Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zee-egels
| Zee-egels | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Een zee-egel Echinoidea). | |||||||
| Taxonomische indeling | |||||||
| |||||||
| Klasse | |||||||
| Echinoidea | |||||||
| Onderklassen | |||||||
|
Zee-egels en zeeappels (zeeklit, hartegel) zijn stekelige, ongewervelde waterdieren. Ze vormen de klasse van de Echinoidea die behoort tot het fylum van de Echinodermata (stekelhuidigen). Zee-egels zijn meestal min of meer bolvormig, hartvormig of schijfvormig. Ze hebben een hard pantser dat meestal bedekt is met stekels. Het pantser bestaat uit kleine plaatjes waarop zich knobbels bevinden waarop de stekels beweegbaar zijn vastgehecht door middel van een kogelgewricht. De stekels dienen bij vele soorten voor de voortbeweging. Sommige soorten graven zich in met behulp van de stekels. De stekels hebben ook een beschermende functie. Enkele soorten kunnen zelfs gif uitstoten. Tussen de stekels bevinden zich kortgesteelde, uiteenlopende pedicellariae. Deze dienen ook voor de verdediging en voor het schoonhouden van de huid. Zie ook: zanddollar.
Afmetingen
Een gemiddelde zee-egel is 3 tot 10 cm in doorsnede. De grootste zee-egel (Sperosoma giganteum) bereikt een schaaldoorsnede van 32 cm.
Regelmatige en onregelmatige zee-egels
Van de mond (onderzijde) naar de anus (op de rug, aan de top = aboraal) bevinden zich bij de regelmatige zee-egels (Regularia zoals Psammechinus, Echinus) 10 paren geplaatste rijen zuigvoetjes. De platen waardoor deze zuigvoetjes naar buiten komen heten ambulacrale platen. De andere platen zijn de adambulacrale platen. Alle Regularia bezitten een ingebouwd kauwapparaat: de lantaarn van Aristoteles.
Bij de onregelmatige zee-egels (Irregularia, zoals Echinocyamus, Echinocardium) bevinden de zuigvoetjes zich aan de bovenzijde van de schaal, waar ze een bloem- of stervormige figuur vormen. Bij deze groep bevindt de anus zich aan de zijkant en de mond aan de onderzijde. Zij hebben ook geen lantaarn van Aristoteles.
Voedsel
De zee-egels leven meestal van plantaardig voedsel of detritus. Sommige soorten nemen ook wel dierlijk voedsel.
Voortplanting
Zee-egels zijn van gescheiden geslacht. Mannetjes en wijfjes zijn slechts zelden uiterlijk te onderscheiden. De eicellen worden in het water bevrucht. Daaruit komen pluteus-larven, die na enkele gedaanteverwisselingen naar de bodem zakken om daar uit te groeien tot volwassen zee-egels.
Families
Soorten
Er zijn wereldwijd 860 à 950 soorten beschreven, die onderverdeeld worden in twee onderklassen: Cidaroidea en Euechinoidea.
Aan de Nederlandse en Vlaamse kusten komen de volgende soorten voor:
- Gewone zee-egel - Psammechinus miliaris (Gmelin) (Echinidae)
- Eetbare zee-appel - Echinus esculentes Linnaeus (Echinidae)
- Zeeboontje - Echinocyamus pusillus (Müller) (Fibulariidae)
- Hartegel - Echinocardium cordatum (Pennant) (Spatangidae)
In geheel Europa komen 79 soorten zee-egels voor, waaronder naast de voorgenoemde ook nog:
- Zwarte zee-egel - Arbacia lixula (Linnaeus) (Arbaciidae)
- Rotszee-egel - Paracentrotus lividus Lamarck (Echinidae)
- Psammechinus microtuberculatus (Blainville) (Echinidae)
- Echinus acutus Lamarck (Echinidae)
- Echinus melo Lamarck (Echinidae)
- Spaerechinus granularis (Lamarck) (Toxopneustidae)
- Strongylocentrotus droebachiensis (Müller) (Strongylocentrotidae)
- Brissus unicolor Klein (Spatangidae)
- Purperen zeeklit - Spatangus purpureus Müller (Spatangidae)
- Echinocardium flavescens (Müller) (Spatangidae)
- Echinocardium pennatifidum Norman (Spatangidae)
- Brissopsis lyrifera (Forbes) (Spatangidae)
- Schizaster canaliferus Lamarck (Hemiasteridae)
De rotszee-egel die bruinachtig tot groen van kleur is, mag niet verward worden met de zwarte zee-egel. De zwarte zee-egel heeft bovendien lange stekels met scherpe punten. Deze beide soorten zee-egels komen vaak in groepen naast elkaar voor in de Middellandse Zee.
Zanddollar
Het neefje van de zee-egel is de zanddollar.
|
Zoek zee-egel op in het WikiWoordenboek. |
Vrije mediabestanden over Echinoidea op Wikimedia Commons