.org/10.1017/S0007114507868486 Long-term strict raw food diet is associated with favourable plasma beta-carotene and low plasma lycopene concentrations in Germans.]  (2008) Br J Nutr 99:1293-1300. PMID 18028575 [http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=6&fid=1850296&jid=BJN&volumeId=99&issueId=06&aid=1850292&bodyId=&membershipNumber=&societyETOCSession=&fulltextType=RA&fileId=S0007114507868486 gratis volledige artikel].</ref>
* Sommige mensen accepteren de principes van het rauwkostdieet, maar passen het toe op een vleesrijke voeding of zelfs het zogenaamde carnivore dieet. Bij het eten van rauw dierlijk voedsel bestaat een behoorlijk risico op [[voedselinfectie]].
* Sommige rauwe voedingsmiddelen bevatten van nature giftige stoffen. [[Champignon]]s bevatten agaritine, een stof waarvan men denkt dat hij kankerverwekkend is. Deze wordt door koken of bakken grotendeels afgebroken. Rauwe peulvruchten bevatten [[lectine]]n, ook deze worden bij koken afgebroken. Onbewerkte [[cassave]] bevat het giftige [[blauwzuur]] in de vorm van [[glycoside]]n.


== Aanhangers ==
== Aanhangers ==
Er is een beperkte aanhang van het strikte rauwkostdieet. Momenteel<ref>peildatum 13 februari 2008</ref> zijn er wereldwijd 71 rauwkostrestaurants. Omstreeks 1996 zouden dat er nog maar twee zijn geweest. Ook in Amsterdam zijn inmiddels <ref>peildatum 14 januari 2011</ref> vier rauwkostrestaurants geopend.
Er is een beperkte aanhang van het strikte rauwkostdieet. Momenteel<ref>peildatum 13 februari 2008</ref> zijn er wereldwijd 71 rauwkostrestaurants.{{bron?}} Omstreeks 1996 zouden dat er nog maar twee zijn geweest. Ook in Amsterdam zijn inmiddels<ref>peildatum 14 januari 2011</ref> vier rauwkostrestaurants geopend.


==Geschiedenis==
==Geschiedenis==
Dr. [[Bircher Benner]] (1867–1939), oprichter van een [[sanatorium|rauwkostsanatorium]] in [[Zwitserland]], hechtte veel belang aan [[rauwkost]] en beweerde dat [[levensenergie]] door de zon via de planten wordt geleverd.
Dr. [[Maximilian Bircher-Benner]] (1867–1939), oprichter van een [[sanatorium|rauwkostsanatorium]] in [[Zwitserland]], hechtte veel belang aan [[rauwkost]] en concludeerde uit de toenmalige werken en onderzoeken dat de [[levensenergie]] door de zon via de planten wordt geleverd.


De [[Deense]] arts [[Kirstine Nolfi]] (1881–1957) vertelt in haar boek ''Levende føde'' (1944, vertaling: ''Levend voedsel'', 1950) haar ervaringen met rauw voedsel. Door te kiezen voor rauw voedsel genas zij zichzelf van borstkanker. Daarna richtte zij een [[sanatorium]] op, waarin zij mensen met ernstige ziekten behandelde met rauw voedsel en andere [[therapie|natuurlijke therapieën]].
De [[Deense]] arts [[Kirstine Nolfi]] (1881–1957) vertelt in haar boek ''Levende føde'' (1944, vertaling: ''Levend voedsel'', 1950) haar ervaringen met rauw voedsel. Door te kiezen voor rauw voedsel genas zij zichzelf van borstkanker. Daarna richtte zij een [[sanatorium]] op, waarin zij mensen met ernstige ziekten behandelde met rauw voedsel en andere [[therapie|natuurlijke therapieën]].
Regel 61: Regel 69:


Recenter propageren [[David Wolfe]] en [[Stephen Arlin]] de strikte rauwkost.
Recenter propageren [[David Wolfe]] en [[Stephen Arlin]] de strikte rauwkost.
Dr. [[Brenda Davis]] en dr. [[Melina Vesanto]] onderzochten de claims van diegenen die rauwkost promoten aan de hand van de wetenschappelijke vakliteratuur.<ref>{{aut|[[Brenda Davis]]}}, R.D. en dr. {{aut|[[Melina Vesanto]]}}, M.S., R.D., ''Becoming raw: The essential guide to raw vegan diets'', {{ISBN|978-1-57067-238-5}}</ref> Een aantal van de gebruikte beweringen bleken niet gefundeerd, maar we kunnen veel leren van de manieren die gebruikt worden om voeding rauw en schonend klaar te maken.


