Scheepsramp

Mensen in reddingsboten,
na/tijdens een scheepsramp.

Een scheepsramp oftewel zeeramp is een groot ongeluk, waarbij ten minste één schip betrokken is.

Volgens de Raad voor de Scheepvaart is een scheepsramp :

"Een voorval, overkomen aan een schip, ten gevolge waarvan schade van betekenis aan dat schip of zaken aan boord daarvan, of letsel aan een of meer van de opvarenden, of schade aan een ander schip of de zaken aan boord daarvan, dan wel letsel aan een of meer van de opvarenden daarvan is veroorzaakt."

Bovenstaande definitie houdt in dat bij een ongeluk aan boord van een schip waarbij slechts een persoon ernstig letsel oploopt, ook sprake is van een scheepsramp. De ondergang van een schip als zodanig heet schipbreuk.

De meest besproken en beroemde scheepsramp is zonder twijfel de ondergang van de Titanic. Naar aantal slachtoffers had van de tien ergste scheepsrampen slechts één niet plaats tijdens of als gevolg van een oorlog. Veel rampen binnen de civiele scheepvaart zijn milieurampen, veroorzaakt door tankers die hun lading verliezen na beschadiging door aanvaringen of het scheuren van de romp ten gevolge van slecht weer.

In de civiele scheepvaart zijn de meeste rampen het gevolg van menselijk falen. Daartoe behoren o.a.:

• stuur- en navigatiefouten
• gebrekkige communicatie onder de bemanning en tussen schepen (vaak veroorzaakt door taalverschillen van internationaal samengestelde bemanningen)
• alcoholgebruik
• (over)vermoeidheid
• blind vertrouwen op de automatische piloot

In mindere - maar niet te overziene - mate spelen weersomstandigheden een rol. Meestal worden rampen veroorzaakt door een combinatie van factoren. Een slechtgebouwd schip, bemand door onbekwaam personeel in slecht weer, is een levensgevaarlijke cocktail.

Rampen, vooral met tankers, worden vaak verergerd doordat de lading in zee terecht komt. Daarom wordt nu gepleit om dit soort schepen dubbelwandig uit te voeren.

De scheepsrampen met de ernstigste gevolgen voor het milieu

Zie Milieuramp#Rampen met olieverontreiniging voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De ergste scheepsrampen naar aantallen slachtoffers

Hoewel de ramp met de Titanic één van de ergste scheepsrampen ooit was, valt het dodental (1517) in het niet bij de slachtoffers die vielen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Doelgerichte bombardementen met jachtvliegtuigen en torpedo's uit onderzeeërs maakten in korte tijd tienduizenden slachtoffers, niet alleen onder troepen, maar ook onder de grote scharen vluchtelingen.

Het officiële dodental verschilt vaak van de conclusies die door anderen, zoals de media, worden getrokken. Hierdoor kunnen - soms grote - verschillen ontstaan. Veel overheden hebben er belang bij een lager getal op te geven terwijl sensatiekranten het aantal slachtoffers vaak bewust te hoog inschatten.

