Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Impulsiviteit: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
|||
| Regel 12: | Regel 12: | ||
== Relatie impulsiviteit en andere persoonskenmerken == | == Relatie impulsiviteit en andere persoonskenmerken == | ||
In sommige theorieën <ref>Whiteside SP, Lynam DR. The Five Factor Model and impulsivity: Using a structural model of personality to understand impulsivity. Pers Indiv Differ 2001; 30: 669-89.</ref> wordt een nog fijner onderscheid gemaakt tussen de volgende vier dimensies van impulsiviteit. Deze blijken ten dele te overlappen met het zogeheten [[Big Five]] factorenmodel<ref >Kohnstamm, Dolph (1993) Big Five: Ontwikkeling in de Persoonlijkheidspsychologie. AO-reeks nr 2466. Lelystad: IVIO uitgeverij. </ref> van de menselijke persoonlijkheid (hieronder tussen haakjes weergegeven) | In sommige theorieën <ref>Whiteside SP, Lynam DR. The Five Factor Model and impulsivity: Using a structural model of personality to understand impulsivity. Pers Indiv Differ 2001; 30: 669-89.</ref> wordt een nog fijner onderscheid gemaakt tussen de volgende vier dimensies van impulsiviteit. Deze blijken ten dele te overlappen met het zogeheten [[Big Five]] factorenmodel<ref >Kohnstamm, Dolph (1993) Big Five: Ontwikkeling in de Persoonlijkheidspsychologie. AO-reeks nr 2466. Lelystad: IVIO uitgeverij. </ref> van de menselijke persoonlijkheid (hieronder tussen haakjes weergegeven) | ||
* ''[[Urgency]]'', de drang om onlustgevoelens te vermijden, is gerelateerd aan emotionele instabiliteit ([[Neuroticisme]]) | * ''[[Urgency]]'', de drang om onlustgevoelens te vermijden, is gerelateerd aan [[emotionele instabiliteit]] ([[Neuroticisme]]) | ||
* ''Lack of [[premeditation]]'', niet vooruit denken, is gerelateerd aan zorgvuldigheid ([[Conscientiousness]]) | * ''Lack of [[premeditation]]'', niet vooruit denken, is gerelateerd aan zorgvuldigheid ([[Conscientiousness]]) | ||
* ''Lack of [[perseverance]]'' het onvermogen om doordacht een taak uit te voeren is eveneens gerelateerd aan [[Conscientiousness]] | * ''Lack of [[perseverance]]'' het onvermogen om doordacht een taak uit te voeren is eveneens gerelateerd aan [[Conscientiousness]] | ||
Huidige versie van 11 okt 2014 om 22:59
Impulsiviteit oftewel impulsief zijn duidt op de neiging tot handelen volgens plotselinge opwellingen en niet volgens weloverwogen plannen.
Algemeen
Impulsieve personen lijken niet goed in staat hun momentane gedachten of impulsen te onderdrukken, en vinden het moeilijk om eerst na te denken voordat zij handelen. In een gesprek kunnen zij bijvoorbeeld er plotseling iets ‘uitflappen’, of een ongepaste opmerking maken. Zij kunnen plotseling een straat oversteken zonder te kijken. Impulsieve kinderen vinden het moeilijk om hun directe behoeften te onderdrukken, of om bij spelletjes hun beurt af te wachten. Zij kunnen bijvoorbeeld speelgoed van anderen kinderen afpakken, of bij boosheid gaan slaan.
Subvormen van impulsiviteit
In de psychologie wordt impulsiviteit beschouwd als een aspect van iemands persoonlijkheid (of karaktertrek). Men vermoedt daarbij dat impulsiviteit een mengvorm is van verschillende meer fundamentele persoonlijkheidseigenschappen, zoals een aandachts factor (gauw verveeld zijn), een motorische factor (overhaast reageren) en een cognitieve factor (onvermogen tot ‘plannen’ van gedrag).[1] Een veel gebruikt instrument voor het meten van impulsiviteit is de BIS (Barratt Impulsivity Scale)[2], of de impulsiviteit subschaal van de Eysenck vragenlijsten [3]
Relatie impulsiviteit en andere persoonskenmerken
In sommige theorieën [4] wordt een nog fijner onderscheid gemaakt tussen de volgende vier dimensies van impulsiviteit. Deze blijken ten dele te overlappen met het zogeheten Big Five factorenmodel[5] van de menselijke persoonlijkheid (hieronder tussen haakjes weergegeven)
- Urgency, de drang om onlustgevoelens te vermijden, is gerelateerd aan emotionele instabiliteit (Neuroticisme)
- Lack of premeditation, niet vooruit denken, is gerelateerd aan zorgvuldigheid (Conscientiousness)
- Lack of perseverance het onvermogen om doordacht een taak uit te voeren is eveneens gerelateerd aan Conscientiousness
- Sensation-seeking, (sensatiezoeken), de neiging tot riskante acties, is gerelateerd aan Extraversie-introversie
Impulsiviteit en gedragsstoornissen
Impulsiviteit vormt een kernelement van een aantal gedragsstoornissen, zoals obsessieve-compulsieve persoonlijkheidsstoornis, verslaving[6], ADHD, boelimie en borderline-persoonlijkheidsstoornis
Impulsiviteit en hersenen
Bepaalde aspecten van impulsiviteit, zoals het onvermogen een drang of gedachte te onderdrukken of een gebrekkige concentratie hangen samen met het functioneren van de prefrontale cortex. Zo blijkt onderdrukking of inhibitie van gedrag gerelateerd aan gebieden in de dorsale prefrontale cortex. Inhibitie vormt ook een belangrijk aspect van zogeheten executieve controle. Andere subvormen van impulsiviteit zoals een gebrek aan sociale of emotionele controle hangen mogelijk samen met andere functies en gebieden in de prefrontale cortex. Recent onderzoek op het terrein van neurobiologie laat zien dat verschillende subvormen van impulsiviteit onafhankelijk van elkaar door bepaalde psychofarmaca kunnen worden beïnvloed. Ook dit is een aanwijzing dat verschillende subvormen met verschillende hersenfuncties samenhangen[7].
Zie ook
- º ^ Varieties of impulsivity, J. L. Evenden, Psychopharmacology, 1999, Volume 146, Number 4
- º Patton JM, Stanford MS, and Barratt ES (1995). Factor Structure of the Barratt Impulsiveness Scale. Journal of Clinical Psychology, 51, 768-774.
- º Eysenck, H. J., & Eysenck, S. B. G. (1991). Manual of the Eysenck Personality Scales (EPS Adult). Kent: Hodder and Stoughton.
- º Whiteside SP, Lynam DR. The Five Factor Model and impulsivity: Using a structural model of personality to understand impulsivity. Pers Indiv Differ 2001; 30: 669-89.
- º Kohnstamm, Dolph (1993) Big Five: Ontwikkeling in de Persoonlijkheidspsychologie. AO-reeks nr 2466. Lelystad: IVIO uitgeverij.
- º Dom G, Hulstijn W, Sabbe B (2006). Differences in impulsivity and sensation seeking between early- and late-onset alcoholics. Addict Behaviors, 31, 298-308.
- º Paaver M, Nordquist N, Parik J, Harro M, Oreland L, Harro J (2007). Platelet MAO activity and the 5-HTT gene promoter polymorphism are associated with impulsivity and cognitive style in visual information processing. Psychopharmacology (Berl), 194, 545-554.