==Bronnen==
==Bronnen==
Regel 66: Regel 76:


==Weblinks==
==Weblinks==
* [http://www.rawfood-nederland.nl Rawfood Nederland]
* [http://www.rawfood-nederland.nl Rawfood Nederland (niet meer online)] [https://archive.fo/ZlADw (gearchiveerde versie)]
* [http://www.levendvoedsel.nl/casa.htm Levend voedsel]
* [http://www.levendvoedsel.nl/casa.htm Levend voedsel]
* [http://www.naturawlifestyle.com/artikelen/gezondheidenvoeding.html Rauwe voeding]
* [http://www.naturawlifestyle.com/artikelen/gezondheidenvoeding.html Gezondheid en voeding, op naturawlifestyle.com (niet meer online)] [https://archive.fo/dVzcc (gearchiveerde versie)]
* Raw food [http://www.rawliving.be/nl_rawfood.htm]
* [http://www.rawliving.be/nl_rawfood.htm Raw Food, op rawliving.be]
 
* https://www.natuurdietisten.nl/kenniscentrum/voedingswijzer/raw-food/
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/raw-food.aspx
[[Categorie:Dieet]]
[[Categorie:Dieet]]
[[Categorie:Vegetarisme]]
[[Categorie:Vegetarisme]]

Huidige versie van 24 nov 2022 om 00:26

Crudivorisme, het rauwkostdieet (of raw-foodisme) is het voedingsprincipe dat men enkel voedsel in de natuurlijke samenstelling, oftewel rauw en dus niet gekookt of anderszins verhit, gebruikt.

Rauwkost wordt dan vaak aangeduid met de naam ’living food’, oftewel „levend voedsel”. Hiermee wordt dan bedoeld, dat de levende micro-organismen die zich van nature in de gebezigde voedingsmiddelen bevinden, evenals onder andere vitamines en enzymen, niet tijdens de bereiding door verhitting worden gedood of afgebroken, maar blijven leven, zodat zij na de consumptie hun belangrijke natuurlijke functies bij onder andere de verwerking (digestie) van het voedsel ten volle kunnen uitoefenen.

Andere vormen van voedselverhitting die vermeden worden, zijn bijvoorbeeld stomen, bakken, roosteren en grillen, frituren, roerbakken of wokken en met de magnetron verhitten. Verwarmen tot lichaamstemperatuur is echter wel toegestaan: voor de bereiding van voedsel maken sommige raw-foodisten gebruik van een „dehydrator”, waarin met name fruit en groente tot een temperatuur tot maximaal 40 graden Celsius wordt verwarmd en gedroogd.

Dikwijls vermijdt men ook alle kunstmatige toevoegingen om het voedsel in een natuurlijke toestand tot zich te nemen.

Diverse varianten

Het woord ’rauwkostdieet’ legt nog niet vast wat gegeten wordt, alleen dat het rauw (of bij lage temperaturen klaargemaakt) moet zijn. Er zijn dan ook verschillende voedingswijzen die onder de term ’rauwkostdieet’ kunnen vallen. In eerste instantie gaat het over plantaardige voeding. Bij een minderheid van de gevallen worden principes van rauwkost toegepast op voedsel van dierlijke oorsprong, wat een eigen categorie aan nadelen heft.

Rauwe plantaardige voeding

De hoofdrichting van de rawfoodisten bevindt zich in het spectrum van de vegetarische of vegane voeding, fruitarisme of overwegend plantaardig voedingspatroon.[1] Vooral wanneer zij gemotiveerd zijn door gezondheidsoverwegingen, wensen zij ook vaak dat hun voeding zo veel mogelijk zijn natuurlijke vorm en/of samenstelling heeft en dat de samenstelling niet door verhitting veranderd is.