datum	schip	vlag	locatie	slachtoffers
30 januari 1945	Wilhelm Gustloff	Duits	43 km. ten noorden van Leba (tegenwoordig Polen)	ca. 7400	Het Duitse stoomschip met onder andere geëvacueerde Duitse troepen wordt getorpedeerd door de Russische S-13.
16 april 1945	Goya	Duits	Kap Rozewie (Rixhöft, tegenwoordig Polen)	ca. 6600	Het Duitse stoomschip met vluchtende troepen en havenarbeiders uit Danzig wordt getorpedeerd door de Russische onderzeeër L-3 in de Oostzee
3 december 1948	onbekend schip	Chinees	In de Gele Zee ter hoogte van Yingkou (China)	ca. 6000	Aan boord van het schip met soldaten uit de Chinese regio Mantsjoerije vindt een explosie plaats die het hele schip vernietigt. Alle opvarenden komen om het leven.
18 september 1944	Junyo Maru	Japans	voor de kust van Sumatra	5620	Het Japanse stoomschip wordt getorpedeerd door de Britse onderzeeër Tradewind. Aan boord zijn 2300 Nederlandse, Britse, Amerikaanse en Australische krijgsgevangenen en 4200 Javaanse slaven.
29 juni 1944	Toyama Maru	Japans	richting Okinawa (Japan)	ca. 5400	Van de meer dan 6000 manschappen van de Japanse 44ste gemengde brigade overleefden slechts ca. 600 man de aanval met torpedo's door de Amerikaanse onderzeeër USS Sturgeon.
3 mei 1945	Cap Arcona	Duits	Neustadt in Holstein (Duitsland)	> 5000	Duits stoomschip met aan boord ten minste 2300 overlevenden van concentratiekampen wordt door Hawker Typhoon jachtbommenwerpers van de Britse Royal Air Force tot zinken gebracht.
3 december 1948	Kiangya	Chinees	Omgeving van Sjanghai (China)	ca. 3500	Chinees stoomschip met vluchtelingen van de Chinese burgeroorlog loopt op een mijn en zinkt.
10 februari 1945	General von Steuben	Duits	voor de kust van Pommeren (tegenwoordig Polen), ter hoogte van Stolpmünde	ca. 3100	Dezelfde onderzeeër die tien dagen eerder de Wilhelm Gustloff tot zinken bracht, torpedeert het Duitse stoomschip met gewonde en vluchtende Duitse soldaten
17 juni 1940	Lancastria	Brits	Franse Atlantische kust ter hoogte van St. Nazaire	ca. 3000	Brits schip met aan boord een onbekend aantal manschappen en Franse vluchtelingen, wordt door de Luftwaffe gebombardeerd en zinkt. Het dodental is een schatting. Pas in 2040 zal het officiële rapport worden vrijgegeven.
21 dec 1987	Doña Paz	Filipijns	Straat van Tablas (Filipijnen)	> 3000	De veerboot zinkt na te zijn geramd door de olietanker Vector. De boot was zo overladen met passagiers dat de schattingen oplopen tot 4341 doden.
15 april 1912	RMS Titanic	Brits	Noord Atlantische Oceaan	1522	Het als onzinkbaar bekendstaande luxepasagiersschip komt in aanvaring met een ijsberg en zinkt binnen drie uur.
7 mei 1915	Lusitania	Brits	Ierse Zee	+/- 1200	Op 7 mei 1915 werd het schip tijdens een reis van New York City naar Liverpool door de Duitsers tot zinken gebracht. Door deze aanval werden de Verenigde Staten de Eerste Wereldoorlog in getrokken.

De ergste rampen met veerboten

Veerboten in Europa zijn relatief veilig. Toch verongelukte op 6 maart 1987 de Herald of Free Enterprise bij de overtocht van Zeebrugge naar Dover. Er was daarbij niet één oorzaak aan te wijzen. Alcoholgebruik door de bemanning, slechte communicatie, te snel varen door tijdsdruk en gebrekkige of ontbrekende waarschuwingssystemen leidden er toe dat het schip water kon maken, nadat de boegdeur niet correct was gesloten. Het ongeluk kostte 193 mensen het leven. Het Roll-on Roll-off scheepstype lag daarvoor al onder vuur, vanwege de grote autodekken die over de volle lengte en breedte doorliepen om snel te kunnen laden. Zodra een dergelijk schip water maakt, zorgt het vrije vloeistofoppervlak voor een snelle afname van de stabiliteit en een zeer snel kapseizen. Het zou echter tot na de ramp met de Estonia duren voordat de IMO de SOLAS aanpaste met onder andere meer eisen aan lekstabiliteit voor ro-roschepen.

