Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vincenz Prießnitz
| Vincenz Prießnitz | ||
| ||
| Algemene informatie | ||
| Bijnaam | Der Wasserdoktor | |
| Geboren | 4 oktober 1799, Gräfenberg bij Freiwaldau (Oostenrijks Silezië, nu Lázně Jeseník in Tsjechië) | |
| Overleden | 28 november 1851, Gräfenberg | |
| Doodsoorzaak | beroerte, gevolgd door mogelijk lever- en nierfalen | |
| Bekend van | waterkuur | |
| Overige informatie | ||
| Partner(s) | Sophia Prießnitz (Pricssnicz) | |
| Kinderen | Vincent Paul Prießnitz (1847-1884), en zeven dochters: Christina Sophie (1828-1829) Sophie (1830- ) Berta (1840- ) Antonia Maria Theresia Wilhelmina | |
Vincenz Prießnitz, internationaal vaker geschreven als Vincent Priessnitz (zijn familienaam af en toe ook als Prisnitz of Prißnitz), (Gräfenberg bij Freiwaldau (Oostenrijks Silezië, nu Lázně Jeseník in Tsjechië), 4 oktober 1799 – Gräfenberg, 28 november 1851) was een Duitse landbouwer en autodidactische natuurgenezer. Hij wordt beschouwd als een van de vernieuwers van de koudwaterkuur in Oostenrijk en Duitsland.
Leven
Vincenz Prießnitz werd geboren als de jongste van zes kinderen in het landbouwersgezin van Johann Franz Prießnitz (1753-1836) en zijn vrouw Maria Theresia Eva Kappel (1759-1825) in Freiwaldau.[1] Zijn ouders behoorden tot de eerste bewoners van dit landelijke dorp. Omdat Vincenz’ vader blind werd en zijn oudste broer jong stierf, moest Prießnitz na korte tijd de school verlaten om op de boerderij van zijn ouders mee te werken. Hij kon slechts in beperkte mate lezen en schrijven, dus was hij functioneel analfabeet.
Zoals hij vertelde, observeerde hij als tiener een gebeurtenis die zijn aandacht trok op de therapeutische werking van water. Terwijl hij onder een boom zat, zag hij hoe een gewonde reebok zich naar de rivier sleepte om de poot in het water te steken.[2] Hij zag hoe het dier dit de dagen daarop regelmatig herhaalde totdat de wonde volledig genezen was.
Op 16/17-jarige leeftijd brak Prießnitz twee ribben toen het paard dat de kar trok op, schrok, en hij daardoor van de kar viel en onder de wielen terechtkwam. De behandelende arts was van mening dat hij waarschijnlijk nooit meer zwaar werk op de boerderij zou kunnen verrichten. Vincenz bevestigde de gewonde ribben met een in koud water gedompelde wikkel en bond er verschillende nauwsluitende doeken overheen. Dit was de geboorte van de Prießnitz-wikkel. De ribben genazen, en al snel kwam de jonge Prießnitz tot in de wijde omgeving bekend als waterarts (Wasserdoktor). In 1818 timmerde hij daarom bij zijn ouders een kleine behandelruimte om mensen te kunnen helpen.
In 1826 werd hij naar Wenen uitgenodigd de broer van de keizer, Anton Victor, grootmeester van de Teutoonse Ridders, te behandelen. Dit gaf een grote impuls aan zijn reputatie als waterarts, zodat veel mensen uit het hele land naar Gräfenberg stroomden. In 1826 richtte hij een badhuis op om met water te behandelen.
In 1828 trouwde Prießnitz met Sophie,[3] een dochter van de burgemeester van Böhmischdorf bij Freiwaldau, Anton, eveneens met familienaam Prießnitz en diens echtgenote Johanna Willmann. Vincenz en Sophie Prießnitz hadden een zoon, Vincent Paul Prießnitz, en zeven dochters, waarvan een als baby overleed.
In 1829 werd hij door verschillende artsen aangeklaagd wegens ’Kurpfuscherei’ zoals dat in het Duits heette: het uitoefenen van de geneeskunde zonder toelating (of ’kwakzalverij’). Hij werd veroordeeld en mocht enkele dagen in de gevangenis doorbrengen, maar in beroep eindigde het proces met vrijspraak voor Prießnitz, omdat hij helemaal niet met medicijnen behandelde, maar alleen met water, wat men niet kon beoordelen als onwetmatige uitoefening van de geneeskunde.