Rauw eetbaar plantaardig voedsel omvat met name fruit, bladgroenten, noten, zaden, pitten, kiemgroenten, granen en zeewier. (Voorbeelden van veelgebruikte kiemen zijn alfalfa, taugé, tuinkers, broccoli- en radijskiemen). Vaak worden hiervan smoothies gemaakt met behulp van een blender, juicer of sapcentrifuge.

Om de eetbaarheid en de vertering te bevorderen worden bepaalde noten, pitten, zaden en granen in water geweekt en in combinatie met sappige vruchten genuttigd.

Gemengde voeding

In de gemengde rauwkostvariant worden naast plantaardige ook wat dierlijke producten gebruikt, zoals rauw vlees (bijvoorbeeld in de vorm van gehakt), vis (bijvoorbeeld als sushi), rauwe melk, rauwe eieren, maar ook gefermenteerde producten zoals kefir, Chinese ’duizendjarige eieren’ of worstproducten gebruikt. Een heel kleine minderheid kiest voor een overwegend ’carnivoor’ dieet. De niet-dierlijke producten die eraan worden toegevoegd (zoals uitjes of kappertjes als smaakmakers), worden ook rauw gegeten. Ook dit valt binnen de scala van raw-foodisme of rauwkostdieet, maar is heel anders van samenstelling en uitwerking, met een heel andere set aan voor- en nadelen dan plantaardige rauwkost.

Overlapping met bio-voeding

In de mate dat mensen uit gezondheidsoverwegingen kiezen voor rauwe voeding, stellen zij vaak ook de eis dat de waren zoveel mogelijk afkomstig zijn uit de biologische landbouw (in het geval van „rauwkostvegetariërs”), of dat de dierlijke producten kwaliteitsproducten zijn van dieren die op diervriendelijke wijze worden gekweekt.

Diëtaire en gezondheidsaspecten van het rauw-voedsel-patroon

Wikisage is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of toepassing van de in dit lemma gegeven medische informatie.    lees meer

Over de gezondheidsaspecten van het rauw-voedsel-patroon bestaat nogal wat discussie. De wetenschappelijke consensus is dat het strikte (oftewel 100%) gebruik van rauw voedsel kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingstoffen, met name vitamine B12 en calcium, en verder tot ondergewicht, ontregeling van de menstruatiecyclus en tanderosie.[2][3] Om deze redenen raadde het Voedingscentrum (een stichting in Nederland) af om 100% rauw te eten. Wie desondanks wil vasthouden aan rauwe voeding, kreeg de aanbeveling om tekorten aan vitaminen en mineralen aan te vullen met een multivitaminesupplement.[4]

Voordelen

De theorie van rauw plantaardig eten is gebaseerd op onder andere de volgende uitgangspunten:

  • Sommige aanhangers van het rauwvoedseldieet redeneren dat tijdens de miljoenen jaren van de evolutie het menselijk genoom volledig geschikt is geraakt aan het verwerken van het voedsel dat de paleolithische mens at. Sinds de mens ongeveer 10.000 jaar geleden begon met het domesticeren van dieren en het verbouwen van voedsel is het voedingspatroon anders geworden: onder andere minder voedingsvezels en proteïnen, meer koolhydraten en een duidelijk andere verhouding tussen omega-3 vetzuren en omega-6 vetzuren.[5] Volgens sommige aanhangers van de rauwkost heeft het genoom van de mens zich onvoldoende kunnen aanpassen aan het veranderde dieet waardoor het lichaam niet goed in staat zou zijn om te gaan met de stoffen die bij verhitten van voedsel ontstaan. Dit zou aan de basis liggen van chronische degeneratieve aandoeningen.[5] (Zie ook paleodieet.)
  • Door verhitting ontstaan schadelijke stoffen. Voorbeelden:
  • Bij verhitting gaan nuttige voedingsstoffen verloren;
    • Bij verhitting boven de 40 graden Celsius worden sommige vitaminen en vooral enzymen vernietigd door de hitte van het kookproces. Dientengevolge dienen de functies, die zij hebben bij de verwerking van het voedsel overgenomen te worden door in het lichaam aanwezige vitaminen en enzymen, met als gevolg, dat deze niet langer hun taak in het afweersysteem kunnen uitoefenen, waardoor men meer vatbaar wordt voor ziektes, terwijl ook het verouderingsproces aanmerkelijk versnelt.[1]
  • Cholesterolspiegels. Een onderzoek uit 2005 toonde aan dat mensen met een voedingspatroon dat voor 70–100% bestaat uit (gekiemde) groenten, fruit, zaden, pitten en noten, een lager totaalcholesterol en minder triglyceriden hebben dan mensen met een gemiddeld dieet.[8]
  • Rauw voedsel is beter voor het milieu omdat er minder energie nodig is voor de bereiding.

