Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Hesperornithes
| Tandduikers Fossiel voorkomen: Laat-Krijt (Albien-Maastrichtien) | |||
|---|---|---|---|
 Hesperornis regalis (tandduiker-fossiel) | |||
| Taxonomische indeling | |||
| |||
| Orde | |||
| 'Hesperornithiformes' Sharpe, 1899 |
Hesperornithes oftewel tandduikers is een uitgestorven en zeer gespecialiseerde clade van getande vogels uit het Krijt. De Hesperornithes waren blijkbaar beperkt tot de toenmalige aquatische (water) habitats in het noordelijk halfrond. De clade bevat onder meer geslachten als Hesperornis, Parahesperornis, Baptornis, Enaliornis en waarschijnlijk Potamornis, alle sterke, zwemmende waterroofvogels. Vele, zo niet alle soorten konden in het geheel niet vliegen. De grootst bekende soort van de Hesperornithes is Canadaga arctica beschreven in 1999. Deze kon als volwassen dier een maximumlengte van meer dan 1,5 meter bereiken.
Hesperornithes waren de enige dinosauriërs uit het Mesozoïcum die de oceanen wisten te veroveren (alle vogels stammen technisch gezien af van dinosauriërs). De reptielen uit die tijd die in het water leefden, zoals de ichthyosaurus en plesiosaurus, waren geen dinosauriërs. Hesperornithes stierven uit bij de Krijt-Paleogeen-overgang, samen met de Enantiornithes oervogels, alle niet-vliegende dinosaurussen en tal van andere levensvormen.
Referenties
- art. Hesperornithes
- (2003): Морфологiчнi аспекти фiлогенii Hesperornithidae (Ornithurae, Aves) [Morphologische aspecten van de fylogenie van de Hesperornithidae (Ornithurae, Aves)]. Vestnik zoologii 37(6): 65–71. [Oekraïens met samenvatting in het Russisch en het Engels] PDF fulltext
- (en) Chinsamy, A.; Martin, Larry D. & Dobson, P. (1998): Bone microstructure of the diving Hesperornis and the volant Ichthyornis from the Niobrara Chalk of western Kansas. Cretaceous Research 19(2): 225-235.
- (en) Clarke, J. A. (2004): Morphology, Phylogenetic Taxonomy, and Systematics of Ichthyornis and Apatornis (Avialae: Ornithurae). Bulletin of the American Museum of Natural History 286: 1-179 PDF fulltext
- (en) Cracraft, Joel (1982): Phylogenetic relationships and monophyly of loons, grebes, and hesperornithiform birds, with comments on the early history of birds. Systematic Zoology 31: 35-56.
- (en) Dyke, Gareth J.; Malakhov, Dmitry V. & Chiappe, Luis M. (2006): A re-analysis of the marine bird Asiahesperornis from northern Kazakhstan. Cretaceous Research 27(6): 947-953.
- (en) Everhart, Mike (2007): Oceans of Kansas: Hesperornis regalis Marsh 1872 - Toothed marine birds of the Late Cretaceous seas. Versie van 12/12/2006. Geraadpleegd op 23/07/2007.
- (en) Feduccia, Alan (1996): The origin and evolution of birds. Yale University Press, New Haven - Londen.
- (de) Fürbringer, M. (1888): Untersuchungen zur Morphologie und Systematik der Vögel (2 vols). Von Holkema, Amsterdam.
- (en) Galton, P. M. & Martin, Larry D. (2002): Enaliornis, an Early Cretaceous Hesperornithiform Bird from England, with Comments on Other Hesperornithiformes. 317-338. In: Chiappe, L. M. & Witmer, L. M. (eds.): Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. University of California Press, Berkeley, Los Angeles, Londen.
- (en) Gingerich, P. D. (1973): Skull of Hesperornis and the early evolution of birds. Nature 243: 70-73.
- (en) Gregory, Joseph T. (1952): The Jaws of the Cretaceous Toothed Birds, Ichthyornis and Hesperornis. Condor 54(2): 73-88. PDF fulltext
- (en) Haaramo, Mikko (2005): Mikko's Phylogeny Archive: †Hesperornithiformes. Versie van 15/11/2005. Geraadpleegd op 21/09/2006.
- (en) Harris, Matthew P.; Hasso, Sean M.; Ferguson, Mark W.J. & Fallon, John F. (2006): The development of archosaurian first-generation teeth in a chicken mutant. Current Biology 16(4): 371-377. PDF fulltext
- (en) Houde, Peter (1987): Histological Evidence for the Systematic Position of Hesperornis (Odontornithes: Hesperornithiformes). Auk 104(1): 125-129 PDF fulltext
- (en) Longrich, Nick (2006): An ornithurine bird from the Late Cretaceous of Alberta, Canada. Canadian Journal of Earth Sciences 43(1): 1-7. HTML abstract
- (en) Marsh, Othniel Charles (1880): Odontornithes, a Monograph on the Extinct Toothed Birds of North America. Government Printing Office, Washington DC.
- (en) Sereno, P. C. (2005): Hesperornithes. In: TaxonSearch: Stem Archosauria. Versie 1.0 van 7/11/2005. Geraadpleegd 21/09/2006.
- (de) Stolpe, M. (1935): Colymbus, Hesperornis, Podiceps:, ein Vergleich ihrer hinteren Extremität. J. Ornithol. 80(1): 161-247.
- (en) Tokaryk, T. T.; Cumbaa, S. L. & Storer, J. E. (1997): Early Late Cretaceous birds from the Saskatchewan, Canada: The oldest diverse avifauna known from North America. J. Vertebr. Paleontol.: 17(1): 172-176. HTML abstract