In 1830 kreeg hij de officiële toestemming van de Oostenrijkse regering om een koudwatersanatorium op te richten en uit te baten. (In hetzelfde jaar bouwde Johann Schroth in de buurgemeente Lindewiese eveneens een sanatorium.) In het badhuis werd een waterbekken geïnstalleerd met een diameter van tien meter, waarin de patiënten ook konden zwemmen. Er stond ook een fontein in. In 1832 kreeg het sanatorium er al een tweede gebouw bij, met 18 kamers en een zaal. In totaal kon het sanatorium ongeveer 100 patiënten tegelijk huisvesten. Tot zijn dood behandelde de waterarts ongeveer 36.000 patiënten.
In 1839 had het sanatorium 1500 gasten, onder wie een monarch, een hertog en hertogin, 22 prinsen, 149 graven en gravinnen en 120 artsen die de therapie kwamen bestuderen.
In oktober 1845 bezocht groothertog/keizer Franz Karl van Oostenrijk het sanatorium. Bij deze gelegenheid werden de deugden van Prießnitz en zijn methoden in een toespraak geprezen, die door 124 gasten uit diverse landen werd ondertekend. Het jaar daarop ontving Prießnitz de Gouden Medaille van Burgerlijke Verdienste, de meest prestigieuze onderscheiding in het Oostenrijkse Rijk.
In de jaren 1846 en 1847 heerste er door de mislukte aardappeloogsten een grote hongersnood in Europa. De menslievendheid van Prießnitz en zijn echtgenote zetten hen ertoe aan aan om elke dag tientallen mensen van voedsel te voorzien, en in de perioden van grootste schaarste zelfs enkele honderden.
Ondanks de successen met de waterkuur werd Prießnitz in 1848 getroffen door een beroerte. Vervolgens zou hij geleden hebben aan ’leverkrimping en waterzucht’, symptomen die wijzen in de richting van lever- en nierfalen. Hij overleed op 52-jarige leeftijd op 28 november 1851 in Gräfenberg. Het fortuin dat hij achterliet werd geschat op een indrukwekkende 10 miljoen gulden.
Omdat zijn zoon ten tijde van zijn overlijden nog een kind was, werd het watersanatorium verder geleid door een schoonzoon, Johann Ripper (1830-1912), die getrouwd was met de dochter Maria Anna Prießnitz. Vanaf 1853 had de arts Josef Schindler (1814-1890) de medische leiding.
Het kuuroord dat hij in Bad Gräfenberg stichtte, bestaat vandaag de dag nog steeds. De plaats heet nu Lázně Jeseník, in Tsjechië.
Werken
Prießnitz ontwikkelde geen nieuwe medische theorie, maar maakte met zijn waterkuren en luchtbaden de hydrotherapie populair. De methode die hij ontwikkelde en zijn hele leven lang bleef bijwerken, was niet alleen gebaseerd op het gebruik van koud water en koude kompressen, maar sloot ook andere gezondheidsaspecten in zoals gezond voedsel (rauwe ongekruide voeding), rust, zuivere lucht en lichaamsbeweging. Hij vertrouwde ook op verharding, bij voorkeur door het nemen van ijskoude douches, waarbij water van enkele meters hoogte op de patiënten wordt gegoten. Verdere behandelingselementen waren drinkkuren, klysma’s, baden en zweetkuren. Hij schreef inwendige ziekten toe aan ’slechte sappen’ die uit het lichaam moesten worden gehaald.
Hij publiceerde niets, maar in 1847 dicteerde hij aan zijn dochter Hedwig het Vinzenz Prießnitz’sche Familien Wasserbuch, dat nog steeds wordt bewaard in het Instituut voor de Geschiedenis van de Geneeskunde van de Universiteit van Wenen.
Erkenningen
- In 1846 kreeg Prießnitz voor zijn prestaties de grote gouden medaille van burgerlijke verdienste, in de naam van de Oostenrijkse keizer.
- Standbeelden van hem staan in het in het Jeseník Stadspark, het Türkenschanzpark in Wenen, en in Kirchheim unter Teck.
- Een Priessnitzfontein, door Carl Konrad Albert Wolff, staat in Poznań, Polen.
- In Leipzig, in de huidige volkstuiniersvereniging Priessnitz-Morgenröte e. V., staat ook een gedenkteken voor hem. In 1909 werd de Prießnitzgasse in Wenen-Floridsdorf (21e arrondissement) naar hem vernoemd.
- In 1999 werd een Tsjechische biografische film over hem gemaakt.
- Sinds 1960 reikt de Deutsche Heilpraktikerschaft jaarlijks een Prießnitz-Medaille uit.
Weetje
De familienaam Prießnitz had een invloed op de Poolse taal. Het Poolse woord voor douche is prysznic, afgeleid van Prießnitz, en herinnert aan zijn waterkuur.
Verwijzingen/noten
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland) • Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!) • Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!) • tekst herschrijven met scribbr.io •