Gezondheidsrisico’s

Aan het naleven van een strikt rauwkostdieet kleven risico’s. Dit kan na enige tijd tot tekorten en gezondheidsproblemen leiden, met name:

  • Vitamine B12-deficiëntie en hyperhomocysteïnemie ofwel een verhoogde homocysteïne-spiegel. Vitamine B12 wordt uitsluitend aangemaakt door micro-organismen (bacteriën en archaea) en voor de mens werkzame vormen van deze vitamine komen vrijwel uitsluitend voor in voedsel van dierlijke oorsprong. Aangezien het alleen eten van rauw voedsel in veel gevallen samengaat met veganisme, ligt het gevaar van B12-deficiëntie op de loer. Een vitamine B12-tekort wordt best vastgesteld door het meten van het homocysteïne-niveau. Bij 38% van de volgers van een rauw voedseldieet werd een vitamine B12-deficiëntie vastgesteld.[8] Hyperhomocysteínemie is geassocieerd met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Een tekort aan vitamine B12 kan een deel van de voordelen van (rauwe) plantaardige voeding tenietdoen. Het kan eenvoudig worden opgelost door het nemen van een betrouwbaar vitamine B12-supplement.
  • Calciumdeficiëntie. Aangezien vlees een goede calciumbron is, wordt er gesteld dat het niet eten van vlees mede verantwoordelijk zou zijn voor een calciumtekort. Dit zou op den duur resulteren in:
    • tandproblemen; als gevolg van een calciumtekort gaan de tanden losser zitten en kunnen uiteindelijk uitvallen.[9]
    • osteoporose; het calcium wordt gemobiliseerd uit de botten, wat ertoe leidt dat deze brozer worden en makkelijk kunnen breken.
      Maar volgens onderzoekingen komt botontkalking bij vegetariërs minder voor, aangezien de overvloedige toevoer van eiwitten (in vleeshoudende voeding) zorgt voor een verzuring van het lichaam en een hoger calciumverbruik, en leidt dit tot demineralisering van de botten.[10]
  • Carotenoïden worden na verhitting beter opgenomen. Door verhitting worden de celwanden afgebroken waardoor de carotenoïden vrijkomen. Zo wordt lycopeen uit rauwe tomaten veel beter opgenomen in de vorm van tomatenpuree of gebakken tomaten. Bètacaroteen, ofwel provitamine A, wordt veel beter opgenomen uit gekookte wortelen dan uit rauwe wortelen.[11] Niettemin hebben mensen die langdurig strikt volgens de rawfoodregels hebben gegeten gunstige betacaroteenspiegels in hun serum[12] De carotenoïden uit rauw wortelsap worden dan weer beter opgenomen dan uit de gekookte wortelen, omdat het sap volledig is losgemaakt van de celwanden.
  • Sommige rauwe voedingsmiddelen bevatten van nature giftige stoffen. Champignons bevatten agaritine, een stof waarvan men denkt dat hij kankerverwekkend is. Deze wordt door koken of bakken grotendeels afgebroken. Rauwe peulvruchten bevatten lectinen; deze kunnen worden verminderd door de peulvruchten te laten kiemen, of worden vollediger afgebroken bij koken. Onbewerkte cassave bevat het giftige blauwzuur in de vorm van glycosiden.
  • Sommige mensen accepteren de principes van het rauwkostdieet, maar passen het toe op een vleesrijke voeding of zelfs het zogenaamde carnivore dieet. Bij het eten van rauw dierlijk voedsel bestaat een behoorlijk risico op voedselinfectie.

Aanhangers

Er is een beperkte aanhang van het strikte rauwkostdieet. Momenteel[13] zijn er wereldwijd 71 rauwkostrestaurants.[bron?] Omstreeks 1996 zouden dat er nog maar twee zijn geweest. Ook in Amsterdam zijn inmiddels[14] vier rauwkostrestaurants geopend.

