Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Letsel
Een verwonding oftewel trauma (meervoud : traumata) oftewel letsel is in de chirurgie een onderbreking van de continuïteit van een weefsel, bijvoorbeeld de huid of een bot, meestal door inwerking van uitwendig geweld (bijvoorbeeld een brandwond).
Synoniemen voor of typen van een verwonding zijn onder andere letsel, hoofdwond, brandwond, schotwond, kneuzing, beschadiging, bloeding, rookvergiftiging, infectie, steekwond, blessure en dergelijke.
Een wond oftewel vulnus is meer specifiek een onderbreking van de continuïteit van de huid. Aangezien de huid een eerste barrière is van het immuunsysteem, kan doorbreking hiervan leiden tot wondinfectie.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de oorzaken van een verwonding.
Voor de behandeling van patiënten in een trauma-afdeling is sinds 1995 in Nederland het ATLS-protocol ingevoerd.
Typen verwonding
Scherpe verwonding
Wordt veroorzaakt door het binnendringen van het lichaam door een voorwerp bijvoorbeeld een gebroken glas of een mes bij een vechtpartij.
Stompe verwonding
Wordt meestal veroorzaakt door een val, aanrijding, een vuistslag e.d. waarbij de huid niet beschadigd, maar onderhuids een kneuzing of bloeding ontstaat.
Verstuiking
Een verstuiking is een verwonding waarbij een gewricht verder draait dan mogelijk is, resulterend in een verrekking/scheuring van de gewrichtsbanden, of een verrekking als een spier/pees te ver wordt gestrekt, met een gescheurde spier/pees als gevolg. Het verschil tussen een botbreuk, scheur in de gewrichtsbanden of een verrekte spier is soms moeilijk te bepalen.
Fractuur
Er is een bot gebroken
Ruptuur
Scheuring van een pees, band of spier.
De mate en de ernst waardoor een verwonding ontstaat wordt onder andere bepaald door de kracht waarmee het lichaam in aanraking komt met een voorwerp van buiten af, de gesteldheid van de getroffene (een oude brozembejaarde kan b.v. bij een gewone val makkelijk een heup breken) en de vorm van het externe voorwerp.
Wondinfectie
Bij open wonden bestaat het risico van een besmetting (infectie met bacteriën), zoals (meestal) stafylokokken of streptokokken. Bijtwonden zijn meestal door zeer veel verschillende bacteriën gecontamineerd. Mensenbeten zijn gevaarlijker dan kattenbeten en die zijn weer gevaarlijker dan hondenbeten.
Tetanus
Infectie met de bacterie Clostridium tetani, die tetanus (wondklem of kaakklem) kan veroorzaken bij mensen die niet of niet voldoende hiertegen zijn gevaccineerd. Dit is een uiterst zeldzame maar zeer ernstige complicatie. Om dit tegen te gaan kan een tetanusvaccinatie worden gegeven, eventueel bij sterk gecontamineerde wonden samen met antitetanus immunoglobuline, een preparaat dat wordt vervaardigd uit bloed. Het gebruik van deze preparaten (profylaxe van tetanus) is in protocollen vastgelegd, zie tetanus. Tetanus is door het consequent uitvoeren van deze profylaxeprotocollen in Nederland een zeer zeldzame ziekte (ca 5 gevallen per jaar). De kans op infectie met tetanus is groter bij besmetting met straatvuil, met name paardenmest en roestige spijkers zijn berucht.
Andere infecties
Als het lichaam, en dan met name open wonden of de slijmvliezen, in aanraking komt met bloed van een andere persoon bestaat het risico van een besmetting met sommige virussen (hepatitis B, hepatitis C en HIV) als deze één van deze virussen in zijn/haar bloed heeft. Men noemt dit risicovolle infecties door verwondingen. Dit treedt niet op bij contact van bloed met een intacte huid.
Risocovolle Infectie kan optreden bij verwondingen zoals een verwonding waar bloed vloeit bij meerdere (gewonde)personen, en waarbij één persoon met besmet bloed van de ander in aanraking komt.
Wat is een risicovolle verwonding? Als bloed van de drager (van een virus) in de bloedbaan komt van de verwonde. Dit kan gebeuren door:
- prikken met gebruikte naalden.
- tot bloedens toe gebeten worden.
- bloed van de drager in een open wond bij de verwonde.
- beademen van een slachtoffer, door een drager, of vice versa, zonder een mondstuk te gebruiken.
Principes van wondbehandeling
Grotere wonden worden meestal door een chirurg behandeld. Gestreefd wordt naar:
- stelping van bloedverlies;
- verkleining van het infectierisico, door schoonmaken van de wond, het verwijderen van vreemd materiaal en van dood weefsel dat geen bloedvoorziening meer heeft (debridement);
- herstel van de normale anatomische verhoudingen, door delen die door het geweld van elkaar gescheiden zijn weer aan elkaar te hechten.
- eventueel fixatie van het bereikte resultaat.
Bij sterk gecontamineerde wonden is het infectierisico vaak zo groot dat men niet meteen zal willen hechten.
Bij kleine wondjes (snee in vinger) kan dit resultaat vaak al bereikt worden met een pleister; als er echter pezen en/of zenuwen door zijn gesneden zal meestal worden getracht deze weer aan elkaar te maken.