In veel landen in de Derde Wereld speelt overbelading een rol. Door falend toezicht gaan veel meer mensen aan boord dan veilig is. Soms leidt dat tot de ramp zelf, vaak verergeren de gevolgen door een tekort aan reddingsmiddelen. De meeste menselijke slachtoffers van scheepsrampen vallen tijdens oorlogshandelingen. In dit overzicht zijn deze rampen niet opgenomen.

datum	schip	land/zee	slachtoffers
21 december 1987	Doña Paz	Filipijnen	> 3000	Olietanker Vector ramt de Doña Paz midscheeps aan bakboordzijde. De lading van de Vector, 1400 ton brandstoffen, vat vlam en explodeert, waarna de veerboot zinkt. Het aantal slachtoffers wordt geschat op ten minste 3000, maar zou in werkelijkheid tot 4400 kunnen belopen. De passagierslijst vermeldde slechts 1586 namen.
26 september 2003	Joola	Gambia	1863 of meer	Met meer dan 1800 passagiers aan boord, kapseist het op slechts 600 opvarenden gebouwde schip. Veiligheidsvoorschriften waren ernstig veronachtzaamd.
17 februari 1992	Neptune	Haïti	>1200	Aan boord van het schip bevinden zich zowel lading als een onbekend aantal passagiers. Als het slagzij maakt breekt paniek uit. Nog voor de ferry zinkt overlijdt al een aantal mensen na onder de voet te zijn gelopen.
2 februari 2006	Al Salaam Boccacio 98	Rode Zee	1018	Vermoedelijk is kort na het vertrek brand uitgebroken in de machinekamer. De bemanning besluit door te varen. Mogelijk is tijdens het blussen het autodek onder water komen te staan. Drie uur later maakt het schip slagzij en zinkt.
22 april 1980	Don Juan	Filipijnen	>1000	Zeven jaar voor - en op slechts 40 mijl van - de ramp met de Doña Paz, zinkt de Don Juan na een aanvaring met olietanker Tacloban City. De kapitein van de ferry wordt alcoholmisbruik en onachtzaamheid verweten. Het schip is gebouwd voor 810 passagiers, maar is overladen met ca. 1350 mensen.
28 september 1994	Estonia	Oostzee	852	Het schip maakt water in zwaar weer nadat vermoedelijk de boegklep is afgebroken en maakt slagzij. Binnen een half uur is het gezonken. Hoewel hulp snel ter plaatse is, verdrinken veel passagiers die verrast worden door de snelle ondergang. De koude zee maakt veel slachtoffers door onderkoeling.
25 mei 1986	Samia	Bangladesh	>600	Tijdens een storm slaat de ferry om met bijna twee keer zoveel passagiers aan boord als was toegelaten.
27 januari 1981	Tampomas II	Indonesië	>600	Na een brand aan boord zinkt de ferry die niet was voorzien van toerijkende blus- en reddingsmiddelen.
21 mei 1996	Bukoba	Victoriameer, Tanzania	549
30 december 2006	Senopati Nusantara	Javazee, Indonesië	400-500	In zwaar weer maakt de ferry slagzij en zinkt. Door de omstandigheden duurt het meer dan twee dagen tot de laatste overlevenden zijn gered. De meeste opvarenden zijn dan reeds omgekomen, tijdens de ondergang van het schip of wachtend op redding.
20 januari 1996	Gurita	Indonesië	338	In zware storm gezonken bij Banda Aceh.
10 oktober 1993	Seohae	Zuid-Korea	ca 300	In storm vergaan bij Pusan.
april 1980	Rushi	Bangladesh	230	In storm vergaan op de Padma Rivier.
6 maart 1987	Herald of Free Enterprise	België, buiten Zeebrugge op weg naar Dover	193	Brits roll-on roll-off autoveer van Townsend Thoresen dat door het onvegrendeld blijven van de boegdeur kapseisde.

Externe link

• Jack Devanney (2006): The Tankship Tromedy, The Impending Disasters in Tankers, CTX Press, Tavernier, Florida, ISBN 0977647900