Geschiedenis

Dr. Maximilian Bircher-Benner (1867–1939), oprichter van een rauwkostsanatorium in Zwitserland, hechtte veel belang aan rauwkost en concludeerde uit de toenmalige werken en onderzoeken dat de levensenergie door de zon via de planten wordt geleverd.

De Deense arts Kirstine Nolfi (1881–1957) vertelt in haar boek Levende føde (1944, vertaling: Levend voedsel, 1950) haar ervaringen met rauw voedsel. Door te kiezen voor rauw voedsel genas zij zichzelf van borstkanker. Daarna richtte zij een sanatorium op, waarin zij mensen met ernstige ziekten behandelde met rauw voedsel en andere natuurlijke therapieën.

Dr. Ann Wigmore (1909–1994) was de oprichtster van het Natural Health Institute in Puerto Rico en heeft diverse boeken over levend voedsel geschreven.

Recenter propageren David Wolfe en Stephen Arlin de strikte rauwkost.

Dr. Brenda Davis en dr. Melina Vesanto onderzochten de claims van diegenen die rauwkost promoten aan de hand van de wetenschappelijke vakliteratuur.[15] Een aantal van de gebruikte beweringen bleken niet gefundeerd, maar we kunnen veel leren van de manieren die gebruikt worden om voeding rauw en schonend klaar te maken.

Bronnen

  1. ↑ 1,0 1,1 https://www.natuurdietisten.nl/kenniscentrum/voedingswijzer/raw-food/
  2. º (en) Koebnick C., Strassner C., Hoffmann I., et al. Consequences of a long-term raw food diet on body weight and menstruation: results of a questionnaire survey. (1999) Ann Nutr Metab 43:69-79. PMID 10436305.
  3. º (en) Ganss C., Schlechtriemen M., Klimek J. Dental erosions in subjects living on a raw food diet. (1999) Caries Res 33:74-80. PMID 9831783.
  4. º Eet je ook Raw food? gearchiveerde versie van 8 januari 2010
  5. ↑ 5,0 5,1 Muskiet FA. Evolutionaire geneeskunde: U bent wat u eet, maar u moet weer worden wat u at. 2005. Ned Tijdschr Klin Chem Labgeneesk 30:163-184.gratis volledige artikel
  6. º Door het verhitten van voedsel ontstaan gevaarlijke verbindingen
  7. º Ramachandra Prabhu H. Lipid peroxidation in culinary oils subjected to thermal stress. Indian Journal Of Clinical Biochemistry 2000; 1-5.
  8. ↑ 8,0 8,1 Koebnick C., Garcia A. L., Dagnelie P. C., et al. Long-term consumption of a raw food diet is associated with favorable serum LDL cholesterol and triglycerides but also with elevated plasma homocysteine and low serum HDL cholesterol in humans”. 2005. Journal of Nutr 135:2372-2378. PMID 16177198 Volledig artikel
  9. º Fruitarians, Fruit Based Diets and Dental Disintegration op http://www.rawveg.info ; niet meer online ((gearchiveerde versie)
  10. º Peter Deriemaeker, Vrije Universiteit Brussel, persbericht, 3 maart 2010: Lager risico op botontkalking bij vegetariërs.
  11. º (en) van Het Hof KH, West CE, Weststrate JA, et al. (2000) “Dietary factors that affect the bioavailability of carotenoids.” J Nutr, jrg.130 (nr.3): pp. 503-506. PMID 10702576 gratis volledige artikel
  12. º (en) Garcia A. L., Koebnick C., Dagnelie P. C., et al. Long-term strict raw food diet is associated with favourable plasma beta-carotene and low plasma lycopene concentrations in Germans. (2008) Br J Nutr 99:1293-1300. PMID 18028575 gratis volledige artikel.
  13. º peildatum 13 februari 2008
  14. º peildatum 14 januari 2011
  15. º Brenda Davis, R.D. en dr. Melina Vesanto, M.S., R.D., Becoming raw: The essential guide to raw vegan diets, ISBN 978-1-57067-238-5
rel=nofollow

Weblinks

Overgenomen van "https://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Rauwkostdieet&oldid=343137"