Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tuimelaar (dolfijn)
| Tuimelaar IUCN-status: Veilig[1] (2008) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Een tuimelaar (Tursiops truncatus) | |||||||
| Taxonomische indeling | |||||||
| |||||||
| Soort | |||||||
| Tursiops truncatus Montagu, 1821 | |||||||
Tuimelaar op  Wikispecies |
De tuimelaar oftewel Tursiops truncatus is een robuuste maar gestroomlijnde, grijze dolfijn, met een duidelijke snuit. De wittige onderkaak is net iets langer dan de bovenkaak. De tuimelaar heeft een sigaarvormig lichaam met een slank staartstuk, spitse flippers, grijze bovendelen en een witte buik. Wereldwijd is het een veel voorkomende dolfijnensoort. De tuimelaars die langs de Nederlandse en Belgische kust gevonden werden, varieerden in lengte van 110 cm tot 380 cm. De gemiddelde lengte bedroeg 270 cm. De kleinste exemplaren, zogenaamde neonaten (pas geboren individuen van minder dan 140 cm), spoelden tussen mei en september aan. De tuimelaars van de Noordzee zijn over het algemeen nogal zwaar gebouwde dieren, veel robuuster dan hun tropische soortgenoten.
De tuimelaar scoort ongetwijfeld hoog in discussies over intelligente dieren. Dit o.a. op basis van zijn prestaties in dolfinaria, de inzet bij verschillende marines en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. De televisiedolfijn Flipper was ook een tuimelaar.
Kenmerken
Tuimelaars zijn sociale dolfijnen die meestal in groepen worden gezien. De normale groepsgrootte schommelt tussen de 5 en 20 exemplaren, maar tijdens de trek of bij drijfjachten worden soms aanmerkelijk grotere samenscholingen gezien. Voor onderlinge communicatie hebben ze een heel scala aan geluiden ontwikkeld. Of men van een taal mag spreken is onduidelijk. Met behulp van hun onderwaterradar, de sonar, kunnen ze zich ook in troebel water uitstekend oriënteren of hun prooi, voornamelijk vis, opsporen.
De tuimelaar heeft een bijzondere manier van slapen: hij slaapt met één hersenhelft tegelijk. Zo kan de ene hersenhelft rusten, terwijl de andere bij bewustzijn blijft. Zo zorgt hij dat hij niet verdrinkt in zijn slaap, hij moet immers aan de oppervlakte blijven om lucht te kunnen halen. Deze manier van slapen is ook een bescherming tegen vijanden onder water.
Dolfijnen worden onder water geboren. De staart komt het eerst (stuitligging).
Voorkomen
In Nederland was de tuimelaar tot in de eerste helft van de 20e eeuw een inheemse soort. In het voorjaar joegen troepen tuimelaars in de westelijke Waddenzee op Zuiderzeeharing. Lang na het afsluiten van de Zuiderzee, rond 1960, verdween de tuimelaar uit de Nederlandse wateren. De Tuimelaar staat momenteel op de Nederlandse Rode Lijst voor zoogdieren vermeld als ernstig bedreigd.
Tuimelaars zijn nu inderdaad zeldzaam in onze kustwateren en ofschoon dat best kan veranderen, is het zaak om dolfijnen hier uitermate kritisch te bekijken en niet overhaast op naam te brengen. De naam "tuimelaar" ligt bij velen nog voorop de tong, terwijl de witsnuitdolfijn in onze omgeving de laatste jaren veel talrijker is. Het voorkomen van de tuimelaar in Nederland en België is sporadisch en onvoorspelbaar, maar vooral tamelijk zeldzaam. Solitaire dolfijnen kunnen zo goed als overal opduiken, maar het meest recente geval was de tuimelaar die in augustus 2007 langdurig bij de Brouwersdam verbleef. In 2004 trokken enkele groepen tuimelaars volkomen onverwacht het Marsdiep (bij Texel) in, om vervolgens weer uit deze omgeving te verdwijnen.
In de Noordzee komen tegenwoordig op twee plaatsen tuimelaars voor: in Het Kanaal en langs de Schotse oostkust, tussen Inverness en St. Andrews. Op de laatstgenoemde plaats huist een standvastige, goed onderzochte, maar vooral tamelijk kleine populatie. Bij North Kessock (Inverness) kunnen de tuimelaars dagelijks in de riviermonding gezien worden, maar ook langs de boulevard van Aberdeen en in de drukke havenmonding zijn meldingen van tuimelaars heel gewoon. Deze populatie telt ongeveer 110-175 individuen, maar de laatste jaren lijkt de populatie zowel kleiner te worden als een steeds groter kustgebied te betrekken. Tot aan Newcastle in Noordoost-Engeland worden nu geregeld tuimelaars gezien.
In onze directe omgeving zijn de Normandische en Bretonse kustwateren (het Kanaal) een goede plek om naar tuimelaars uit te kijken, en bezoekers van de Britse Eilanden hebben goede kansen langs de Schotse oostkust. Ten zuiden van Aberdeen is een waarneming vanuit de trein zelfs verre van denkbeeldig. In het zuidoosten van Engeland worden de meeste tuimelaars in mei en van augustus tot september gezien.
Externe links, beelden en bronnen
- Meij S.E.T. van der & C.J. Camphuysen 2006. Distribution and diversity of whales and dolphins (Cetacea) in the southern North Sea: 1970-2005. Lutra 49(1): 3-28.
- Ham N.F. van der, Platteeuw M., & Camphuysen C.J. 1992. Tuimelaar Tursiops truncatus bij Camperduin. Sula 6(3): 106-108.
- Kleef H.L. 1993. Tuimelaars Tursiops truncatus in de Dollard. Lutra 36: 94-96.
- Verwey J. 1975. The cetaceans Phocoena phocoena and Tursiops truncatus in the Marsdiep area (Dutch Wadden Sea) in the years 1931-1973, part 1. Publ. & Versl. Nederl. Inst. Onderz. Zee, 17a: 1-98.
- Marine Mammal database, met links naar recente waarnemingen en strandingen in Nederland[1]
- Uitgebreide info
- Hele site over tuimelaars
- SoortenBank.nl beschrijving en afbeeldingen
Vrije mediabestanden over Tursiops truncatus op Wikimedia Commons
Zie ook
- Tuimelaar, andere betekenissen van het woord "tuimelaar" (doorverwijzing).
Bronvermelding